Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, việc nâng cao năng lực ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh, trở thành yêu cầu cấp thiết đối với sinh viên các trường đại học kinh tế. Tại Trường Đại học Thương mại, giáo trình tiếng Anh 1.1 được sử dụng từ năm 2008 nhằm trang bị kiến thức cơ bản về ngữ pháp, từ vựng và kỹ năng giao tiếp trong môi trường kinh doanh quốc tế. Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu nào đánh giá toàn diện mức độ phù hợp và hiệu quả của giáo trình này trong thực tế giảng dạy và học tập. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm đánh giá giáo trình tiếng Anh 1.1 từ góc nhìn của giảng viên và sinh viên, xác định điểm mạnh, điểm yếu và đề xuất giải pháp cải tiến nhằm nâng cao hiệu quả học tập.

Nghiên cứu được tiến hành tại Trường Đại học Thương mại trong năm học 2009-2010 với sự tham gia của 100 sinh viên năm nhất chuyên ngành kinh tế và 8 giảng viên tiếng Anh. Các chỉ số đánh giá bao gồm mức độ phù hợp với mục tiêu khóa học, thiết kế, tổ chức nội dung, chủ đề, ngôn ngữ và kỹ năng ngôn ngữ. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện chất lượng giáo trình, góp phần nâng cao năng lực tiếng Anh cho sinh viên, đồng thời hỗ trợ các nhà thiết kế chương trình và giảng viên trong việc lựa chọn và phát triển tài liệu giảng dạy phù hợp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình đánh giá tài liệu giảng dạy ngôn ngữ như:

  • Mô hình đánh giá tài liệu của Hutchinson và Waters (1987): Quá trình đánh giá gồm bốn bước chính: xác định tiêu chí, phân tích chủ quan, phân tích khách quan và so khớp nhu cầu với tài liệu.
  • Khung phân tích của Littlejohn (1998): Phân tích tình huống mục tiêu và tài liệu, sau đó đánh giá mức độ phù hợp và quyết định hành động (áp dụng, từ chối, điều chỉnh, bổ sung).
  • Nguyên tắc đánh giá của Cunningsworth (1984): Bao gồm liên kết tài liệu với mục tiêu, cân nhắc mục đích sử dụng ngôn ngữ, đáp ứng nhu cầu học tập của sinh viên và mối quan hệ giữa ngôn ngữ, quá trình học và người học.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: đánh giá tài liệu (material evaluation), giáo trình tiếng Anh (English textbook), kỹ năng ngôn ngữ (language skills), nội dung ngôn ngữ (language content), phương pháp giao tiếp (communicative language teaching - CLT).

