Tổng quan nghiên cứu

Thị trường bảo hiểm nhân thọ (BHNT) tại Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ với doanh thu phí bảo hiểm nhân thọ ước đạt 127.511 tỷ đồng vào cuối tháng 9 năm 2022, tăng trưởng 16,2% so với cùng kỳ năm trước. Sự gia tăng thu nhập và nhận thức về sức khỏe của người dân đã thúc đẩy nhu cầu sử dụng dịch vụ bảo hiểm, góp phần quan trọng vào an sinh xã hội và phát triển kinh tế. Tuy nhiên, cạnh tranh không lành mạnh và các hành vi vi phạm đạo đức kinh doanh trong ngành bảo hiểm vẫn tồn tại, ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín và sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.

Tổng công ty Bảo Việt Nhân thọ (Baoviet Life) là doanh nghiệp BHNT hàng đầu Việt Nam với mạng lưới hơn 2.000 cán bộ chuyên môn và gần 45.000 tư vấn viên (TVV). Mặc dù đạt được nhiều thành tựu về doanh thu và lợi nhuận, Baoviet Life cũng đối mặt với thách thức trong việc duy trì đạo đức kinh doanh, đặc biệt trong hoạt động tư vấn và bán hàng của đội ngũ đại lý. Việc một số TVV bỏ qua chuẩn mực đạo đức để đạt doanh số đã gây ra những hệ lụy nghiêm trọng về niềm tin khách hàng.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh trong hoạt động cung cấp dịch vụ bảo hiểm tại Baoviet Life giai đoạn 2018-2022, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao đạo đức kinh doanh đến năm 2025. Nghiên cứu tập trung vào các khía cạnh quản trị nhân lực, marketing, kế toán tài chính và phát triển sản phẩm, nhằm góp phần xây dựng hình ảnh Baoviet Life chuyên nghiệp, tận tâm và bền vững trên thị trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về đạo đức kinh doanh, quản trị rủi ro và quản lý các bên liên quan (stakeholder management). Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết đạo đức kinh doanh: Đạo đức kinh doanh là tập hợp các nguyên tắc, chuẩn mực điều chỉnh hành vi của các chủ thể trong kinh doanh nhằm đảm bảo sự trung thực, công bằng và trách nhiệm xã hội. Đạo đức kinh doanh trong bảo hiểm đặc biệt quan trọng do tính chất vô hình và phức tạp của sản phẩm.

  • Lý thuyết quản lý các bên liên quan: Nhấn mạnh vai trò của các bên liên quan như khách hàng, nhân viên, đối tác và nhà quản lý trong việc xây dựng và duy trì đạo đức kinh doanh. Việc cân bằng lợi ích các bên giúp doanh nghiệp phát triển bền vững.

Các khái niệm chính bao gồm: đạo đức kinh doanh, tuân thủ đạo đức, dịch vụ bảo hiểm nhân thọ, quản trị rủi ro, và các tiêu chí đánh giá đạo đức trong hoạt động cung cấp dịch vụ bảo hiểm như tỷ lệ hủy hợp đồng, tỷ lệ bồi thường, và mức độ minh bạch trong tư vấn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các văn bản pháp luật như Luật Kinh doanh bảo hiểm số 08/2022/QH15, các báo cáo ngành, tài liệu nội bộ Baoviet Life và các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước.

Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát bằng phiếu điều tra với quy mô mẫu 718 người, bao gồm cán bộ kinh doanh và tư vấn viên tại các công ty thành viên và trụ sở chính của Baoviet Life. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp Yamane với sai số 5%. Phiếu khảo sát thiết kế theo thang đo Likert 5 mức độ, tập trung đánh giá các biểu hiện đạo đức trong quản trị nhân lực, marketing, kế toán tài chính và phát triển sản phẩm.

Quá trình nghiên cứu gồm 6 bước: xác định mục tiêu, xây dựng khung nghiên cứu, thiết kế phiếu điều tra, thu thập dữ liệu, phân tích số liệu bằng phần mềm Excel, và đề xuất giải pháp. Thời gian thu thập dữ liệu sơ cấp là tháng 3/2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ tuân thủ đạo đức trong quản trị nhân lực: Khoảng 85% người được khảo sát đồng ý rằng Baoviet Life có chính sách tuyển dụng và bổ nhiệm công bằng, không phân biệt đối xử. Tuy nhiên, 30% phản ánh còn tồn tại tình trạng giám sát quá mức hoặc xâm phạm quyền riêng tư cá nhân trong quá trình quản lý nhân sự.

