I. Động Cơ Giảng Dạy Tổng Quan Nghiên Cứu Tâm Lý Học
Động cơ giảng dạy của giảng viên đại học là một chủ đề quan trọng, thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu tâm lý học. Các nghiên cứu về động cơ làm việc giảng viên giúp lý giải nguồn gốc hành vi giảng dạy, điều gì thúc đẩy giảng viên hăng say với công việc. Nhìn chung, các hướng nghiên cứu chính về động cơ tập trung vào: phân tâm học, hành vi, nhân văn và lịch sử - xã hội. Mỗi hướng tiếp cận có những đóng góp nhất định trong việc làm sáng tỏ bản chất của động cơ, nhưng đồng thời cũng bộc lộ những hạn chế cần khắc phục. Việc nghiên cứu tâm lý giảng viên đại học là cần thiết để nâng cao chất lượng giáo dục. Số liệu thống kê gần đây cho thấy số lượng giảng viên chuyển khỏi ngành có xu hướng tăng [65]. Điều này cho thấy động cơ nghề nghiệp giảng viên chưa được thỏa mãn.
1.1. Các Hướng Tiếp Cận Nghiên Cứu Về Động Cơ Chung
Các hướng tiếp cận chính bao gồm: Phân tâm học (Freud, Adler, Erikson), Hành vi (Skinner, Bandura), Nhân văn (Rogers, Maslow) và Lịch sử - Xã hội (L. Axeev). Mỗi hướng có cách giải thích riêng về nguồn gốc động cơ. Ví dụ, phân tâm học nhấn mạnh bản năng, hành vi tập trung vào củng cố và trừng phạt, nhân văn coi trọng nhu cầu tự hiện thực hóa, còn lịch sử - xã hội đặt động cơ trong bối cảnh xã hội và hoạt động. Luận án này tiếp cận theo hướng lịch sử-xã hội, xem xét động cơ trong mối quan hệ với nhu cầu và hoàn cảnh thực tế của giảng viên.
1.2. Nghiên Cứu Về Động Cơ Giảng Dạy Tổng Quan Tình Hình
Ở Việt Nam, dưới góc độ khoa học tâm lý, chưa có nhiều nghiên cứu mang tính hệ thống về động cơ giảng dạy của giảng viên trong các trường đại học. Các nghiên cứu hiện có thường tập trung vào các yếu tố như sự hài lòng công việc giảng viên, áp lực công việc, và đãi ngộ giảng viên đại học. Nghiên cứu này sẽ góp phần xây dựng cơ sở lý luận về động cơ giảng dạy của giảng viên, chỉ ra những đặc điểm đặc trưng về động cơ giảng dạy của giảng viên trong các trường đại học. Kết quả nghiên cứu sẽ là cơ sở cho việc hoạch định chính sách kích thích, động viên giảng viên.
II. Vấn Đề Động Cơ Giảng Dạy Thách Thức Ảnh Hưởng
Thực tế cho thấy, chất lượng giảng dạy đại học chịu ảnh hưởng trực tiếp từ động lực làm việc giảng viên. Khi giảng viên thiếu động lực, hiệu quả giảng dạy giảm sút, ảnh hưởng đến động lực học tập của sinh viên và chất lượng đào tạo nói chung. Các yếu tố như áp lực công việc giảng viên, môi trường làm việc giảng viên không thuận lợi, đãi ngộ giảng viên đại học chưa thỏa đáng cũng là những thách thức lớn. Nghiên cứu này nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng động cơ giảng dạy, từ đó đề xuất các giải pháp để cải thiện tình hình. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tỷ lệ sinh viên/giảng viên còn cao, gây áp lực lớn lên đội ngũ giảng viên [65].
2.1. Ảnh Hưởng Của Động Cơ Đến Hiệu Quả Giảng Dạy Đại Học
Động cơ giảng dạy là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả giảng dạy đại học. Giảng viên có động lực cao sẽ nỗ lực đổi mới phương pháp giảng dạy, tạo môi trường học tập tích cực, và truyền cảm hứng cho sinh viên. Ngược lại, giảng viên thiếu động lực có thể trở nên thờ ơ, thiếu sáng tạo, và ảnh hưởng tiêu cực đến sinh viên. Sơ đồ 3 cho thấy mối liên hệ giữa động cơ giảng dạy và kết quả giảng dạy, NCKH của giảng viên Phạm Xuân T.
2.2. Các Yếu Tố Gây Cản Trở Động Lực Giảng Dạy Của Giảng Viên
Nhiều yếu tố có thể làm suy giảm động lực làm việc giảng viên, bao gồm: Áp lực công việc lớn, thiếu thời gian cho nghiên cứu khoa học, môi trường làm việc không thuận lợi, chế độ đãi ngộ chưa thỏa đáng, và thiếu sự công nhận từ phía nhà trường. Các yếu tố khách quan như cơ sở vật chất thiếu thốn, chương trình đào tạo lạc hậu cũng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến động lực giảng dạy.
