Tổng quan nghiên cứu

Nghề công tác xã hội (CTXH) đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các cá nhân, gia đình và cộng đồng vượt qua khó khăn xã hội, góp phần phát triển phúc lợi xã hội. Tại tỉnh Thái Bình, một tỉnh thuần nông với dân số khoảng 1,8 triệu người, tỷ lệ hộ nghèo năm 2013 là 3,55%, cùng với số lượng lớn người khuyết tật chiếm 5,1% dân số, nhu cầu trợ giúp xã hội rất lớn. Đội ngũ nhân viên xã hội (NVXH) tại đây còn hạn chế về số lượng và chất lượng, trong khi nhận thức về nghề CTXH của họ chưa đầy đủ, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác. Nghiên cứu nhằm tìm hiểu thực trạng định hướng giá trị nghề CTXH của đội ngũ NVXH tỉnh Thái Bình hiện nay, qua đó đề xuất các giải pháp nâng cao nhận thức và chất lượng đội ngũ này.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc khảo sát quan điểm, niềm tin, cảm xúc và hành vi của NVXH đối với nghề CTXH, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị nghề nghiệp. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 250 cán bộ đang làm công tác trợ giúp các đối tượng tại các trung tâm và cộng đồng thuộc ngành Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh Thái Bình. Thời gian nghiên cứu chủ yếu tập trung vào giai đoạn trước năm 2014. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc xây dựng chính sách đào tạo, bồi dưỡng và phát triển đội ngũ NVXH, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ xã hội tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về giá trị và định hướng giá trị trong tâm lý học xã hội, đặc biệt là quan điểm của Lê Đức Phúc về định hướng giá trị là thái độ của con người đối với các giá trị vật chất và tinh thần, biểu hiện qua nhận thức, cảm xúc và hành vi. Ngoài ra, lý thuyết về nghề CTXH được xây dựng dựa trên định nghĩa của Hiệp hội quốc gia nhân viên xã hội Mỹ (NASW) và Hiệp hội công tác xã hội thế giới, nhấn mạnh vai trò của nghề trong việc giúp đỡ các nhóm yếu thế, phát triển năng lực cá nhân và cộng đồng.

Ba khái niệm chính được sử dụng gồm:

  • Giá trị nghề CTXH: Bao gồm tri thức chuyên môn, kỹ năng hành nghề và thái độ phục vụ.
  • Định hướng giá trị nghề CTXH: Hệ thống quan điểm, niềm tin, cảm xúc và hành vi của NVXH đối với nghề CTXH.
  • Yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị nghề: Bao gồm các yếu tố khách quan như quan niệm xã hội, chế độ đãi ngộ, điều kiện làm việc và các yếu tố chủ quan như sở thích, năng lực, phẩm chất cá nhân.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định tính và định lượng. Nguồn dữ liệu chính là khảo sát 250 NVXH tại tỉnh Thái Bình, được chọn bằng phương pháp chọn mẫu thuận tiện trong ngành Lao động – Thương binh và Xã hội. Công cụ thu thập dữ liệu gồm bảng hỏi điều tra với các câu hỏi về quan điểm, cảm xúc và hành vi nghề nghiệp, cùng với phỏng vấn sâu 8 NVXH để làm rõ các vấn đề chuyên sâu.

Phân tích số liệu được thực hiện bằng phần mềm SPSS phiên bản 13, sử dụng các kỹ thuật thống kê mô tả (tần suất, phần trăm, điểm trung bình) và thống kê suy luận (so sánh giá trị trung bình với mức ý nghĩa p<0,05). Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm 2013-2014, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và xử lý chính xác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quan điểm về mức độ cần thiết của nghề CTXH:
    Khoảng 85% NVXH đánh giá nghề CTXH là rất cần thiết trong xã hội hiện nay, thể hiện qua điểm trung bình 4,3 trên thang 5 điểm. Điều này phản ánh nhận thức tích cực về vai trò nghề nghiệp trong bối cảnh phát triển kinh tế xã hội và các vấn đề xã hội phức tạp tại Thái Bình.

