Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục đại học Việt Nam giai đoạn 2006-2015, việc nâng cao chất lượng đào tạo trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế thị trường và xã hội học tập suốt đời. Trường Đại học Quốc tế RMIT Việt Nam, với hơn 5.320 sinh viên tại cơ sở Nam Sài Gòn, trong đó 90% là sinh viên bản xứ, đã áp dụng phương pháp giảng dạy theo chuẩn quốc tế, chú trọng phát triển kỹ năng mềm và tư duy phản biện. Tuy nhiên, sinh viên Việt Nam thường thiếu kỹ năng tìm kiếm và sử dụng thông tin hiệu quả, gây khó khăn trong học tập và nghiên cứu.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng đào tạo kiến thức thông tin (KTTT) cho sinh viên tại Thư viện Trường Đại học Quốc tế RMIT Việt Nam từ năm 2006 đến nay, nhằm đánh giá hiệu quả hoạt động đào tạo và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ sinh viên phát triển kỹ năng thông tin, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp giảng dạy hiện đại.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về kiến thức thông tin, trong đó nổi bật là định nghĩa của Hiệp hội Thư viện Đại học và Nghiên cứu Mỹ (ACRL) về KTTT là “tập hợp các khả năng cho phép cá nhân nhận biết nhu cầu thông tin, xác định, đánh giá và sử dụng thông tin hiệu quả”. Khung tiêu chuẩn ACRL gồm 5 năng lực chính: nhận dạng nhu cầu tin, truy cập thông tin, đánh giá nguồn tin, sử dụng thông tin và hiểu biết về các vấn đề đạo đức, pháp lý trong sử dụng thông tin.

Ngoài ra, nghiên cứu tham khảo Khung kiến thức thông tin của Úc và New Zealand, nhấn mạnh 6 tiêu chuẩn về nhận biết nhu cầu, tìm kiếm, đánh giá, quản lý và sử dụng thông tin, cũng như các vấn đề văn hóa, đạo đức và pháp lý. Lý thuyết về đào tạo KTTT được xem là một phần không thể thiếu trong giáo dục đại học, hỗ trợ học tập suốt đời và phát triển kỹ năng số trong thế kỷ 21.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng kết hợp các phương pháp nghiên cứu tài liệu, khảo sát, phỏng vấn và phân tích thống kê.

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 286 phiếu khảo sát ngẫu nhiên trong tổng số 300 phiếu phát cho sinh viên các ngành, cán bộ và giảng viên tại Thư viện RMIT Việt Nam. Dữ liệu bổ sung từ phỏng vấn nhân viên thư viện, giảng viên và tài liệu liên quan.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích định lượng để đánh giá mức độ hiểu biết, nhu cầu và hiệu quả đào tạo KTTT; phân tích định tính từ phỏng vấn để làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp.
  • Timeline nghiên cứu: Tập trung khảo sát và thu thập dữ liệu từ năm 2006 đến 2015, giai đoạn thư viện được đầu tư đồng bộ về cơ sở vật chất và phát triển dịch vụ đào tạo KTTT.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiểu biết về KTTT của sinh viên còn hạn chế: Khoảng 70% sinh viên chủ yếu sử dụng Google và Google Scholar để tìm kiếm tài liệu, trong khi chỉ khoảng 30% biết khai thác hiệu quả các nguồn tài liệu trong thư viện. Điều này cho thấy kỹ năng tìm kiếm và đánh giá nguồn tin học thuật chưa được phát triển đầy đủ.

  2. Nhu cầu đào tạo KTTT cao: Hơn 85% sinh viên mong muốn được tham gia các lớp đào tạo kỹ năng tìm kiếm, đánh giá và trích dẫn tài liệu. Tuy nhiên, chỉ khoảng 40% sinh viên từng tham gia các lớp hướng dẫn do thư viện tổ chức.

  3. Hiệu quả đào tạo KTTT chưa đồng đều: Các lớp đào tạo hiện tại nhận được mức độ hài lòng trung bình 65%, với sinh viên đánh giá cao nội dung liên quan đến kỹ năng tìm kiếm nhưng còn hạn chế về kỹ năng đánh giá và sử dụng thông tin có đạo đức.

  4. Ảnh hưởng tích cực của nhân viên thư viện chuyên trách: Nhân viên thư viện chuyên trách phối hợp với khoa, ngành đã giúp tăng cường sự tham gia của sinh viên và nâng cao chất lượng đào tạo KTTT, góp phần cải thiện kỹ năng tìm kiếm và sử dụng thông tin của sinh viên lên khoảng 20% so với trước khi có chương trình.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân hạn chế về kỹ năng KTTT của sinh viên xuất phát từ nền giáo dục phổ thông nặng về lý thuyết, thiếu kỹ năng mềm và phương pháp học tập chủ động. Mặc dù chương trình đào tạo tại RMIT Việt Nam chú trọng phát triển tư duy phản biện và kỹ năng mềm, sinh viên vẫn gặp khó khăn khi tiếp cận và khai thác nguồn thông tin đa dạng, đặc biệt là tài liệu học thuật.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, kết quả tương đồng với thực trạng sinh viên Việt Nam thiếu kỹ năng thông tin học thuật so với sinh viên các nước phát triển. Việc đào tạo KTTT tại thư viện RMIT đã có những bước tiến tích cực nhưng cần được mở rộng và đa dạng hóa hình thức để phù hợp với nhu cầu và trình độ khác nhau của sinh viên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ sinh viên sử dụng các nguồn thông tin khác nhau, mức độ hài lòng với các lớp đào tạo và biểu đồ so sánh kỹ năng trước và sau đào tạo. Bảng phân tích nhu cầu và đánh giá hiệu quả đào tạo cũng giúp minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tổ chức các lớp đào tạo KTTT đa dạng và linh hoạt: Phát triển các lớp học trực tuyến, workshop theo chuyên ngành và các buổi hướng dẫn cá nhân nhằm nâng cao tỷ lệ sinh viên tham gia lên ít nhất 70% trong vòng 2 năm tới. Thư viện phối hợp với các khoa để thiết kế nội dung phù hợp.

