Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Ý Kiến Kiểm Toán Về Báo Cáo Tài Chính Của Các Công Ty Niêm Yết Tại Sở Giao Dịch Chứng Khoán TP. Hồ Chí Minh

• Tác giả: Phạm Anh Thư
• Người hướng dẫn: TS. Trần Văn Tùng
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế TP. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Kế Toán
• Đề tài: Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Ý Kiến Kiểm Toán Về Báo Cáo Tài Chính Tại Sở Giao Dịch Chứng Khoán TP. Hồ Chí Minh
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: TP. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• PHẦN MỞ ĐẦU
• 0.1. Lý do chọn đề tài
• 0.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 0.2.1. Mục tiêu tổng quát
• 0.2.2. Mục tiêu cụ thể
• 0.3. Câu hỏi nghiên cứu
• 0.4. Đối tượng nghiên cứu
• 0.5. Phạm vi nghiên cứu
• 0.5.1. Về nội dung
• 0.5.2. Về không gian và thời gian
• 0.6. Phương pháp nghiên cứu
• 0.7. Ý nghĩa và đóng góp của đề tài
• 0.7.1. Đóng góp về mặt lý thuyết
• 0.7.2. Đóng góp về mặt thực tiễn
• 0.8. Kết cấu luận văn
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN
• 1.1. Các nghiên cứu liên quan trên thế giới
• 1.2. Các nghiên cứu liên quan tại Việt Nam
• 1.3. Khoảng trống nghiên cứu
• 1.4. Kết luận chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT
• 2.1. Báo cáo tài chính và mục đích của báo cáo tài chính
• 2.2. Khái quát về báo cáo tài chính. Mục đích của báo cáo tài chính
• 2.3. Kiểm toán báo cáo tài chính và ý kiến của kiểm toán viên
• 2.3.1. Kiểm toán báo cáo tài chính
• 2.3.2. Ý kiến của kiểm toán viên trên báo cáo kiểm toán
• 2.4. Phân loại ý kiến kiểm toán
• 2.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến ý kiến kiểm toán
• 2.6. Kết luận chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Lựa chọn các biến đưa vào mô hình và giả thuyết nghiên cứu
• 3.1.1. Biến phản ánh khả năng thanh toán
• 3.1.2. Biến phản ánh khả năng sinh lợi
• 3.1.3. Biến phản ánh khả năng hoạt động. Biến phản ánh cơ cấu tài chính
• 3.1.4. Biến phản ánh quy mô doanh nghiệp được kiểm toán
• 3.1.5. Biến ý kiến kiểm toán năm trước
• 3.1.6. Biến loại công ty kiểm toán
• 3.1.7. Biến thời gian niêm yết
• 3.1.8. Biến phụ thuộc – Ý kiến kiểm toán
• 3.2. Phương pháp nghiên cứu
• 3.3. Quy trình nghiên cứu
• 3.4. Phương pháp chọn mẫu
• 3.5. Phương pháp phân tích dữ liệu
• 3.6. Kết luận chương 3
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1. Thống kê mô tả mẫu và các biến của nghiên cứu
• 4.2. Kiểm định mối quan hệ giữa các biến độc lập và biến phụ thuộc
• 4.2.1. Kết quả kiểm định Kruskal Wallis
• 4.2.2. Kết quả kiểm định Chi-Square
• 4.3. Phân tích hồi quy nhị phân logistic cho các biến được chọn ban đầu
• 4.3.1. Xây dựng mô hình hồi quy và giải thích ý nghĩa các hệ số
• 4.3.2. Kết quả phân tích hồi quy nhị phân với các biến được lựa chọn ban đầu
• 4.3.3. Kết quả phân tích hồi quy nhị phân logistic với các biến còn lại
• 4.4. Thảo luận kết quả
• 4.4.1. Nhóm các biến tài chính
• 4.4.2. Nhóm các biến phi tài chính
• 4.5. Ứng dụng mô hình cho mục đích dự báo
• 4.6. Kết luận chương 4
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• 5.1. Hạn chế của nghiên cứu và đề xuất hướng nghiên cứu trong tương lai
• 5.1.1. Hạn chế của nghiên cứu
• 5.1.2. Đề xuất hướng nghiên cứu trong tương lai
• 5.2. Kết luận chương 5
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Về Ý Kiến Kiểm Toán Thực Trạng