  2. Đạo đức trong hoạt động marketing và bán hàng: 70% người tham gia khảo sát cho biết có hiện tượng quảng cáo phóng đại lợi ích sản phẩm và một số TVV sử dụng chiêu thức bán hàng gây hiểu lầm cho khách hàng. Tỷ lệ hợp đồng bị hủy trung bình giai đoạn 2018-2022 là khoảng 12%, cho thấy một phần khách hàng không hài lòng hoặc bị tư vấn không đầy đủ.

  3. Tuân thủ đạo đức trong kế toán tài chính: Báo cáo nội bộ cho thấy Baoviet Life duy trì tỷ lệ bồi thường trung bình khoảng 45% so với tổng doanh thu phí bảo hiểm, phản ánh năng lực quản trị rủi ro hiệu quả. Tuy nhiên, một số trường hợp điều chỉnh số liệu tài chính để tạo ấn tượng tích cực vẫn được ghi nhận với tỷ lệ nhỏ.

  4. Ảnh hưởng của các yếu tố khách quan và chủ quan: Môi trường pháp lý và kinh tế vĩ mô được đánh giá là yếu tố tích cực hỗ trợ nâng cao đạo đức kinh doanh. Trong khi đó, áp lực cạnh tranh gay gắt và chiến lược phát triển tập trung vào tăng trưởng doanh số đôi khi làm giảm sự chú trọng đến đạo đức kinh doanh.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát và phân tích số liệu cho thấy Baoviet Life đã có nhiều nỗ lực trong việc xây dựng và duy trì đạo đức kinh doanh, đặc biệt trong quản trị nhân lực và quản lý tài chính. Tuy nhiên, các biểu hiện phi đạo đức trong hoạt động marketing và bán hàng vẫn còn tồn tại, ảnh hưởng đến uy tín và sự tin tưởng của khách hàng.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành bảo hiểm tại các quốc gia khác, tình trạng vi phạm đạo đức trong kênh phân phối là phổ biến do đặc thù sản phẩm bảo hiểm nhân thọ khó hiểu và có nhiều điều khoản phức tạp. Việc áp dụng công nghệ thông tin và hệ thống giám sát nội bộ hiệu quả hơn sẽ giúp giảm thiểu các hành vi không đúng chuẩn mực.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ hủy hợp đồng theo năm, bảng so sánh mức độ đồng thuận về các tiêu chí đạo đức giữa các nhóm đối tượng khảo sát, và đồ thị thể hiện tỷ lệ bồi thường so với doanh thu qua các năm để minh họa năng lực quản trị rủi ro.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện bộ quy tắc đạo đức và tăng cường đào tạo: Xây dựng và cập nhật thường xuyên Bộ Quy tắc đạo đức kinh doanh phù hợp với đặc thù ngành bảo hiểm nhân thọ. Tổ chức các khóa đào tạo định kỳ cho toàn bộ cán bộ, TVV nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng tuân thủ đạo đức. Thời gian thực hiện: 2024-2025. Chủ thể: Ban lãnh đạo Baoviet Life và phòng nhân sự.

  2. Tăng cường kiểm tra, giám sát nội bộ: Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ hơn đối với hoạt động tư vấn và bán hàng, đặc biệt là kênh Bancassurance và telesales. Áp dụng công nghệ phân tích dữ liệu để phát hiện sớm các hành vi vi phạm. Thời gian: triển khai ngay trong năm 2024. Chủ thể: Ban kiểm soát nội bộ và phòng công nghệ thông tin.

  3. Nâng cao trình độ chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp của nguồn nhân lực: Tuyển dụng và phát triển đội ngũ TVV có trình độ chuyên môn cao và đạo đức nghề nghiệp tốt. Kết hợp đánh giá hiệu quả công việc với tiêu chí đạo đức kinh doanh để khuyến khích hành vi đúng đắn. Thời gian: liên tục đến năm 2025. Chủ thể: Phòng đào tạo và phát triển nguồn nhân lực.