  2. Quan điểm về vai trò và mục đích nghề CTXH:
    78% NVXH đồng tình rằng nghề CTXH có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các nhóm yếu thế, với điểm trung bình 4,1. Tuy nhiên, có sự khác biệt nhỏ giữa các nhóm tuổi và trình độ chuyên môn về nhận thức này, cho thấy cần tăng cường đào tạo nâng cao nhận thức.

  3. Quan điểm về tầm quan trọng của tri thức chuyên môn và kỹ năng:
    70% NVXH cho rằng tri thức chuyên môn và kỹ năng thực hành nghề là yếu tố quyết định hiệu quả công tác xã hội, điểm trung bình đạt 4,0. Một số NVXH trình độ trung cấp và sơ cấp có xu hướng đánh giá thấp hơn, phản ánh khoảng cách về đào tạo chuyên môn.

  4. Cảm xúc và sự gắn bó với nghề:
    Mức độ yêu thích nghề CTXH đạt điểm trung bình 3,9, trong đó 65% NVXH thể hiện sự hài lòng và gắn bó lâu dài với nghề. Tuy nhiên, khoảng 20% NVXH bày tỏ sự chưa hài lòng do điều kiện làm việc và chế độ đãi ngộ còn hạn chế.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy đội ngũ NVXH tỉnh Thái Bình có nhận thức tích cực về giá trị nghề CTXH, đặc biệt là về vai trò xã hội và yêu cầu chuyên môn. Tuy nhiên, sự khác biệt về trình độ và cảm xúc nghề nghiệp phản ánh những thách thức trong đào tạo và chính sách đãi ngộ. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, mức độ nhận thức và gắn bó nghề của NVXH Thái Bình tương đối cao nhưng vẫn cần cải thiện để đáp ứng yêu cầu phát triển nghề nghiệp chuyên nghiệp.

Biểu đồ phân phối quan điểm về mức độ cần thiết của nghề CTXH và biểu đồ so sánh mức độ hài lòng theo trình độ chuyên môn sẽ minh họa rõ nét các phát hiện này. Bảng so sánh các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị nghề theo giới tính và độ tuổi cũng giúp làm rõ các nhóm cần tập trung hỗ trợ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và bồi dưỡng chuyên môn

    • Động từ hành động: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao kiến thức và kỹ năng thực hành nghề CTXH.
    • Target metric: Tăng tỷ lệ NVXH có trình độ đại học trở lên từ 38% lên 60% trong 3 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Lao động – Thương binh và Xã hội phối hợp với các trường đại học.
    • Timeline: Triển khai từ năm 2024 đến 2027.

  2. Cải thiện chế độ đãi ngộ và điều kiện làm việc

    • Động từ hành động: Xây dựng chính sách tiền lương, phụ cấp và hỗ trợ vật chất phù hợp cho NVXH.
    • Target metric: Tăng mức lương trung bình của NVXH lên 20% trong 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh và các cơ quan liên quan.
    • Timeline: Thực hiện trong năm 2024-2025.

  3. Xây dựng chương trình giáo dục định hướng giá trị nghề CTXH

    • Động từ hành động: Phát triển chương trình giáo dục giá trị nghề nghiệp tích hợp trong đào tạo và tập huấn.
    • Target metric: 100% NVXH tham gia chương trình trong vòng 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Các cơ sở đào tạo và trung tâm bồi dưỡng cán bộ.
    • Timeline: Triển khai ngay trong năm 2024.

  4. Tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức xã hội về nghề CTXH

    • Động từ hành động: Tổ chức các chiến dịch truyền thông, hội thảo, tọa đàm về vai trò và giá trị nghề CTXH.
    • Target metric: Nâng cao tỷ lệ người dân nhận biết và đánh giá tích cực nghề CTXH lên 70% trong 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Thông tin và Truyền thông phối hợp với ngành Lao động.
    • Timeline: Thực hiện từ 2024 đến 2026.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhân viên xã hội và cán bộ công tác xã hội

    • Lợi ích: Hiểu rõ hơn về định hướng giá trị nghề nghiệp, nâng cao nhận thức và thái độ tích cực trong công việc.
    • Use case: Áp dụng kết quả nghiên cứu để tự đánh giá và phát triển nghề nghiệp.

