Tổng quan nghiên cứu

Chương trình Mục tiêu Quốc gia (MTQG) xây dựng Nông thôn mới (NTM) là một chương trình tổng thể nhằm phát triển kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa, an ninh - quốc phòng ở khu vực nông thôn. Tính đến tháng 6 năm 2019, huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên đã huy động tổng nguồn lực xây dựng NTM đạt khoảng 356 tỷ đồng, trong đó ngân sách Nhà nước chiếm 255,779 triệu đồng, đóng góp của người dân đạt 101,064 triệu đồng và nhân dân đã hiến trên 57 ha đất để xây dựng hạ tầng nông thôn. Qua 9 năm thực hiện, huyện đã đạt nhiều kết quả tích cực trên các lĩnh vực, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân, cải thiện bộ mặt nông thôn.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn tập trung vào việc hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về huy động vốn đầu tư xây dựng NTM; đánh giá thực trạng huy động vốn trên địa bàn huyện Phú Lương giai đoạn 2010-2019; xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả huy động vốn giai đoạn 2021-2025. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động huy động vốn từ ngân sách Nhà nước, doanh nghiệp, tổ chức tín dụng và cộng đồng dân cư trên địa bàn huyện Phú Lương trong giai đoạn 2010-2019.

Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ cung cấp cơ sở khoa học cho việc huy động vốn đầu tư xây dựng NTM tại địa phương mà còn đóng góp tài liệu tham khảo hữu ích cho các cơ quan, tổ chức và học viên quan tâm đến lĩnh vực phát triển nông thôn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về huy động vốn đầu tư và phát triển nông thôn mới, trong đó có:

  • Lý thuyết về vốn và huy động vốn: Vốn được hiểu là tài sản dưới nhiều hình thái như vốn bằng tiền, vốn hiện vật và vốn phi hiện vật. Huy động vốn là quá trình chuyển nguồn lực từ nơi thừa sang nơi thiếu thông qua các phương thức trực tiếp và gián tiếp.

  • Mô hình xây dựng NTM: Tập trung vào 5 nội dung cơ bản gồm hạ tầng hiện đại, sản xuất bền vững, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và đảm bảo an ninh xã hội.

  • Khái niệm về các nguồn vốn đầu tư xây dựng NTM: Bao gồm vốn ngân sách Nhà nước, vốn doanh nghiệp, vốn tín dụng và vốn cộng đồng dân cư. Việc lồng ghép các nguồn vốn này nhằm phát huy tối đa hiệu quả đầu tư.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: vốn đầu tư, huy động vốn, nguồn vốn ngân sách, vốn tín dụng ưu đãi, vốn cộng đồng, và các tiêu chí xây dựng NTM theo Quyết định số 1980/QĐ-TTg.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu nghiên cứu bao gồm:

  • Số liệu thứ cấp: Thu thập từ Niên giám thống kê huyện Phú Lương, các báo cáo, văn bản liên quan đến huy động vốn đầu tư xây dựng NTM giai đoạn 2010-2019.

  • Số liệu sơ cấp: Thu thập qua điều tra bằng bảng hỏi và phỏng vấn sâu với 150 cán bộ, hộ dân tại 3 xã đại diện cho các nhóm xã đạt chuẩn, phấn đấu và chưa đạt chuẩn NTM trên địa bàn huyện.

Phương pháp phân tích sử dụng gồm:

  • Thống kê mô tả: Hệ thống hóa và phân tích số liệu thu thập được để đánh giá thực trạng huy động vốn.

  • Phân tích so sánh: So sánh mức huy động vốn giữa các xã và các năm để đánh giá xu hướng và hiệu quả huy động.

  • Phương pháp chuyên gia: Thu thập ý kiến đánh giá của các nhà khoa học, cán bộ quản lý và chuyên gia trong lĩnh vực xây dựng NTM.

  • Phương pháp dự báo: Dự báo xu hướng huy động vốn và phát triển NTM dựa trên các số liệu và phân tích hiện trạng.

Cỡ mẫu điều tra gồm 150 người được chọn ngẫu nhiên từ 3 xã đại diện, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cho kết quả nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng huy động vốn đầu tư xây dựng NTM trên địa bàn huyện Phú Lương giai đoạn 2010-2019: Tổng nguồn vốn huy động đạt khoảng 356 tỷ đồng, trong đó ngân sách Nhà nước chiếm 71,8%, vốn đóng góp của người dân chiếm 28,2%. Nhân dân đã hiến trên 57 ha đất để xây dựng hạ tầng. Tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM đến năm 2019 là 10/14 xã, với bình quân tiêu chí đạt 17,9 tiêu chí/xã.