  4. Hợp tác với cơ quan quản lý và Hiệp hội Bảo hiểm: Đề xuất các chính sách hỗ trợ, tăng cường tuyên truyền pháp luật và đạo đức kinh doanh trong ngành bảo hiểm. Tham gia xây dựng các tiêu chuẩn ngành và chương trình giám sát chung. Thời gian: 2024-2025. Chủ thể: Ban lãnh đạo Baoviet Life và các tổ chức ngành.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý doanh nghiệp bảo hiểm: Giúp hiểu rõ vai trò của đạo đức kinh doanh trong phát triển bền vững, từ đó xây dựng chiến lược và chính sách phù hợp.

  2. Nhân viên kinh doanh và tư vấn viên bảo hiểm: Nâng cao nhận thức về chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp, cải thiện kỹ năng tư vấn và chăm sóc khách hàng.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước và Hiệp hội Bảo hiểm: Cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện khung pháp lý và các quy định về đạo đức kinh doanh trong ngành bảo hiểm.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh, tài chính - bảo hiểm: Tham khảo tài liệu nghiên cứu thực tiễn về đạo đức kinh doanh trong lĩnh vực bảo hiểm nhân thọ tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Đạo đức kinh doanh trong bảo hiểm nhân thọ là gì?
    Đó là tập hợp các nguyên tắc và chuẩn mực điều chỉnh hành vi của các chủ thể trong hoạt động cung cấp dịch vụ bảo hiểm nhằm đảm bảo trung thực, công bằng và trách nhiệm xã hội, giúp xây dựng niềm tin và uy tín doanh nghiệp.

  2. Tại sao đạo đức kinh doanh lại quan trọng với Baoviet Life?
    Đạo đức kinh doanh giúp Baoviet Life duy trì uy tín, tạo dựng niềm tin khách hàng, giảm thiểu rủi ro pháp lý và cạnh tranh lành mạnh trên thị trường bảo hiểm nhân thọ phát triển nhanh.

  3. Các biểu hiện vi phạm đạo đức kinh doanh phổ biến trong ngành bảo hiểm là gì?
    Bao gồm quảng cáo sai lệch, tư vấn không trung thực, bán hàng gây hiểu lầm, giám sát nhân viên không đúng quy định và điều chỉnh số liệu tài chính không minh bạch.

  4. Làm thế nào để đánh giá mức độ tuân thủ đạo đức kinh doanh?
    Thông qua các tiêu chí như tỷ lệ hủy hợp đồng, tỷ lệ bồi thường, khảo sát ý kiến nhân viên và khách hàng, cũng như kiểm tra các quy trình nội bộ và báo cáo tài chính.

  5. Giải pháp nào hiệu quả nhất để nâng cao đạo đức kinh doanh trong bảo hiểm?
    Kết hợp hoàn thiện quy định nội bộ, đào tạo nâng cao nhận thức, áp dụng công nghệ giám sát, và tăng cường hợp tác với cơ quan quản lý để xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, bền vững.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về đạo đức kinh doanh trong hoạt động cung cấp dịch vụ bảo hiểm nhân thọ, làm rõ các biểu hiện và tiêu chí đánh giá tuân thủ đạo đức tại Baoviet Life.
  • Thực trạng nghiên cứu cho thấy Baoviet Life có nhiều điểm mạnh trong quản trị nhân lực và tài chính, nhưng vẫn tồn tại các hành vi phi đạo đức trong marketing và bán hàng.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan đều ảnh hưởng đến đạo đức kinh doanh, đòi hỏi doanh nghiệp phải có chiến lược phát triển bền vững và kiểm soát chặt chẽ.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao đạo đức kinh doanh đến năm 2025, tập trung vào hoàn thiện quy định, đào tạo, giám sát và hợp tác ngành.
  • Khuyến nghị các bên liên quan như lãnh đạo doanh nghiệp, nhân viên, cơ quan quản lý và nhà nghiên cứu tham khảo để phát triển ngành bảo hiểm nhân thọ Việt Nam một cách minh bạch và chuyên nghiệp.

Tiếp theo, Baoviet Life cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để nâng cao hiệu quả quản trị đạo đức kinh doanh trong tương lai. Đề nghị các nhà quản lý và chuyên gia trong ngành phối hợp thực hiện nhằm xây dựng thị trường bảo hiểm nhân thọ phát triển bền vững, góp phần bảo vệ quyền lợi khách hàng và phát triển kinh tế xã hội.