III. Phương Pháp Tăng Động Lực Nội Tại Bên Ngoài GV
Để tăng cường động cơ giảng dạy, cần kết hợp các biện pháp tác động vào cả động lực nội tại giảng viên và động lực bên ngoài giảng viên. Các biện pháp có thể bao gồm: tạo điều kiện để giảng viên phát triển chuyên môn, nâng cao thu nhập, cải thiện môi trường làm việc, và công nhận những đóng góp của giảng viên. Quan trọng hơn, cần khơi dậy động cơ vì sự phát triển của người học trong mỗi giảng viên. C. Abraham Maslow chỉ ra rằng, cái thúc đẩy con người hoạt động chính là việc thỏa mãn các nhu cầu của họ [86 ; 348 - 349 ].
3.1. Phát Huy Động Lực Nội Tại Tự Chủ Phát Triển Bản Thân
Khuyến khích giảng viên tự chủ trong công việc giảng dạy, tạo cơ hội để họ đổi mới phương pháp giảng dạy, và tham gia vào các hoạt động nghiên cứu khoa học. Việc tham gia vào các hội thảo, khóa đào tạo chuyên môn cũng giúp giảng viên cập nhật kiến thức và kỹ năng, từ đó tăng cường động lực làm việc. Phát triển sự nghiệp giảng viên đại học cũng là một yếu tố quan trọng để tăng động lực.
3.2. Tác Động Động Lực Bên Ngoài Đãi Ngộ Công Nhận Xứng Đáng
Cải thiện chế độ đãi ngộ giảng viên đại học, bao gồm tăng lương, thưởng, và các phúc lợi khác. Đồng thời, cần có cơ chế công nhận và khen thưởng kịp thời những đóng góp của giảng viên, giúp họ cảm thấy được trân trọng và đánh giá cao. Bảng 3 cho thấy đánh giá của các nhóm GV về các yếu tố chủ quan của họ.
3.3. Xây Dựng Môi Trường Làm Việc Tích Cực Hỗ Trợ
Xây dựng môi trường làm việc giảng viên thân thiện, cởi mở, và hỗ trợ lẫn nhau. Tạo điều kiện để giảng viên chia sẻ kinh nghiệm, học hỏi lẫn nhau, và giải quyết các vấn đề khó khăn trong công việc. Bầu không khí tâm lý (BKKTL) tích cực cũng là yếu tố quan trọng để duy trì và phát triển động lực giảng dạy.
IV. Ứng Dụng Nghiên Cứu Thực Tiễn Tăng Động Cơ Giảng Dạy
Nghiên cứu này đã đề xuất và thử nghiệm một số biện pháp tăng cường động cơ nghề nghiệp giảng viên. Một trong những biện pháp đó là tổ chức các khóa tập huấn, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho giảng viên. Kết quả cho thấy, sau khi tham gia các khóa tập huấn, động cơ làm việc giảng viên đã được cải thiện đáng kể. Việc này cho thấy tầm quan trọng của việc đầu tư vào phát triển đội ngũ giảng viên. Bảng 30 cho thấy động cơ nghề nghiệp của giảng viên trước và sau thực nghiệm.
4.1. Tổ Chức Khóa Tập Huấn Nâng Cao Trình Độ Chuyên Môn
Các khóa tập huấn cần tập trung vào các nội dung như: đổi mới phương pháp giảng dạy, ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy, và phát triển kỹ năng nghiên cứu khoa học. Giảng viên cũng cần được trang bị kiến thức về tâm lý giảng viên đại học và các kỹ năng giao tiếp, tư vấn cho sinh viên.
4.2. Đánh Giá Hiệu Quả Của Các Biện Pháp Tăng Động Cơ Giảng Dạy
Cần có hệ thống đánh giá hiệu quả giảng dạy khách quan và minh bạch, dựa trên các tiêu chí rõ ràng và được thống nhất trong toàn trường. Kết quả đánh giá cần được sử dụng để điều chỉnh các chính sách và biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy đại học.
V. Kết Luận Động Cơ Giảng Dạy và Tương Lai Giáo Dục
Nghiên cứu này đã góp phần làm sáng tỏ các vấn đề lý luận và thực tiễn về động cơ giảng dạy của giảng viên đại học. Kết quả nghiên cứu cho thấy, việc quan tâm đến tâm lý giảng viên đại học, tạo điều kiện để họ phát triển chuyên môn và sự nghiệp giảng viên đại học, và xây dựng môi trường làm việc tích cực là những yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng giảng dạy đại học. Để xây dựng đội ngũ giảng viên chất lượng cao, cần có chính sách đãi ngộ giảng viên đại học hợp lý và tạo điều kiện để giảng viên phát huy hết tiềm năng của mình.
5.1. Tầm Quan Trọng Của Nghiên Cứu Về Động Cơ Giảng Dạy
Nghiên cứu về động cơ giảng dạy không chỉ có ý nghĩa về mặt lý luận mà còn có giá trị thực tiễn cao, góp phần xây dựng cơ sở khoa học cho việc hoạch định chính sách và biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đại học.
5.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Động Cơ Giảng Dạy
Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc tìm hiểu sâu hơn về các yếu tố cá nhân và xã hội ảnh hưởng đến động cơ làm việc giảng viên, cũng như phát triển các mô hình can thiệp hiệu quả để tăng cường động lực nội tại giảng viên.
