Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và đô thị hóa, việc triển khai các dự án đầu tư phát triển hạ tầng đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội. Thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh, với vị trí địa lý chiến lược và tiềm năng phát triển kinh tế - du lịch mạnh mẽ, đã thực hiện dự án cải tạo, chỉnh trang đường Nguyễn Văn Cừ nhằm nâng cao chất lượng hạ tầng giao thông và cảnh quan đô thị. Tuy nhiên, công tác giải phóng mặt bằng (GPMB), đặc biệt là bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi thu hồi đất, vẫn còn nhiều thách thức phức tạp, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ và hiệu quả dự án.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung đánh giá kết quả công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư của dự án cải tạo, chỉnh trang đường Nguyễn Văn Cừ từ năm 2020 đến 2023, đồng thời khảo sát ý kiến của cán bộ và người dân bị ảnh hưởng để nhận diện thuận lợi, khó khăn và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này tại thành phố Hạ Long. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo quyền lợi người dân, thúc đẩy tiến độ dự án và góp phần phát triển bền vững kinh tế - xã hội địa phương.

Theo số liệu thống kê, tổng diện tích đất nông nghiệp chiếm khoảng 74% tổng diện tích tự nhiên của thành phố, trong khi đất phi nông nghiệp chiếm 23,2%. Dự án đã chi trả bồi thường cho 93 hộ gia đình với tổng giá trị bồi thường về đất đạt khoảng 159 tỷ đồng, bồi thường tài sản trên đất đạt 53 tỷ đồng, cùng các khoản hỗ trợ ổn định đời sống và chuyển đổi nghề nghiệp với tổng số tiền trên 1 tỷ đồng. Những con số này phản ánh quy mô và tầm quan trọng của công tác GPMB trong dự án.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và khái niệm cơ bản về quản lý đất đai, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi thu hồi đất. Luật Đất đai năm 2013 định nghĩa bồi thường là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất cho người bị thu hồi, hỗ trợ là trợ giúp nhằm ổn định đời sống và sản xuất, còn tái định cư là việc bố trí chỗ ở mới cho các hộ gia đình phải di chuyển do thu hồi đất.

Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng mô hình đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, bao gồm các yếu tố chính sách pháp luật, tài chính, người sử dụng đất và tổ chức thực hiện. Các khái niệm về giá đất, giá trị quyền sử dụng đất, và quy trình thực hiện bồi thường cũng được làm rõ để đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong quá trình thu hồi đất.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các cơ quan quản lý đất đai, thống kê, các văn bản pháp luật và báo cáo dự án từ năm 2020 đến 2023. Số liệu sơ cấp được thu thập thông qua phỏng vấn trực tiếp 40 cán bộ chuyên môn và 48 hộ gia đình bị ảnh hưởng bởi dự án, sử dụng mẫu phiếu điều tra chuẩn hóa.

Cỡ mẫu được xác định theo công thức Yamane với sai số cho phép 10%, đảm bảo tính đại diện cho nhóm dân cư bị ảnh hưởng. Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, phân tích các yếu tố ảnh hưởng dựa trên điểm trung bình đánh giá từ phiếu khảo sát. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 5/2023 đến tháng 4/2024, tập trung tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Kết quả bồi thường và hỗ trợ: Tổng giá trị bồi thường về đất đạt khoảng 159 tỷ đồng, bồi thường tài sản trên đất đạt 53 tỷ đồng, bồi thường cây cối hoa màu khoảng 15 tỷ đồng. Các khoản hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất đạt 648 triệu đồng, hỗ trợ chuyển đổi nghề và tạo việc làm đạt 232 triệu đồng, hỗ trợ thuê nhà tạm 300 triệu đồng, hỗ trợ di chuyển đồ đạc 125 triệu đồng, hỗ trợ gia đình chính sách 50 triệu đồng và thưởng tiến độ bàn giao mặt bằng 300 triệu đồng.

  2. Ý kiến cán bộ và người dân: 85% cán bộ đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư được thực hiện nghiêm túc, đúng quy định pháp luật. Tuy nhiên, 40% người dân cho biết còn gặp khó khăn trong việc tiếp cận thông tin và thủ tục bồi thường. Khoảng 30% hộ dân chưa hài lòng với mức giá bồi thường do chưa phản ánh đúng giá thị trường.

  3. Yếu tố ảnh hưởng: Yếu tố chính sách pháp luật và nguồn vốn được đánh giá ảnh hưởng nhiều nhất đến tiến độ và hiệu quả công tác GPMB với điểm trung bình trên 2,7/3. Yếu tố người sử dụng đất và tổ chức thực hiện cũng có ảnh hưởng đáng kể với điểm trung bình trên 2,3.

  4. Biến động đất đai: Từ 2020 đến 2023, diện tích đất nông nghiệp giảm khoảng 5% do chuyển đổi mục đích sử dụng đất phục vụ các dự án phát triển đô thị và hạ tầng. Diện tích đất phi nông nghiệp tăng tương ứng, phản ánh xu hướng phát triển đô thị hóa tại Hạ Long.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư tại dự án cải tạo, chỉnh trang đường Nguyễn Văn Cừ đã đạt được nhiều thành tựu tích cực, góp phần quan trọng vào tiến độ và hiệu quả dự án. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những hạn chế như mức bồi thường chưa hoàn toàn phù hợp với giá thị trường, thủ tục hành chính phức tạp và sự chưa đồng thuận của một bộ phận người dân.

