Tổng quan nghiên cứu

Thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh, với diện tích 1.119,36 km² và dân số khoảng 305.000 người năm 2022, là trung tâm phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Trong giai đoạn 2020-2022, thành phố đã thu hút nhiều dự án đầu tư lớn, trong đó có dự án hạ tầng kỹ thuật khu đô thị ngành than tại phường Hà Khánh, với mục tiêu hoàn thiện hạ tầng, chỉnh trang đô thị và đáp ứng nhu cầu nhà ở cho công nhân ngành than. Dự án thu hồi 38,36 ha đất, ảnh hưởng đến 545 hộ dân, trong đó đất nông nghiệp chiếm 35,98 ha, đất phi nông nghiệp 1,62 ha và đất công ích 0,376 ha.

Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư (BTGPMB) là yếu tố then chốt để giải phóng mặt bằng, đảm bảo tiến độ và hiệu quả dự án. Tổng kinh phí bồi thường, hỗ trợ và tái định cư của dự án đạt 318,13 tỷ đồng, trong đó bồi thường đất chiếm 85,53%, tài sản trên đất 9,68%, hỗ trợ 2,64% và kinh phí tổ chức 2,15%. Thu nhập bình quân của các hộ dân sau thu hồi đất tăng từ 6,98 triệu đồng lên 7,84 triệu đồng/người/tháng, cho thấy sự ổn định và chuyển dịch tích cực trong cơ cấu lao động từ nông nghiệp sang dịch vụ.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá kết quả công tác BTGPMB tại thành phố Hạ Long nói chung và dự án khu đô thị ngành than nói riêng, phân tích tác động đến đời sống người dân, đồng thời đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này. Nghiên cứu có phạm vi từ năm 2019 đến 2022, tập trung tại phường Hà Khánh, thành phố Hạ Long, với ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển hạ tầng, ổn định xã hội và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý đất đai, bồi thường giải phóng mặt bằng và tái định cư, bao gồm:

  • Khái niệm thu hồi đất: Nhà nước thu hồi quyền sử dụng đất nhằm phục vụ lợi ích quốc gia, đảm bảo sử dụng đất hợp pháp và hiệu quả.
  • Bồi thường và hỗ trợ: Bồi thường theo giá đất cụ thể do UBND cấp tỉnh quy định, đảm bảo công bằng, kịp thời; hỗ trợ ổn định đời sống, chuyển đổi nghề nghiệp và tái định cư.
  • Tái định cư: Quá trình di chuyển và ổn định cuộc sống mới cho người dân bị thu hồi đất, giảm thiểu tác động tiêu cực về kinh tế - xã hội.
  • Yếu tố ảnh hưởng đến công tác BTGPMB: Giá đất, thị trường bất động sản, thủ tục hành chính, chính sách pháp luật và sự tham gia của các bên liên quan.

Khung pháp lý được xây dựng dựa trên Luật Đất đai 2013, các nghị định và thông tư hướng dẫn của Chính phủ và Bộ Tài nguyên và Môi trường, cùng các quyết định của UBND tỉnh Quảng Ninh liên quan đến chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp số liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Số liệu thứ cấp: Thu thập từ các báo cáo, văn bản pháp lý, tài liệu quản lý đất đai và các báo cáo liên quan đến công tác BTGPMB trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn 2020-2022.
  • Số liệu sơ cấp: Phỏng vấn trực tiếp 85 hộ dân bị ảnh hưởng và 20 cán bộ chuyên môn phụ trách công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư tại dự án khu đô thị ngành than. Cỡ mẫu được xác định với sai số 10% và độ tin cậy 90% dựa trên tổng số 545 hộ bị thu hồi đất.
  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, xử lý số liệu bằng phần mềm Excel, trình bày kết quả qua bảng biểu, biểu đồ để so sánh, đối chiếu với chính sách hiện hành và thực trạng thực tế.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 5/2022 đến tháng 5/2023, địa điểm nghiên cứu tập trung tại phường Hà Khánh, thành phố Hạ Long.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Kết quả công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư
    Tổng kinh phí thực hiện công tác BTGPMB là 318,13 tỷ đồng, trong đó bồi thường đất chiếm 85,53% (272,1 tỷ đồng), bồi thường tài sản trên đất 9,68% (30,78 tỷ đồng), hỗ trợ 2,64% (8,38 tỷ đồng) và kinh phí tổ chức 2,15%. Dự án thu hồi 38,36 ha đất, ảnh hưởng đến 545 hộ dân.

