Dịch Vụ Kiểm Toán Tiền Hợp Nhất: Vai Trò và Thực Trạng Tại Việt Nam

Trong lĩnh vực tài chính, hoạt động hợp nhất doanh nghiệp (M&A) là một phần của chiến lược doanh nghiệp, tài chính doanh nghiệp và quản trị. Nó liên quan đến việc mua bán, sáp nhập công ty để hỗ trợ hoặc tài trợ cho sự phát triển nhanh chóng của một công ty trong một ngành công nghiệp mà không cần phải thành lập một doanh nghiệp hoàn toàn mới. Khái niệm hợp nhất kinh doanh nhấn mạnh đến mối quan hệ giữa các đơn vị tham gia hợp nhất và quy trình kế toán, yêu cầu và xử lý kế toán khi hợp nhất báo cáo tài chính của những đơn vị tham gia.

Có sự khác biệt tương đối trong việc sử dụng thuật ngữ mua lại và sáp nhập do kết quả của hai hoạt động này, dẫn đến hai cách phân loại khác nhau. Mua lại xảy ra khi một công ty mua lại tài sản của một công ty khác và dùng tài sản đó cho hoạt động của mình, hoặc có được quyền kiểm soát thông qua việc mua cổ phiếu. Sáp nhập là việc kết hợp hai hay nhiều công ty thành một thông qua việc nắm quyền kiểm soát tại các công ty bị sáp nhập. Trong hình thức mua lại doanh nghiệp tham gia hợp nhất không cần phải giải thể, còn trong hình thức sáp nhập thì một trong hai hoặc cả hai doanh nghiệp tham gia hợp nhất có thể bị giải thể.

Các doanh nghiệp tham gia hợp nhất thường mong muốn đạt được quy mô kinh tế lớn hơn, tăng doanh thu và thị phần, mở rộng cơ hội kinh doanh thông qua các sản phẩm và dịch vụ bổ sung, tiếp cận các nguồn lực hữu hình và vô hình, cũng như tận dụng các ưu đãi về thuế. Tuy nhiên, một số hoạt động hợp nhất có thể được thúc đẩy bởi động cơ quản lý, chẳng hạn như tránh bị thâu tóm hoặc tăng uy tín cá nhân của nhà quản lý, những động cơ này thường không mang lại giá trị gia tăng cho cổ đông.

Nhiều thương vụ M&A không đạt được thành công như mong đợi do thiếu sự chuẩn bị kỹ lưỡng, hệ thống thông tin yếu kém và thiếu kinh nghiệm trong lĩnh vực này. Các doanh nghiệp nội địa thường gặp khó khăn trong việc đánh giá rủi ro, định giá tài sản và tích hợp văn hóa doanh nghiệp sau khi hợp nhất. Điều này dẫn đến việc hợp nhất không mang lại hiệu quả cao như kỳ vọng.

Hoa Kỳ là quốc gia có hoạt động hợp nhất diễn ra sôi nổi nhất với 5 trào lưu hợp nhất. Các trào lưu hợp nhất tại Hoa Kỳ bị dẫn dắt bởi một loạt các nhân tố kinh tế và phát triển. Mỗi trào lưu có những đặc điểm riêng, từ hợp nhất theo chiều ngang trong ngành công nghiệp cơ bản đến hợp nhất giữa các doanh nghiệp trong các ngành nghề khác nhau và hợp nhất mang tính chiến lược quy mô lớn. Cuộc chạy đua cho hoạt động hợp nhất xuyên quốc gia diễn ra sôi nổi và dẫn đến những kỷ lục về quy mô hợp nhất.

Để thực hiện thành công một thương vụ M&A, cần có hướng dẫn đầy đủ về mặt pháp lý. Bản thân doanh nghiệp phải có hệ thống thông tin minh bạch, có chiến lược, kế hoạch rõ ràng. Trong thực tế, các doanh nghiệp nội địa thường không có kinh nghiệm trong lĩnh vực này. Họ thiếu sự chuẩn bị đầy đủ và hệ thống thông tin trong tất cả các mặt hoạt động còn yếu kém nên gây trở ngại rất nhiều cho quá trình đầu tư.

Quy trình kiểm toán tiền hợp nhất bao gồm giai đoạn chuẩn bị (tiền kế hoạch, lập kế hoạch), giai đoạn thực hiện (thu thập thông tin, trình tự thực hiện) và giai đoạn hoàn tất (trao đổi với khách hàng, lập báo cáo). Giai đoạn chuẩn bị bao gồm xác định mục tiêu, phạm vi và nguồn lực cần thiết cho cuộc kiểm toán. Giai đoạn thực hiện tập trung vào việc thu thập và phân tích thông tin, bao gồm cả tài liệu tài chính và phi tài chính. Giai đoạn hoàn tất bao gồm việc tổng hợp kết quả, đưa ra kết luận và khuyến nghị cho khách hàng.

Việc làm rõ bản chất dịch vụ mang tính định hướng chứ không đi đến một kết luận khẳng định tuyệt đối. Dịch vụ kiểm toán tiền hợp nhất cung cấp một mức độ đảm bảo nhất định cho khách hàng về tính chính xác và đáng tin cậy của thông tin được cung cấp. Mức độ đảm bảo này phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm phạm vi và thủ tục kiểm toán, năng lực của kiểm toán viên và chất lượng của hệ thống kiểm soát nội bộ của công ty mục tiêu.

Mặc dù hoạt động M&A đang trở nên phổ biến tại Việt Nam, nhưng dịch vụ kiểm toán tiền hợp nhất vẫn còn khá mới mẻ và chưa được nhiều doanh nghiệp biết đến. Doanh nghiệp Việt Nam thường thiếu kinh nghiệm và thông tin minh bạch trong quá trình M&A, dẫn đến nhu cầu cao về dịch vụ kiểm toán tiền hợp nhất. Tuy nhiên, nhận thức và sự hiểu biết về dịch vụ này còn hạn chế.

Để nâng cao chất lượng dịch vụ kiểm toán tiền hợp nhất, cần xác định rõ mức độ đảm bảo và loại hình hợp đồng dịch vụ phù hợp. Cải thiện quy trình kiểm toán, tập trung vào các lĩnh vực quan trọng như kiểm tra tài chính, đánh giá rủi ro môi trường và phân tích văn hóa công ty. Tăng cường sự hiểu biết của các bên liên quan và xây dựng cơ sở dữ liệu thông tin hỗ trợ cho hoạt động kiểm toán.