Tổng quan nghiên cứu

Huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa, với tổng diện tích đất tự nhiên 33.755,33 ha, trong đó đất nông nghiệp chiếm trên 70%, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế nông nghiệp địa phương. Tuy nhiên, áp lực gia tăng dân số, đô thị hóa và biến đổi khí hậu đã đặt ra thách thức lớn trong việc sử dụng đất sản xuất nông nghiệp hiệu quả và bền vững. Năm 2021, diện tích gieo trồng cây lương thực đạt 8.580 ha với sản lượng 54.469 tấn, trong đó lúa chiếm 8.151 ha, năng suất trung bình đạt 65 tạ/ha, cao hơn mức bình quân toàn tỉnh (57 tạ/ha). Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng và hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp trên địa bàn huyện theo ba tiêu chí kinh tế, xã hội và môi trường, đồng thời đề xuất định hướng sử dụng đất hợp lý đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hai tiểu vùng đại diện: vùng đồng bằng xã Diên Lộc và vùng gò đồi xã Diên Sơn, trong khoảng thời gian từ tháng 8/2021 đến tháng 6/2022. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ quản lý, quy hoạch và phát triển nông nghiệp bền vững, góp phần nâng cao thu nhập cho nông dân và bảo vệ tài nguyên đất đai tại huyện Diên Khánh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên ba khía cạnh chính của hiệu quả sử dụng đất: hiệu quả kinh tế, hiệu quả xã hội và hiệu quả môi trường. Hiệu quả kinh tế được đánh giá qua các chỉ tiêu như giá trị sản xuất trên đơn vị diện tích, thu nhập hỗn hợp và hiệu quả sử dụng chi phí. Hiệu quả xã hội tập trung vào khả năng tạo việc làm, mức độ chấp nhận của người dân và phát triển sản xuất hàng hóa. Hiệu quả môi trường được xem xét qua việc bảo vệ độ phì nhiêu đất, giảm thiểu ô nhiễm và sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật hợp lý. Các lý thuyết về sử dụng đất bền vững, nguyên tắc quản lý đất đai theo Luật Đất đai 2013 và các mô hình sử dụng đất nông nghiệp hiệu quả được áp dụng làm cơ sở phân tích. Khái niệm về các loại hình sử dụng đất (LUT) như chuyên lúa, lúa-màu, chuyên màu và cây lâu năm cũng được sử dụng để phân loại và đánh giá.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu bao gồm số liệu thứ cấp từ các cơ quan nhà nước như Phòng Tài nguyên và Môi trường, Phòng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Chi cục Thống kê huyện Diên Khánh, cùng số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 100 hộ nông dân tại hai xã đại diện Diên Lộc và Diên Sơn. Phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên được áp dụng nhằm đảm bảo tính đại diện. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 8/2021 đến tháng 6/2022. Phân tích số liệu sử dụng phần mềm Excel, trình bày qua bảng biểu và biểu đồ. Đánh giá hiệu quả sử dụng đất dựa trên hệ thống chỉ tiêu kinh tế (giá trị sản xuất, thu nhập hỗn hợp, hiệu quả chi phí), xã hội (mức độ chấp nhận, giải quyết việc làm, khả năng phát triển sản xuất) và môi trường (đầu tư phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, nhận thức của người dân). Phương pháp đánh giá có sự tham gia của người dân nhằm phản ánh thực tiễn và tính khả thi của các loại hình sử dụng đất.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp: Diện tích đất trồng lúa năm 2021 là 4.776,58 ha, chiếm 14,15% tổng diện tích tự nhiên, trong đó lúa Đông Xuân chiếm 4.286 ha với năng suất trung bình 65 tạ/ha, cao hơn 14% so với mức bình quân toàn tỉnh. Đất trồng cây lâu năm chiếm 21,3% diện tích, với cây xoài đạt 1.003,9 ha, tăng 23,5% so với năm 2010, năng suất đạt 90-100 tạ/ha.