  2. Ảnh hưởng đến đời sống kinh tế người dân
    Thu nhập bình quân nhân khẩu/tháng của các hộ dân tăng từ 6,98 triệu đồng lên 7,84 triệu đồng, tương đương mức tăng khoảng 12,3%. Cơ cấu lao động chuyển dịch từ nông nghiệp sang dịch vụ, thể hiện sự thích nghi và ổn định sau thu hồi đất.

  3. Đánh giá về an ninh, trật tự xã hội và môi trường
    Sau thu hồi đất, tình hình an ninh trật tự khu vực dự án được duy trì ổn định, không có sự gia tăng các vụ việc phức tạp. Môi trường khu vực được cải thiện nhờ dự án hạ tầng kỹ thuật đồng bộ, góp phần nâng cao chất lượng sống.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến công tác BTGPMB
    Nghiên cứu xác định 5 nhóm yếu tố chính và 18 yếu tố chi tiết ảnh hưởng đến hiệu quả công tác bồi thường, gồm giá đất, thủ tục hành chính, sự phối hợp giữa các bên, nhận thức của người dân và năng lực cán bộ quản lý.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác BTGPMB tại dự án khu đô thị ngành than đã đạt được nhiều thành tựu, đặc biệt trong việc đảm bảo quyền lợi người dân và tiến độ dự án. Việc tăng thu nhập và chuyển dịch cơ cấu lao động phản ánh hiệu quả của chính sách hỗ trợ và tái định cư. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phù hợp với xu hướng phát triển bền vững, chú trọng hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, nhà đầu tư và người dân.

Tuy nhiên, vẫn tồn tại một số khó khăn như giá đất bồi thường chưa hoàn toàn sát với giá thị trường, thủ tục hành chính còn phức tạp, gây chậm trễ. Biểu đồ tỷ lệ phương án bồi thường đất so với giá thị trường cho thấy có sự chênh lệch đáng kể, ảnh hưởng đến sự đồng thuận của người dân. Việc nâng cao năng lực cán bộ và cải tiến quy trình hành chính là cần thiết để khắc phục những hạn chế này.

Công tác tái định cư được tổ chức đồng bộ, kịp thời, góp phần ổn định đời sống người dân, giảm thiểu các tác động tiêu cực về xã hội và môi trường. Kết quả khảo sát ý kiến người dân và cán bộ quản lý cũng phản ánh sự hài lòng chung về công tác BTGPMB, tuy nhiên cần tiếp tục cải thiện để tăng cường sự minh bạch và công khai.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải tiến chính sách định giá đất bồi thường
    Cần xây dựng cơ chế định giá đất sát với giá thị trường, cập nhật thường xuyên để đảm bảo công bằng, giảm thiểu khiếu kiện và thúc đẩy tiến độ giải phóng mặt bằng. UBND tỉnh và các cơ quan liên quan cần phối hợp chặt chẽ trong việc thẩm định giá đất.

  2. Đơn giản hóa thủ tục hành chính
    Rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ bồi thường, hỗ trợ và tái định cư bằng cách áp dụng công nghệ thông tin, xây dựng quy trình minh bạch, rõ ràng. Chủ đầu tư và các cơ quan quản lý cần phối hợp để giải quyết nhanh chóng các vướng mắc phát sinh.

  3. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý
    Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng cho cán bộ phụ trách công tác bồi thường và giải phóng mặt bằng nhằm nâng cao hiệu quả công tác, tăng cường sự phối hợp và giải quyết các tình huống phát sinh.