Thị trường chứng khoán đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, đặc biệt ở Việt Nam. Báo cáo tài chính (BCTC) là nguồn thông tin then chốt cho các nhà đầu tư. Tuy nhiên, tồn tại mâu thuẫn lợi ích giữa quản lý doanh nghiệp và các bên liên quan sử dụng BCTC. Do đó, cần một bên thứ ba độc lập, là kiểm toán viên (KTV), để đánh giá tính trung thực và minh bạch. Ý kiến kiểm toán (YKKT) về BCTC thể hiện đánh giá của KTV về sự phù hợp và tính đúng đắn của BCTC. Mức độ tin cậy của BCTC được kiểm toán là vấn đề quan trọng, ảnh hưởng đến nhiều đối tượng và nhà đầu tư. Việc xác định các nhân tố ảnh hưởng đến YKKT giúp xây dựng mô hình dự đoán, hỗ trợ KTV trong công tác lập kế hoạch và thực hiện kiểm toán.

1.1. Tầm Quan Trọng Của Kiểm Toán Báo Cáo Tài Chính Niêm Yết

BCTC được kiểm toán đảm bảo độ tin cậy cao, làm căn cứ cho các quyết định đầu tư kinh tế và quản lý, giám sát. Ý kiến của KTV tác động đến tình hình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. YKKT được hình thành từ nhiều yếu tố, bao gồm đặc trưng tài chính của doanh nghiệp, đặc điểm của KTV và công ty kiểm toán, và các yếu tố từ thị trường, môi trường hoạt động. Việc xây dựng mô hình dựa trên các yếu tố này giúp dự đoán loại YKKT.

1.2. Các Nghiên Cứu Tiền Đề Về Dự Đoán Ý Kiến Kiểm Toán Ở Việt Nam

Tại Việt Nam, đã có những nghiên cứu về mối quan hệ giữa YKKT và các tỷ số tài chính (Nguyễn Thiên Tú, 2012), cũng như kết hợp thêm các biến phi tài chính như quy mô công ty, loại công ty kiểm toán và YKKT năm trước (Hà Thị Thủy, 2013). Tuy nhiên, các nghiên cứu này còn hạn chế về phạm vi (chỉ tập trung vào lĩnh vực xây dựng và bất động sản) hoặc mục tiêu (dự đoán ý kiến kiểm toán liên quan đến khả năng hoạt động liên tục - Hà Thị Thủy và cộng sự, 2016).

II. Các Nhân Tố Tài Chính Ảnh Hưởng Ý Kiến Kiểm Toán Cách Nhận Diện

Nhiều nghiên cứu trên thế giới đã tập trung vào các nhân tố tài chính ảnh hưởng đến YKKT. Các tỷ số tài chính phản ánh khả năng thanh toán, khả năng sinh lợi, khả năng hoạt động và cơ cấu tài chính của doanh nghiệp. McKee (1976) đã xây dựng mô hình dựa trên các tỷ số tài chính để hỗ trợ KTV đánh giá hoạt động liên tục, đạt tỷ lệ dự đoán chính xác cao. Kida (1980) xác định 5 biến quan trọng giúp phân biệt các công ty gặp vấn đề với các công ty khác, bao gồm thu nhập thuần/tổng tài sản, tài sản ròng/tổng nợ, tài sản ngắn hạn/nợ hiện hành, doanh thu/tổng tài sản và tiền mặt/tổng tài sản.

2.1. Tỷ Số Tài Chính Đánh Giá Khả Năng Hoạt Động Liên Tục

Altman (1968) tiên phong sử dụng phương pháp phân biệt đa biến (MDA) để xây dựng mô hình dự báo phá sản cho các công ty Hoa Kỳ, sử dụng 5 tỷ số tài chính: vốn lưu động/tổng tài sản, lợi nhuận giữ lại/tổng tài sản, EBIT/tổng tài sản, giá trị thị trường của VCSH/giá trị sổ sách nợ phải trả và tổng doanh thu/tổng tài sản. Z-score càng thấp cho thấy khả năng phá sản càng cao.