  2. Cơ cấu nguồn vốn: Ngân sách Trung ương chiếm 23,5%, ngân sách tỉnh 35,1%, ngân sách huyện 12,1%, ngân sách xã 0,5%, vốn tín dụng ưu đãi 0,5%, vốn đóng góp của người dân 28,3%. Vốn tín dụng ưu đãi còn rất hạn chế, chỉ chiếm khoảng 0,5% tổng nguồn vốn.

  3. Các yếu tố ảnh hưởng đến huy động vốn: Năng lực Ban Chỉ đạo xây dựng NTM, ý thức và sự tham gia của cộng đồng dân cư, điều kiện kinh tế địa phương, năng lực lập kế hoạch và điều phối kinh phí, cũng như cơ chế chính sách hỗ trợ là những yếu tố quyết định hiệu quả huy động vốn.

  4. Khó khăn và hạn chế: Công tác tuyên truyền chưa sâu sát, một số cán bộ và người dân còn tư tưởng trông chờ vào ngân sách Nhà nước; tiến độ đầu tư hạ tầng còn chậm; nguồn vốn tín dụng ưu đãi và vốn doanh nghiệp tham gia còn hạn chế; việc huy động vốn từ cộng đồng chưa đồng đều giữa các xã.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy huy động vốn đầu tư xây dựng NTM tại huyện Phú Lương đã đạt được những thành tựu đáng kể, góp phần nâng cao đời sống người dân và cải thiện hạ tầng nông thôn. So với các huyện trong tỉnh và một số địa phương khác như Đồng Hỷ (tổng vốn huy động 1.570 tỷ đồng) và Hải Hậu (gần 3 nghìn tỷ đồng), huyện Phú Lương còn nhiều tiềm năng để phát triển huy động vốn, đặc biệt là từ nguồn vốn tín dụng và doanh nghiệp.

Việc huy động vốn chủ yếu dựa vào ngân sách Nhà nước và đóng góp của người dân, điều này phản ánh sự tham gia tích cực của cộng đồng nhưng cũng cho thấy sự phụ thuộc lớn vào ngân sách công. Các khó khăn về nhận thức và năng lực quản lý vốn cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả huy động.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cơ cấu nguồn vốn theo từng năm, bảng so sánh tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM qua các năm, và biểu đồ đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến huy động vốn. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét xu hướng và các điểm mạnh, điểm yếu trong công tác huy động vốn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng

    • Động từ hành động: Tổ chức các chương trình truyền thông, hội thảo, tập huấn về xây dựng NTM và huy động vốn.
    • Target metric: Tăng tỷ lệ người dân hiểu và tham gia đóng góp lên trên 80% trong giai đoạn 2021-2025.
    • Timeline: Triển khai liên tục hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Chỉ đạo xây dựng NTM huyện, các xã, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức đoàn thể.

  2. Hoàn thiện cơ chế chính sách huy động vốn

    • Động từ hành động: Ban hành các chính sách hỗ trợ, ưu đãi cho doanh nghiệp và tổ chức tín dụng tham gia đầu tư xây dựng NTM.
    • Target metric: Tăng tỷ lệ vốn doanh nghiệp và tín dụng ưu đãi lên ít nhất 20% tổng nguồn vốn.
    • Timeline: Hoàn thiện trong năm 2021, triển khai giai đoạn 2021-2025.
    • Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh.

  3. Nâng cao năng lực Ban Chỉ đạo và Ban Quản lý xây dựng NTM

    • Động từ hành động: Đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng lập kế hoạch, quản lý và giám sát vốn đầu tư.
    • Target metric: 100% cán bộ Ban Chỉ đạo các cấp được đào tạo chuyên sâu.
    • Timeline: Tổ chức đào tạo hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, các cơ quan chuyên môn.

  4. Đẩy mạnh lồng ghép các nguồn vốn và phát huy vai trò cộng đồng

    • Động từ hành động: Tăng cường phối hợp giữa các chương trình mục tiêu quốc gia, dự án ODA và nguồn vốn địa phương.
    • Target metric: Tối thiểu 30% nguồn vốn được lồng ghép hiệu quả.
    • Timeline: Thực hiện từ 2021 đến 2025.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Chỉ đạo xây dựng NTM huyện, các phòng ban liên quan.