  2. Hiệu quả kinh tế: Thu nhập hỗn hợp trên 1 ha đất trồng lúa đạt khoảng 45 triệu đồng, trong khi các loại cây lâu năm như xoài và điều có thu nhập hỗn hợp lần lượt đạt 60 triệu và 35 triệu đồng/ha. Hiệu quả sử dụng chi phí trung gian của cây xoài cao hơn 30% so với cây lúa, cho thấy chuyển đổi cơ cấu cây trồng góp phần nâng cao giá trị kinh tế trên đơn vị diện tích.

  3. Hiệu quả xã hội: Mức độ chấp nhận của người dân đối với các loại hình sử dụng đất chuyên cây ăn quả và lúa-màu đạt trên 80%, cao hơn so với các loại hình chuyên lúa (khoảng 65%). Các loại hình này cũng tạo ra số ngày công lao động nhiều hơn, trung bình 120 ngày công/ha so với 90 ngày công/ha của đất trồng lúa đơn thuần, góp phần giải quyết việc làm và nâng cao thu nhập cho nông dân.

  4. Hiệu quả môi trường: Việc sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật trên các loại hình cây lâu năm được đánh giá hợp lý hơn, với mức đầu tư phân bón cân đối và giảm 15% lượng thuốc bảo vệ thực vật so với các vùng trồng lúa truyền thống. Điều này góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường và bảo vệ độ phì nhiêu đất.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy chuyển đổi cơ cấu cây trồng từ đất chuyên lúa sang các loại cây lâu năm và lúa-màu đã nâng cao hiệu quả kinh tế và xã hội, đồng thời giảm áp lực môi trường. Sự gia tăng năng suất lúa và cây ăn quả phù hợp với điều kiện khí hậu nhiệt đới gió mùa, lượng mưa trung bình 1.500 mm/năm và nhiệt độ ổn định quanh năm. So với các nghiên cứu tại các huyện tương tự trong tỉnh Khánh Hòa, hiệu quả sử dụng đất tại Diên Khánh có xu hướng tích cực hơn nhờ áp dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến và sự hỗ trợ của các chính sách địa phương. Biểu đồ so sánh thu nhập hỗn hợp trên 1 ha giữa các loại hình sử dụng đất minh họa rõ sự vượt trội của cây lâu năm và lúa-màu so với chuyên lúa. Tuy nhiên, hạn chế về cơ sở hạ tầng thủy lợi và biến đổi khí hậu vẫn là thách thức cần giải quyết để duy trì và nâng cao hiệu quả sử dụng đất trong tương lai.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường chuyển đổi cơ cấu cây trồng: Khuyến khích mở rộng diện tích cây lâu năm và lúa-màu tại các tiểu vùng phù hợp nhằm nâng cao giá trị sản xuất trên đơn vị diện tích, dự kiến tăng diện tích cây ăn quả lên 30% trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn.

  2. Nâng cao kỹ thuật canh tác và quản lý phân bón: Triển khai các chương trình đào tạo kỹ thuật bón phân cân đối, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hợp lý nhằm giảm 20% lượng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật trong 2 năm tới, góp phần bảo vệ môi trường. Chủ thể thực hiện: Trung tâm Khuyến nông huyện và các tổ chức nông dân.

  3. Phát triển hệ thống thủy lợi và hạ tầng tưới tiêu: Đầu tư nâng cấp các hồ chứa và trạm bơm hiện có, mở rộng diện tích tưới từ 5.130 ha lên 6.000 ha trong 5 năm tới để đảm bảo nguồn nước ổn định cho sản xuất nông nghiệp. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện và Sở Nông nghiệp.

  4. Tăng cường liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm: Hỗ trợ hình thành các hợp tác xã, liên kết doanh nghiệp với nông dân để bao tiêu sản phẩm, nâng cao giá trị và ổn định thị trường tiêu thụ trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Kinh tế huyện và các tổ chức hợp tác xã.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý và hoạch định chính sách: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng các chính sách phát triển nông nghiệp bền vững, quy hoạch sử dụng đất hợp lý tại huyện Diên Khánh và các vùng có điều kiện tương tự.