2.2. Kết Hợp Biến Định Lượng Định Tính Nâng Cao Độ Chính Xác

Mutchler (1985) kết hợp các biến định tính như thông tin tốt/xấu, sự cải thiện của công ty (tỷ lệ Thu nhập thuần/Tổng TS năm nay so với năm trước) và ý kiến kiểm toán năm trước vào mô hình. Kết quả cho thấy mô hình với các tỷ số tài chính và biến ý kiến kiểm toán năm trước có độ chính xác cao nhất, xấp xỉ 90%.

III. Nhân Tố Phi Tài Chính Tác Động Ý Kiến Kiểm Toán Phân Tích Chi Tiết

Ngoài các yếu tố tài chính, các nhân tố phi tài chính cũng có vai trò quan trọng. Quy mô doanh nghiệp, loại công ty kiểm toán, thời gian niêm yết và ý kiến kiểm toán năm trước là những biến thường được sử dụng. Các nghiên cứu cho thấy các công ty kiểm toán không thuộc Big 8 thường có khuynh hướng không đưa ra các YKKT về khả năng hoạt động liên tục đối với các công ty nhỏ có tình hình tài chính sa sút (Mutchler, 1986). Dopuch et al. (1987) sử dụng mô hình probit để dự đoán ý kiến kiểm toán không chấp nhận toàn phần dựa trên các biến tài chính và kết hợp thêm các biến thị trường như thời gian niêm yết, sự thay đổi chỉ số Beta.

3.1. Ảnh Hưởng Của Loại Hình Công Ty Kiểm Toán Đến Tính Độc Lập

Bartov et al. cho rằng các công ty Big 6 (nay là Big 4) được xem như có chất lượng KTV cao hơn, do khả năng phát hiện hành vi điều chỉnh thu nhập cao hơn. Các kiểm toán viên có nhiều khả năng phát hành ý kiến không chấp nhận toàn phần cho các công ty với lợi nhuận không tốt.

3.2. Thời Gian Niêm Yết Mức Độ Kinh Nghiệm Của Doanh Nghiệp

Dopuch et al.(1987) sử dụng biến thời gian niêm yết và kết quả cho rằng các biến quan trọng nhất trong dự đoán YKKT là lỗ năm hiện hành, sự thay đổi lợi nhuận công ty trừ đi lợi nhuận trung bình ngành, và sự thay đổi trong tỷ số tổng nợ/tổng tài sản.

IV. Mô Hình Hồi Quy Dự Đoán Ý Kiến Kiểm Toán Hướng Dẫn Xây Dựng

Các nghiên cứu sử dụng mô hình hồi quy logistic để dự đoán YKKT dựa trên các nhân tố tài chính và phi tài chính. Mục tiêu là xây dựng một mô hình có khả năng dự đoán chính xác loại ý kiến kiểm toán mà một doanh nghiệp có khả năng nhận được. Mô hình này có thể giúp KTV trong việc đánh giá rủi ro và lập kế hoạch kiểm toán hiệu quả hơn. Các biến được đưa vào mô hình cần được lựa chọn cẩn thận dựa trên cơ sở lý thuyết và các nghiên cứu trước đây.

4.1. Lựa Chọn Biến Độc Lập Yếu Tố Quan Trọng Nhất Để Dự Đoán

Việc lựa chọn các biến độc lập phù hợp là rất quan trọng. Các biến này cần phải có mối quan hệ logic với YKKT và có khả năng phân biệt giữa các loại ý kiến kiểm toán khác nhau. Các biến tài chính như tỷ số thanh toán, tỷ số sinh lời, tỷ số nợ và các biến phi tài chính như quy mô công ty, loại hình kiểm toán và thời gian niêm yết thường được sử dụng.

4.2. Đánh Giá Độ Phù Hợp Của Mô Hình Các Kiểm Định Thống Kê Quan Trọng

Sau khi xây dựng mô hình, cần đánh giá độ phù hợp của mô hình bằng các kiểm định thống kê như kiểm định Chi-square, kiểm định Wald và kiểm định Hosmer-Lemeshow. Các kiểm định này giúp xác định xem mô hình có phù hợp với dữ liệu và có khả năng dự đoán chính xác YKKT hay không.