  2. Đào tạo nâng cao năng lực cho nhân viên thư viện: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về kỹ năng giảng dạy KTTT, kỹ năng giao tiếp tiếng Anh và ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ thư viện nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ trong 12 tháng tới.

  3. Xây dựng hệ thống tài liệu hướng dẫn và công cụ hỗ trợ: Phát triển bộ tài liệu hướng dẫn tìm kiếm, đánh giá và trích dẫn tài liệu bằng tiếng Việt và tiếng Anh, đồng thời triển khai phần mềm quản lý tài liệu tham khảo như Zotero cho sinh viên sử dụng trong 6 tháng.

  4. Tăng cường quảng bá và truyền thông về hoạt động đào tạo KTTT: Sử dụng các kênh nội bộ như Intranet, email, mạng xã hội để thông báo thường xuyên các lớp học, sự kiện liên quan nhằm nâng cao nhận thức và thu hút sinh viên tham gia trong vòng 3 tháng.

  5. Thiết lập mô hình hợp tác giữa thư viện và các phòng ban: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa thư viện, khoa, phòng đào tạo để tích hợp đào tạo KTTT vào chương trình học chính khóa, đảm bảo sinh viên được trang bị kỹ năng thông tin một cách hệ thống trong 2 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhân viên thư viện đại học: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực tổ chức đào tạo KTTT, phát triển dịch vụ thư viện hiện đại và đáp ứng nhu cầu người dùng trong môi trường giáo dục quốc tế.

  2. Giảng viên các khoa, ngành: Hiểu rõ vai trò của KTTT trong giảng dạy, phối hợp với thư viện xây dựng chương trình đào tạo kỹ năng thông tin cho sinh viên, nâng cao hiệu quả học tập và nghiên cứu.

  3. Sinh viên đại học và cao học: Nắm bắt kiến thức và kỹ năng tìm kiếm, đánh giá và sử dụng thông tin hiệu quả, phục vụ cho học tập, nghiên cứu và phát triển kỹ năng mềm cần thiết trong môi trường học tập hiện đại.

  4. Nhà quản lý giáo dục và các cơ quan hoạch định chính sách: Tham khảo để xây dựng chính sách đào tạo kỹ năng thông tin trong giáo dục đại học, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiến thức thông tin là gì và tại sao quan trọng?
    Kiến thức thông tin là tập hợp kỹ năng nhận biết nhu cầu thông tin, tìm kiếm, đánh giá và sử dụng thông tin hiệu quả, đồng thời hiểu các vấn đề đạo đức và pháp lý liên quan. Đây là kỹ năng thiết yếu giúp cá nhân học tập suốt đời và thành công trong xã hội thông tin hiện đại.

  2. Sinh viên RMIT Việt Nam gặp khó khăn gì trong việc tìm kiếm thông tin?
    Phần lớn sinh viên chủ yếu sử dụng Google và Google Scholar, ít khai thác hiệu quả nguồn tài liệu trong thư viện. Họ còn thiếu kỹ năng đánh giá độ tin cậy và sử dụng thông tin có đạo đức, dẫn đến khó khăn trong học tập và nghiên cứu.

  3. Thư viện RMIT Việt Nam đã triển khai những hoạt động đào tạo KTTT nào?
    Thư viện tổ chức các lớp hướng dẫn mở và theo chuyên ngành, cung cấp tài liệu hướng dẫn, hỗ trợ cá nhân và phối hợp với khoa để thiết kế chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu sinh viên.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả đào tạo KTTT tại thư viện?
    Cần đa dạng hóa hình thức đào tạo, nâng cao năng lực nhân viên thư viện, xây dựng tài liệu hướng dẫn chi tiết, tăng cường quảng bá và phối hợp chặt chẽ với các khoa, phòng ban trong trường.

  5. Vai trò của nhân viên thư viện chuyên trách trong đào tạo KTTT là gì?
    Nhân viên thư viện chuyên trách là cầu nối giữa thư viện và khoa, am hiểu chương trình đào tạo, thiết kế lớp học phù hợp, tư vấn nghiên cứu và cập nhật kiến thức mới, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo KTTT cho sinh viên.

Kết luận

  • Luận văn làm rõ thực trạng đào tạo kiến thức thông tin cho sinh viên tại Thư viện Đại học Quốc tế RMIT Việt Nam, chỉ ra những hạn chế về kỹ năng tìm kiếm và sử dụng thông tin của sinh viên.
  • Nghiên cứu áp dụng các khung lý thuyết chuẩn quốc tế về KTTT, kết hợp phương pháp khảo sát, phỏng vấn và phân tích dữ liệu thực tiễn.
  • Phát hiện nhu cầu đào tạo KTTT cao nhưng hiệu quả chưa đồng đều, cần đa dạng hóa hình thức và nâng cao năng lực nhân viên thư viện.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng đào tạo KTTT, góp phần nâng cao chất lượng học tập và nghiên cứu của sinh viên.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo bao gồm triển khai các lớp đào tạo đa dạng, phát triển tài liệu hướng dẫn, tăng cường hợp tác giữa thư viện và các khoa, đồng thời nâng cao năng lực đội ngũ nhân viên thư viện.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao kỹ năng thông tin cho sinh viên, góp phần xây dựng môi trường học tập hiện đại và hiệu quả tại Đại học Quốc tế RMIT Việt Nam!