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập từ 100 sinh viên năm nhất chuyên ngành kinh tế và 8 giảng viên tiếng Anh tại Trường Đại học Thương mại.
  • Phương pháp chọn mẫu: Sinh viên được chọn ngẫu nhiên từ 5 khoa khác nhau, giảng viên được chọn theo tiêu chí có kinh nghiệm giảng dạy khóa học tiếng Anh 1.1.
  • Công cụ thu thập dữ liệu: Sử dụng hai bảng câu hỏi đánh giá (một cho sinh viên, một cho giảng viên) với thang đo Likert 5 mức độ, kết hợp phỏng vấn sâu với 22 sinh viên và 8 giảng viên để làm rõ quan điểm.
  • Phương pháp phân tích: Dữ liệu định lượng được xử lý bằng phần mềm SPSS 17, sử dụng các chỉ số trung bình, tần suất, phần trăm và độ lệch chuẩn. Dữ liệu định tính từ phỏng vấn được mã hóa và phân nhóm theo chủ đề.
  • Thời gian nghiên cứu: Thu thập dữ liệu vào tháng 5 năm 2010, sau khi kết thúc khóa học tiếng Anh 1.1.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đánh giá về mục tiêu giáo trình: 66% sinh viên và 75% giảng viên đồng ý rằng giáo trình đáp ứng mục tiêu khóa học, tuy nhiên mức độ hài lòng chỉ ở mức trung bình (điểm trung bình khoảng 3.7 trên thang 5).
  2. Thiết kế và tổ chức nội dung: Chỉ khoảng 39% sinh viên và 37.5% giảng viên hài lòng với thiết kế và số lượng bài ôn tập; nhiều người phản ánh thiết kế không hấp dẫn, hình ảnh mờ nhạt.
  3. Chủ đề và nội dung: 74% sinh viên và 100% giảng viên đánh giá chủ đề giáo trình đa dạng, phù hợp và giúp mở rộng kiến thức; tuy nhiên chỉ khoảng 40% sinh viên cảm thấy phù hợp với bối cảnh văn hóa xã hội trong sách.
  4. Nội dung ngôn ngữ: Phần ngữ pháp và từ vựng được đánh giá phù hợp về độ khó (điểm trung bình trên 4), nhưng thiếu phần luyện phát âm và số lượng bài tập từ vựng chưa đủ.
  5. Kỹ năng ngôn ngữ: Giáo trình tập trung phát triển kỹ năng đọc, nghe, nói với đánh giá tích cực (điểm trung bình trên 3.6), nhưng kỹ năng viết bị bỏ ngỏ, gây mất cân bằng kỹ năng.
  6. Phỏng vấn sâu: Sinh viên và giảng viên đều đề xuất bổ sung phần luyện phát âm, kỹ năng viết, cải thiện chất lượng hình ảnh và tăng số lượng bài tập ôn tập.

Thảo luận kết quả

  • Việc giáo trình đáp ứng mục tiêu khóa học nhưng chưa hoàn toàn thỏa mãn nhu cầu học tập của sinh viên phản ánh sự khác biệt giữa mục tiêu chương trình và thực tế giảng dạy.
  • Thiết kế và hình ảnh mờ nhạt làm giảm động lực học tập, tương tự các nghiên cứu trước đây về vai trò của yếu tố trực quan trong giáo trình.
  • Thiếu kỹ năng viết và phát âm là điểm yếu nghiêm trọng, ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp toàn diện của sinh viên, nhất là trong môi trường kinh doanh quốc tế.
  • Kết quả phù hợp với mô hình đánh giá của Hutchinson và Waters, khi việc so khớp nhu cầu và tài liệu chưa hoàn hảo dẫn đến hiệu quả sử dụng thấp.
  • Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột so sánh tỷ lệ hài lòng của sinh viên và giảng viên theo từng tiêu chí, giúp minh họa rõ ràng sự đồng thuận và khác biệt.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải tiến thiết kế giáo trình: Tăng cường sử dụng hình ảnh sắc nét, màu sắc tương phản để thu hút người học; in ấn bản màu để nâng cao chất lượng trực quan (thực hiện trong 1 năm, do nhà xuất bản phối hợp với khoa tiếng Anh).
  2. Bổ sung phần luyện phát âm và kỹ năng viết: Thêm các bài tập phát âm cơ bản và bài tập viết đơn giản phù hợp trình độ sinh viên; có thể giảm số lượng bài học hoặc chuyển một số nội dung thành bài tập tự học (triển khai trong 1-2 năm, do nhóm biên soạn giáo trình).
  3. Tăng số lượng bài tập ôn tập: Thêm các bài ôn tập định kỳ sau mỗi 3-4 đơn vị học để củng cố kiến thức và kỹ năng (thực hiện ngay trong bản cập nhật tiếp theo).
  4. Phát triển từ vựng theo hướng đa dạng: Mở rộng bài tập từ vựng với các dạng bài tập phát triển nghĩa hàm ý, từ đồng nghĩa, trái nghĩa để nâng cao khả năng sử dụng từ (do giảng viên và nhóm biên soạn phối hợp thực hiện).
  5. Tổ chức tập huấn giảng viên: Đào tạo giảng viên về phương pháp khai thác giáo trình hiệu quả, đặc biệt là kỹ thuật tích hợp kỹ năng và sử dụng tài liệu bổ trợ (thực hiện hàng năm).