V. Ứng Dụng Mô Hình Dự Đoán Ý Kiến Kiểm Toán Giá Trị Thực Tiễn

Mô hình dự đoán YKKT có thể được sử dụng để hỗ trợ KTV trong việc đánh giá rủi ro kiểm toán và lập kế hoạch kiểm toán. Nó cũng có thể được sử dụng bởi các nhà quản lý doanh nghiệp để đánh giá tình hình tài chính của công ty và xác định các khu vực cần cải thiện. Ngoài ra, mô hình này có thể giúp các nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư thông minh hơn.

5.1. Hỗ Trợ Kiểm Toán Viên Nâng Cao Hiệu Quả Kiểm Toán

Mô hình này hỗ trợ kiểm toán viên trong việc xác định các công ty có khả năng nhận ý kiến không chấp nhận toàn phần, từ đó tập trung nguồn lực và chú trọng vào các lĩnh vực có rủi ro cao hơn. Điều này giúp giảm thiểu chi phí kiểm toán và nâng cao hiệu quả công việc.

5.2. Gợi Ý Cho Doanh Nghiệp Cải Thiện Báo Cáo Tài Chính

Các doanh nghiệp có thể sử dụng mô hình này để tự đánh giá tình hình tài chính của mình và xác định các yếu tố có thể ảnh hưởng đến YKKT. Từ đó, doanh nghiệp có thể thực hiện các biện pháp cải thiện để nâng cao tính minh bạch và trung thực của BCTC.

## Tổng quan nghiên cứu

Thị trường chứng khoán Việt Nam, đặc biệt là Sở Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh (HOSE), đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế và thu hút vốn đầu tư trong và ngoài nước. Báo cáo tài chính (BCTC) của các công ty niêm yết là nguồn thông tin thiết yếu giúp nhà đầu tư và các bên liên quan đánh giá tình hình tài chính và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Tuy nhiên, do tồn tại mâu thuẫn lợi ích và thông tin bất cân xứng giữa quản lý doanh nghiệp và người sử dụng BCTC, việc kiểm toán độc lập nhằm đảm bảo tính trung thực và hợp lý của BCTC trở nên cần thiết.

Nghiên cứu tập trung vào các nhân tố ảnh hưởng đến ý kiến kiểm toán về BCTC của các công ty niêm yết tại HOSE trong giai đoạn 2014-2016. Mục tiêu chính là xác định các yếu tố tài chính và phi tài chính tác động đến loại ý kiến kiểm toán, từ đó xây dựng mô hình dự đoán ý kiến kiểm toán nhằm hỗ trợ kiểm toán viên trong công tác lập kế hoạch và thực hiện kiểm toán. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các công ty phi tài chính niêm yết tại HOSE, với dữ liệu thu thập từ tháng 6 đến tháng 9 năm 2017.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao độ tin cậy của BCTC, góp phần tăng cường minh bạch thông tin trên thị trường chứng khoán, đồng thời hỗ trợ kiểm toán viên và các nhà quản lý doanh nghiệp trong việc cải thiện chất lượng báo cáo tài chính và quản trị rủi ro.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

- **Lý thuyết đại diện (Agency Theory):** Giải thích mâu thuẫn lợi ích giữa quản lý doanh nghiệp và các bên liên quan, dẫn đến nhu cầu kiểm toán độc lập để đảm bảo tính trung thực của BCTC.
- **Lý thuyết thông tin bất cân xứng (Information Asymmetry):** Nhà quản lý có thể cung cấp thông tin có lợi cho mình, gây sai lệch trong quyết định của nhà đầu tư.
- **Mô hình dự đoán ý kiến kiểm toán:** Kết hợp các biến tài chính (khả năng thanh toán, sinh lời, hoạt động, cơ cấu tài chính, quy mô) và phi tài chính (loại công ty kiểm toán, ý kiến kiểm toán năm trước, thời gian niêm yết) để dự đoán loại ý kiến kiểm toán.

Các khái niệm chính bao gồm: ý kiến kiểm toán chấp nhận toàn phần và không chấp nhận toàn phần, các tỷ số tài chính phản ánh tình hình tài chính và hoạt động doanh nghiệp, và các nhân tố phi tài chính ảnh hưởng đến quyết định kiểm toán.

### Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích định lượng với cỡ mẫu gồm 248 công ty niêm yết tại HOSE trong giai đoạn 2014-2016. Dữ liệu được thu thập từ báo cáo tài chính và báo cáo kiểm toán đã công bố.