  2. Các cơ sở đào tạo và bồi dưỡng nhân lực CTXH

    • Lợi ích: Cơ sở khoa học để xây dựng chương trình đào tạo phù hợp với thực tiễn và nhu cầu địa phương.
    • Use case: Thiết kế giáo trình, tổ chức các khóa học định hướng giá trị nghề.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về lao động và an sinh xã hội

    • Lợi ích: Tham khảo để xây dựng chính sách phát triển nghề CTXH, cải thiện điều kiện làm việc và chế độ đãi ngộ.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch phát triển nguồn nhân lực CTXH tỉnh Thái Bình.

  4. Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng xã hội

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò và giá trị nghề CTXH trong hỗ trợ các nhóm yếu thế.
    • Use case: Hợp tác với NVXH trong các dự án phát triển cộng đồng và trợ giúp xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Định hướng giá trị nghề CTXH là gì?
    Định hướng giá trị nghề CTXH là hệ thống quan điểm, niềm tin, cảm xúc và hành vi của nhân viên xã hội đối với nghề nghiệp của mình, ảnh hưởng đến thái độ và hiệu quả công việc. Ví dụ, NVXH có định hướng giá trị tích cực sẽ gắn bó lâu dài và nỗ lực nâng cao chuyên môn.

  2. Tại sao định hướng giá trị nghề CTXH quan trọng?
    Vì nó quyết định sự cam kết, hứng thú và chất lượng thực hiện công việc của NVXH, từ đó ảnh hưởng đến hiệu quả trợ giúp các đối tượng xã hội. Một NVXH có định hướng giá trị đúng đắn sẽ có thái độ tích cực và hành vi chuyên nghiệp hơn.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng đến định hướng giá trị nghề CTXH?
    Bao gồm yếu tố khách quan như quan niệm xã hội, chế độ đãi ngộ, điều kiện làm việc và yếu tố chủ quan như sở thích, năng lực, phẩm chất cá nhân. Ví dụ, chế độ đãi ngộ tốt giúp NVXH yên tâm công tác và gắn bó với nghề.

  4. Làm thế nào để nâng cao định hướng giá trị nghề CTXH cho NVXH?
    Thông qua đào tạo chuyên môn, giáo dục giá trị nghề nghiệp, cải thiện điều kiện làm việc và truyền thông nâng cao nhận thức xã hội về nghề CTXH. Ví dụ, tổ chức các khóa bồi dưỡng kỹ năng và đạo đức nghề nghiệp.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng ở đâu ngoài Thái Bình?
    Kết quả và đề xuất có thể tham khảo để phát triển đội ngũ NVXH tại các tỉnh khác có điều kiện kinh tế xã hội tương tự, giúp nâng cao chất lượng công tác xã hội trên phạm vi rộng hơn.

Kết luận

  • Định hướng giá trị nghề CTXH của đội ngũ NVXH tỉnh Thái Bình hiện nay nhìn chung tích cực, thể hiện qua quan điểm, niềm tin và cảm xúc nghề nghiệp.
  • Có sự khác biệt về nhận thức và thái độ nghề giữa các nhóm NVXH theo trình độ chuyên môn và tuổi tác.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan đều ảnh hưởng đáng kể đến định hướng giá trị nghề CTXH.
  • Cần có các giải pháp đồng bộ về đào tạo, chính sách đãi ngộ, giáo dục giá trị nghề và truyền thông xã hội để nâng cao chất lượng đội ngũ NVXH.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng chính sách phát triển nghề CTXH tại Thái Bình và các địa phương tương tự.

Next steps: Triển khai các chương trình đào tạo và chính sách đãi ngộ theo đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để hoàn thiện hệ thống định hướng giá trị nghề CTXH.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, đào tạo và NVXH cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả nghề CTXH, góp phần phát triển bền vững an sinh xã hội tại Việt Nam.