  2. Các nhà nghiên cứu và học viên: Tham khảo phương pháp đánh giá hiệu quả sử dụng đất đa chiều (kinh tế, xã hội, môi trường) và áp dụng mô hình nghiên cứu cho các đề tài liên quan đến quản lý đất đai và phát triển nông nghiệp.

  3. Nông dân và hợp tác xã nông nghiệp: Áp dụng các giải pháp kỹ thuật canh tác, chuyển đổi cơ cấu cây trồng và quản lý phân bón để nâng cao hiệu quả sản xuất và thu nhập.

  4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp: Tìm hiểu tiềm năng và định hướng phát triển sản xuất nông nghiệp tại Diên Khánh để đầu tư hợp tác, phát triển chuỗi giá trị nông sản.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hiệu quả sử dụng đất được đánh giá dựa trên những tiêu chí nào?
    Hiệu quả sử dụng đất được đánh giá qua ba tiêu chí chính: kinh tế (giá trị sản xuất, thu nhập hỗn hợp), xã hội (tạo việc làm, mức độ chấp nhận của người dân) và môi trường (sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật hợp lý). Ví dụ, thu nhập hỗn hợp trên 1 ha đất trồng xoài cao hơn 30% so với đất trồng lúa.

  2. Tại sao chuyển đổi cơ cấu cây trồng lại quan trọng đối với hiệu quả sử dụng đất?
    Chuyển đổi cơ cấu cây trồng giúp tăng giá trị sản xuất trên đơn vị diện tích, giảm áp lực môi trường và tạo thêm việc làm. Ở Diên Khánh, cây lâu năm và lúa-màu có hiệu quả kinh tế và xã hội cao hơn so với chuyên lúa.

  3. Phương pháp thu thập số liệu trong nghiên cứu này như thế nào?
    Nghiên cứu sử dụng số liệu thứ cấp từ các cơ quan nhà nước và số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 100 hộ nông dân tại hai xã đại diện, áp dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên để đảm bảo tính đại diện.

  4. Các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất được đề xuất là gì?
    Bao gồm tăng cường chuyển đổi cơ cấu cây trồng, nâng cao kỹ thuật canh tác, phát triển hệ thống thủy lợi và tăng cường liên kết sản xuất tiêu thụ sản phẩm. Mục tiêu cụ thể là tăng diện tích cây ăn quả, giảm lượng phân bón hóa học và mở rộng diện tích tưới tiêu.

  5. Ai nên sử dụng kết quả nghiên cứu này?
    Nhà quản lý chính sách, nhà nghiên cứu, nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp nông nghiệp đều có thể áp dụng kết quả để phát triển sản xuất bền vững và nâng cao hiệu quả sử dụng đất tại huyện Diên Khánh.

Kết luận

  • Đất nông nghiệp tại huyện Diên Khánh chiếm trên 70% diện tích tự nhiên, với các loại hình sử dụng đất đa dạng như chuyên lúa, lúa-màu, chuyên màu và cây lâu năm.
  • Hiệu quả sử dụng đất được đánh giá toàn diện qua các tiêu chí kinh tế, xã hội và môi trường, trong đó cây lâu năm và lúa-màu có hiệu quả vượt trội so với chuyên lúa.
  • Chuyển đổi cơ cấu cây trồng, áp dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến và phát triển hạ tầng thủy lợi là các giải pháp thiết yếu để nâng cao hiệu quả sử dụng đất.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc quy hoạch và quản lý đất đai bền vững tại huyện Diên Khánh, góp phần phát triển nông nghiệp hàng hóa và nâng cao đời sống nông dân.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, mở rộng nghiên cứu đánh giá hiệu quả sử dụng đất ở cấp xã và cập nhật dữ liệu định kỳ để điều chỉnh chính sách phù hợp.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý, nhà nghiên cứu và nông dân nên phối hợp triển khai các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nhằm phát triển nông nghiệp bền vững tại huyện Diên Khánh.