Phương pháp phân tích bao gồm:

- **Kiểm định phi tham số Kruskal Wallis** và **Kiểm định Chi-Square** để kiểm tra mối quan hệ giữa các biến độc lập và biến phụ thuộc.
- **Phân tích hồi quy nhị phân logistic** để xây dựng mô hình dự đoán ý kiến kiểm toán dựa trên các biến tài chính và phi tài chính.
- **Phân tích tổng hợp tài liệu** để làm rõ cơ sở lý thuyết và lựa chọn biến nghiên cứu.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 6 đến tháng 9 năm 2017, tập trung vào phân tích dữ liệu giai đoạn 2014-2016.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

1. **Ảnh hưởng của các biến tài chính:**  
   - Tỷ số thanh toán hiện hành, thanh toán nhanh và vốn lưu động trên tổng tài sản có mối quan hệ tích cực với khả năng nhận ý kiến kiểm toán chấp nhận toàn phần.  
   - Các tỷ số sinh lời như lợi nhuận trước thuế và lãi vay trên doanh thu, ROE và ROA cũng có ảnh hưởng tích cực, với xác suất dự đoán ý kiến kiểm toán chính xác trên 80%.  
   - Tỷ lệ nợ trên tổng tài sản và nợ trên vốn chủ sở hữu có mối quan hệ nghịch biến với ý kiến kiểm toán chấp nhận toàn phần, phản ánh rủi ro tài chính cao làm tăng khả năng nhận ý kiến không chấp nhận toàn phần.

2. **Ảnh hưởng của các biến phi tài chính:**  
   - Công ty kiểm toán thuộc nhóm Big 4 có xu hướng đưa ra ý kiến kiểm toán không chấp nhận toàn phần cao hơn so với các công ty không thuộc Big 4.  
   - Ý kiến kiểm toán năm trước là biến dự báo quan trọng, các công ty nhận ý kiến chấp nhận toàn phần năm trước có khả năng cao nhận được ý kiến tương tự năm hiện tại.  
   - Thời gian niêm yết càng dài làm tăng khả năng nhận ý kiến kiểm toán chấp nhận toàn phần, do công ty có uy tín và ổn định hơn.

3. **Mô hình hồi quy logistic:**  
   - Mô hình dự đoán ý kiến kiểm toán đạt độ chính xác khoảng 90%, cho thấy sự kết hợp giữa các biến tài chính và phi tài chính là phù hợp và hiệu quả trong dự báo ý kiến kiểm toán.

### Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước, khẳng định vai trò quan trọng của các chỉ số tài chính trong việc phản ánh sức khỏe tài chính và ảnh hưởng đến quyết định kiểm toán. Các biến phi tài chính như loại công ty kiểm toán và ý kiến kiểm toán năm trước cũng đóng vai trò quan trọng, thể hiện tính liên tục và ảnh hưởng của uy tín kiểm toán viên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận ý kiến kiểm toán chấp nhận toàn phần theo từng nhóm biến, hoặc bảng hồi quy logistic với các hệ số và mức ý nghĩa để minh họa mức độ ảnh hưởng của từng biến.

Kết quả này góp phần nâng cao hiểu biết về các yếu tố ảnh hưởng đến ý kiến kiểm toán tại thị trường Việt Nam, hỗ trợ kiểm toán viên và nhà quản lý trong việc cải thiện chất lượng báo cáo tài chính và kiểm toán.

## Đề xuất và khuyến nghị

1. **Tăng cường minh bạch và cải thiện chất lượng báo cáo tài chính:**  
   Doanh nghiệp cần chú trọng nâng cao khả năng thanh toán và sinh lời để nhận được ý kiến kiểm toán tích cực, từ đó tăng cường niềm tin nhà đầu tư. Thời gian thực hiện: liên tục, chủ thể: ban lãnh đạo doanh nghiệp.

2. **Chọn lựa công ty kiểm toán uy tín:**  
   Các doanh nghiệp nên ưu tiên hợp tác với các công ty kiểm toán thuộc nhóm Big 4 để đảm bảo chất lượng kiểm toán và nâng cao uy tín trên thị trường. Thời gian thực hiện: trước mỗi kỳ kiểm toán, chủ thể: ban quản trị doanh nghiệp.