So sánh với các nghiên cứu tại Hà Nội và Thái Nguyên, những khó khăn về chính sách và nguồn vốn cũng là điểm chung, cho thấy cần có sự điều chỉnh linh hoạt và minh bạch hơn trong quy trình bồi thường. Việc tăng cường truyền thông, nâng cao năng lực cán bộ và cải tiến thủ tục hành chính sẽ giúp giảm thiểu tranh chấp và khiếu kiện, đồng thời tạo sự tin tưởng từ cộng đồng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ hài lòng của người dân theo từng khía cạnh bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, cũng như bảng tổng hợp các khoản chi phí bồi thường và hỗ trợ theo từng loại tài sản và mục đích sử dụng đất.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Minh bạch quy trình bồi thường: Xây dựng quy trình rõ ràng, công khai và minh bạch trong việc xác định đối tượng và mức bồi thường, đảm bảo sự công bằng và tránh tranh chấp. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố Hạ Long, thời gian: trong 6 tháng tới.

  2. Cập nhật và điều chỉnh giá đất: Rà soát, điều chỉnh bảng giá đất sát với giá thị trường thực tế để nâng cao sự đồng thuận của người dân. Chủ thể thực hiện: Sở Tài nguyên và Môi trường Quảng Ninh, thời gian: trong năm 2024.

  3. Tăng cường đào tạo cán bộ: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên môn, kỹ năng giao tiếp và xử lý tình huống cho cán bộ thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư nhằm nâng cao hiệu quả và tính chuyên nghiệp. Chủ thể thực hiện: Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Hạ Long, thời gian: liên tục hàng năm.

  4. Hỗ trợ chuyển đổi nghề và tạo việc làm: Mở rộng các chương trình đào tạo nghề, tư vấn việc làm phù hợp với đặc điểm lao động của người dân bị ảnh hưởng, giúp họ nhanh chóng ổn định cuộc sống. Chủ thể thực hiện: Phòng Lao động – Thương binh và Xã hội thành phố, thời gian: trong 12 tháng tới.

  5. Cải tiến thủ tục hành chính: Rút ngắn thời gian giải quyết hồ sơ, đơn giản hóa thủ tục và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ bồi thường, hỗ trợ và tái định cư. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố Hạ Long, thời gian: trong 1 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý đất đai và chính quyền địa phương: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để cải thiện công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, giúp nâng cao hiệu quả quản lý đất đai và giải phóng mặt bằng.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên ngành quản lý đất đai: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, khung lý thuyết và thực tiễn công tác bồi thường, hỗ trợ tại các dự án phát triển đô thị.

  3. Nhà đầu tư và doanh nghiệp xây dựng: Hiểu rõ quy trình và các yếu tố ảnh hưởng đến công tác giải phóng mặt bằng giúp chủ động trong kế hoạch đầu tư, giảm thiểu rủi ro và chi phí phát sinh.

  4. Người dân và cộng đồng bị ảnh hưởng: Cung cấp thông tin minh bạch về quyền lợi, quy trình bồi thường và hỗ trợ, giúp người dân chủ động tham gia và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư là gì?
    Là quá trình Nhà nước thực hiện trả lại giá trị quyền sử dụng đất, hỗ trợ ổn định đời sống và bố trí chỗ ở mới cho người dân khi thu hồi đất phục vụ dự án phát triển.

  2. Tại sao công tác giải phóng mặt bằng lại quan trọng?
    GPMB là khâu then chốt quyết định tiến độ và hiệu quả dự án đầu tư, nếu thực hiện tốt sẽ thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, ngược lại có thể gây chậm trễ và tranh chấp.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả công tác bồi thường?
    Bao gồm chính sách pháp luật, nguồn vốn, sự hiểu biết và đồng thuận của người sử dụng đất, cũng như năng lực tổ chức thực hiện của các cơ quan liên quan.

  4. Làm thế nào để người dân bị ảnh hưởng được hỗ trợ chuyển đổi nghề?
    Thông qua các chương trình đào tạo nghề, tư vấn việc làm do các cơ quan chức năng tổ chức, giúp người dân thích nghi với môi trường lao động mới.

  5. Quy trình xác định giá bồi thường được thực hiện như thế nào?
    Dựa trên kiểm kê tài sản, đo đạc diện tích đất, áp dụng bảng giá đất do Nhà nước ban hành, kết hợp lấy ý kiến người dân và công khai phương án trước khi phê duyệt.

Kết luận

  • Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư tại dự án cải tạo, chỉnh trang đường Nguyễn Văn Cừ đã được triển khai nghiêm túc, đảm bảo quyền lợi người dân và tiến độ dự án.
  • Tổng giá trị bồi thường và hỗ trợ đạt hàng trăm tỷ đồng, phản ánh quy mô và tầm quan trọng của công tác giải phóng mặt bằng.
  • Vẫn còn tồn tại những khó khăn về mức giá bồi thường, thủ tục hành chính và sự đồng thuận của người dân cần được khắc phục.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ về minh bạch quy trình, cập nhật giá đất, đào tạo cán bộ và hỗ trợ chuyển đổi nghề nhằm nâng cao hiệu quả công tác.
  • Nghiên cứu là cơ sở khoa học quan trọng cho các dự án tương lai, góp phần phát triển bền vững kinh tế - xã hội thành phố Hạ Long và các địa phương khác.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh chính sách để đảm bảo quyền lợi người dân và tiến độ dự án. Đề nghị các nhà quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng cùng phối hợp thực hiện để đạt hiệu quả tối ưu.