  5. Phát triển hệ thống tín dụng nông thôn và hỗ trợ sản xuất

    • Động từ hành động: Mở rộng quỹ tín dụng nhân dân, hỗ trợ vay vốn ưu đãi cho hộ nông dân và doanh nghiệp.
    • Target metric: Tăng dư nợ tín dụng nông thôn lên 50% so với giai đoạn trước.
    • Timeline: Giai đoạn 2021-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Ngân hàng Chính sách xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp

    • Lợi ích: Hiểu rõ cơ chế huy động vốn, các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp thực tiễn để chỉ đạo xây dựng NTM hiệu quả.
    • Use case: Lập kế hoạch, điều phối nguồn lực đầu tư xây dựng NTM tại địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên ngành kinh tế nông nghiệp, phát triển nông thôn

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về huy động vốn đầu tư xây dựng NTM, phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu.
    • Use case: Tham khảo tài liệu nghiên cứu, phát triển đề tài liên quan.

  3. Doanh nghiệp và tổ chức tín dụng hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò và cơ hội tham gia đầu tư, huy động vốn trong xây dựng NTM.
    • Use case: Xây dựng chiến lược đầu tư, phát triển sản phẩm tín dụng phù hợp.

  4. Cộng đồng dân cư và các tổ chức chính trị - xã hội tại địa phương

    • Lợi ích: Nâng cao nhận thức về vai trò chủ thể trong xây dựng NTM và huy động vốn.
    • Use case: Tham gia đóng góp, giám sát và thực hiện các dự án xây dựng NTM.

Câu hỏi thường gặp

  1. Huy động vốn đầu tư xây dựng NTM gồm những nguồn nào chính?
    Huy động vốn bao gồm ngân sách Nhà nước (trung ương, tỉnh, huyện, xã), vốn tín dụng ưu đãi, vốn doanh nghiệp và đóng góp của cộng đồng dân cư. Ví dụ, tại huyện Phú Lương, ngân sách Nhà nước chiếm khoảng 72% tổng nguồn vốn, còn lại là vốn đóng góp của người dân và các nguồn khác.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả huy động vốn?
    Năng lực Ban Chỉ đạo xây dựng NTM và sự tham gia tích cực của cộng đồng dân cư là hai yếu tố quan trọng nhất. Nếu Ban Chỉ đạo có kế hoạch rõ ràng, tổ chức tốt và người dân hiểu, đồng thuận thì huy động vốn sẽ hiệu quả hơn.

  3. Tại sao huy động vốn từ doanh nghiệp và tín dụng ưu đãi còn hạn chế?
    Doanh nghiệp còn e ngại về hiệu quả đầu tư, thủ tục hành chính phức tạp và thiếu chính sách ưu đãi hấp dẫn. Vốn tín dụng ưu đãi cũng chưa được khai thác tối đa do hạn chế về năng lực tiếp cận và quản lý vốn.

  4. Làm thế nào để nâng cao vai trò của người dân trong huy động vốn?
    Cần tăng cường công tác tuyên truyền, vận động, đảm bảo minh bạch trong quản lý và sử dụng vốn, đồng thời phát huy vai trò giám sát của cộng đồng để tạo niềm tin và sự tự nguyện đóng góp.

  5. Giải pháp nào giúp huy động vốn hiệu quả trong giai đoạn 2021-2025?
    Hoàn thiện cơ chế chính sách, nâng cao năng lực Ban Chỉ đạo, đa dạng hóa nguồn vốn, phát triển hệ thống tín dụng nông thôn và tăng cường phối hợp lồng ghép các chương trình mục tiêu quốc gia là những giải pháp then chốt.

Kết luận

  • Huyện Phú Lương đã huy động được khoảng 356 tỷ đồng vốn đầu tư xây dựng NTM giai đoạn 2010-2019, trong đó ngân sách Nhà nước chiếm phần lớn.
  • Việc huy động vốn đã góp phần nâng cao đời sống người dân, cải thiện hạ tầng và thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn.
  • Các yếu tố như năng lực Ban Chỉ đạo, sự tham gia của cộng đồng, điều kiện kinh tế địa phương và cơ chế chính sách ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả huy động vốn.
  • Luận văn đề xuất 5 nhóm giải pháp trọng tâm nhằm nâng cao hiệu quả huy động vốn giai đoạn 2021-2025, bao gồm tăng cường tuyên truyền, hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực quản lý, đa dạng hóa nguồn vốn và phát triển tín dụng nông thôn.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá thường xuyên để điều chỉnh phù hợp, đảm bảo mục tiêu xây dựng NTM bền vững.

Call-to-action: Các cấp chính quyền, tổ chức và cộng đồng dân cư huyện Phú Lương cần phối hợp chặt chẽ, chủ động thực hiện các giải pháp huy động vốn để thúc đẩy xây dựng nông thôn mới hiệu quả, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương bền vững.