3. **Xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ hiệu quả:**  
   Kiểm toán viên và doanh nghiệp cần phối hợp xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ nhằm giảm thiểu rủi ro sai sót trong BCTC, nâng cao độ tin cậy của báo cáo. Thời gian thực hiện: dài hạn, chủ thể: bộ phận kiểm soát nội bộ và kiểm toán viên.

4. **Sử dụng mô hình dự đoán ý kiến kiểm toán:**  
   Kiểm toán viên nên áp dụng mô hình dự đoán ý kiến kiểm toán dựa trên các biến tài chính và phi tài chính để lập kế hoạch kiểm toán hiệu quả, giảm thiểu rủi ro và nâng cao chất lượng kiểm toán. Thời gian thực hiện: trước mỗi kỳ kiểm toán, chủ thể: công ty kiểm toán.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. **Kiểm toán viên và công ty kiểm toán:**  
   Giúp nâng cao hiệu quả công tác kiểm toán, dự báo chính xác ý kiến kiểm toán, từ đó lập kế hoạch và thực hiện kiểm toán hiệu quả hơn.

2. **Ban lãnh đạo và quản lý doanh nghiệp niêm yết:**  
   Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến ý kiến kiểm toán để cải thiện báo cáo tài chính, tăng cường uy tín và thu hút đầu tư.

3. **Nhà đầu tư và các bên liên quan:**  
   Sử dụng thông tin về ý kiến kiểm toán và các chỉ số tài chính để đánh giá rủi ro và tiềm năng đầu tư chính xác hơn.

4. **Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kế toán, kiểm toán:**  
   Tham khảo mô hình nghiên cứu và kết quả thực nghiệm để phát triển các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực kiểm toán và tài chính doanh nghiệp.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Ý kiến kiểm toán chấp nhận toàn phần là gì?**  
   Là ý kiến kiểm toán viên đưa ra khi BCTC không có sai sót trọng yếu, phản ánh trung thực và hợp lý tình hình tài chính doanh nghiệp.

2. **Các nhân tố tài chính nào ảnh hưởng đến ý kiến kiểm toán?**  
   Bao gồm khả năng thanh toán, khả năng sinh lời, khả năng hoạt động và cơ cấu tài chính, như tỷ số thanh toán hiện hành, ROE, tỷ lệ nợ trên tổng tài sản.

3. **Tại sao loại công ty kiểm toán lại quan trọng?**  
   Công ty kiểm toán lớn (Big 4) thường có uy tín và quy trình kiểm toán nghiêm ngặt hơn, ảnh hưởng đến tính khách quan và độ tin cậy của ý kiến kiểm toán.

4. **Ý kiến kiểm toán năm trước có ảnh hưởng thế nào đến năm hiện tại?**  
   Ý kiến năm trước là chỉ báo quan trọng, công ty nhận ý kiến chấp nhận toàn phần năm trước có khả năng cao nhận được ý kiến tương tự năm nay.

5. **Mô hình dự đoán ý kiến kiểm toán có ứng dụng thực tế ra sao?**  
   Mô hình giúp kiểm toán viên dự báo loại ý kiến kiểm toán, từ đó lập kế hoạch kiểm toán hiệu quả, giảm thiểu rủi ro và nâng cao chất lượng kiểm toán.

## Kết luận

- Nghiên cứu xác định rõ các nhân tố tài chính và phi tài chính ảnh hưởng đến ý kiến kiểm toán về BCTC của các công ty niêm yết tại HOSE giai đoạn 2014-2016.  
- Mô hình hồi quy logistic kết hợp các biến tài chính và phi tài chính đạt độ chính xác dự đoán khoảng 90%.  
- Các biến quan trọng gồm khả năng thanh toán, sinh lời, cơ cấu tài chính, loại công ty kiểm toán, ý kiến kiểm toán năm trước và thời gian niêm yết.  
- Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao chất lượng kiểm toán và minh bạch thông tin trên thị trường chứng khoán Việt Nam.  
- Đề xuất áp dụng mô hình dự đoán ý kiến kiểm toán trong thực tiễn nhằm hỗ trợ kiểm toán viên và doanh nghiệp cải thiện báo cáo tài chính.

**Hành động tiếp theo:** Áp dụng mô hình dự đoán trong công tác kiểm toán, đồng thời nghiên cứu mở rộng với các ngành nghề và thị trường khác để nâng cao tính ứng dụng và độ chính xác.