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên tiếng Anh tại các trường đại học kinh tế: Nhận diện điểm mạnh, điểm yếu của giáo trình hiện tại để điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp, nâng cao hiệu quả đào tạo.
  2. Nhà thiết kế chương trình và biên soạn giáo trình: Cung cấp cơ sở dữ liệu thực tiễn để phát triển hoặc cải tiến giáo trình tiếng Anh chuyên ngành kinh doanh.
  3. Sinh viên ngành kinh tế và ngoại ngữ: Hiểu rõ về giáo trình đang sử dụng, từ đó chủ động trong việc học tập và đề xuất ý kiến cải tiến.
  4. Các nhà nghiên cứu giáo dục và ngôn ngữ: Tham khảo phương pháp đánh giá tài liệu giảng dạy kết hợp định lượng và định tính, áp dụng cho các nghiên cứu tương tự trong lĩnh vực giáo dục đại học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Giáo trình tiếng Anh 1.1 có đáp ứng được mục tiêu đào tạo không?
    Khoảng 66% sinh viên và 75% giảng viên đánh giá giáo trình đáp ứng mục tiêu cơ bản về ngữ pháp, từ vựng và kỹ năng giao tiếp, tuy nhiên vẫn còn hạn chế về kỹ năng viết và phát âm.

  2. Điểm mạnh nổi bật của giáo trình là gì?
    Chủ đề phong phú, thiết kế nội dung rõ ràng, các bài tập nghe, nói và đọc được đánh giá tích cực với chất lượng ghi âm tốt và tính thực tiễn cao.

  3. Những hạn chế chính của giáo trình là gì?
    Thiếu phần luyện phát âm và kỹ năng viết, thiết kế hình ảnh mờ nhạt, số lượng bài tập ôn tập chưa đủ, gây mất cân bằng kỹ năng và giảm hứng thú học tập.

  4. Làm thế nào để cải thiện giáo trình hiện tại?
    Bổ sung phần luyện phát âm và viết, cải thiện thiết kế hình ảnh, tăng số lượng bài tập ôn tập, đa dạng hóa bài tập từ vựng và tổ chức tập huấn giảng viên về phương pháp sử dụng giáo trình.

  5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Kết hợp phương pháp định lượng (bảng hỏi Likert với 100 sinh viên và 8 giảng viên) và định tính (phỏng vấn sâu 22 sinh viên và 8 giảng viên), phân tích dữ liệu bằng SPSS và mã hóa nội dung phỏng vấn.

Kết luận

  • Giáo trình tiếng Anh 1.1 tại Trường Đại học Thương mại đáp ứng phần lớn mục tiêu khóa học nhưng còn tồn tại nhiều hạn chế về kỹ năng và thiết kế.
  • Sinh viên và giảng viên đều đánh giá cao chủ đề, nội dung ngữ pháp, từ vựng và kỹ năng nghe, nói, đọc nhưng phản ánh thiếu hụt kỹ năng viết và phát âm.
  • Các đề xuất cải tiến tập trung vào bổ sung kỹ năng viết, phát âm, cải thiện thiết kế và tăng cường bài tập ôn tập nhằm nâng cao hiệu quả học tập.
  • Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính với cỡ mẫu 100 sinh viên và 8 giảng viên, đảm bảo tính khách quan và sâu sắc trong phân tích.
  • Khuyến nghị tiếp tục nghiên cứu mở rộng với số lượng giảng viên lớn hơn, bổ sung đánh giá từ nhà thiết kế chương trình và khảo sát tác động của giáo trình đến năng lực tiếng Anh của sinh viên.

Hành động tiếp theo: Các đơn vị liên quan cần phối hợp triển khai các đề xuất cải tiến giáo trình trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời tổ chức các nghiên cứu đánh giá hiệu quả sau khi áp dụng. Các giảng viên và nhà quản lý giáo dục được khuyến khích tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh chuyên ngành.