  4. Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động người dân
    Đẩy mạnh truyền thông về chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư để người dân hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ, từ đó nâng cao sự đồng thuận, giảm thiểu tranh chấp và khiếu kiện.

  5. Phát triển khu tái định cư đồng bộ, đa dạng
    Xây dựng các khu tái định cư với hạ tầng kỹ thuật và xã hội đầy đủ, đa dạng loại hình nhà ở phù hợp với nhu cầu của người dân, tạo điều kiện thuận lợi cho việc ổn định cuộc sống và phát triển kinh tế.

Các giải pháp trên cần được triển khai trong vòng 1-2 năm tới, với sự phối hợp của UBND tỉnh Quảng Ninh, các sở ngành liên quan, chủ đầu tư và chính quyền địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về đất đai và đô thị
    Giúp nâng cao hiệu quả công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, từ đó thúc đẩy tiến độ các dự án phát triển hạ tầng và đô thị.

  2. Chủ đầu tư các dự án phát triển hạ tầng và khu đô thị
    Tham khảo kinh nghiệm tổ chức bồi thường, giải phóng mặt bằng, giảm thiểu rủi ro pháp lý và xã hội, đảm bảo tiến độ và hiệu quả đầu tư.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý đất đai, quy hoạch đô thị
    Cung cấp cơ sở lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và dữ liệu thực tiễn để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về quản lý đất đai và phát triển đô thị.

  4. Người dân và tổ chức cộng đồng tại các khu vực bị ảnh hưởng bởi dự án
    Hiểu rõ quyền lợi, chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, từ đó chủ động tham gia và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư được thực hiện như thế nào tại dự án khu đô thị ngành than?
    Công tác này được thực hiện theo quy trình pháp luật hiện hành, bao gồm xác định diện tích thu hồi, định giá đất và tài sản, lập phương án bồi thường, hỗ trợ, tổ chức tái định cư đồng bộ và kịp thời nhằm đảm bảo quyền lợi người dân và tiến độ dự án.

  2. Tổng kinh phí bồi thường và hỗ trợ của dự án là bao nhiêu?
    Tổng kinh phí là khoảng 318,13 tỷ đồng, trong đó bồi thường đất chiếm hơn 85%, tài sản trên đất gần 10%, phần còn lại dành cho hỗ trợ và kinh phí tổ chức thực hiện.

  3. Thu nhập của người dân bị thu hồi đất thay đổi ra sao sau khi thực hiện dự án?
    Thu nhập bình quân nhân khẩu/tháng tăng từ 6,98 triệu đồng lên 7,84 triệu đồng, cho thấy sự ổn định và cải thiện đời sống sau khi được bồi thường và hỗ trợ tái định cư.

  4. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng?
    Bao gồm giá đất và định giá đất, thủ tục hành chính, thị trường bất động sản, năng lực cán bộ quản lý, sự phối hợp giữa các bên và nhận thức của người dân.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư?
    Cải tiến chính sách định giá đất, đơn giản hóa thủ tục hành chính, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường tuyên truyền vận động người dân và phát triển khu tái định cư đồng bộ, đa dạng.

Kết luận

  • Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư tại dự án hạ tầng kỹ thuật khu đô thị ngành than đã đạt nhiều kết quả tích cực, góp phần ổn định đời sống người dân và thúc đẩy phát triển hạ tầng đô thị.
  • Tổng kinh phí bồi thường đạt 318,13 tỷ đồng, với tỷ trọng bồi thường đất chiếm đa số, đảm bảo quyền lợi người dân bị thu hồi đất.
  • Thu nhập bình quân của các hộ dân tăng khoảng 12,3% sau thu hồi đất, thể hiện sự chuyển dịch tích cực trong cơ cấu lao động và ổn định kinh tế.
  • Nghiên cứu xác định các yếu tố ảnh hưởng đến công tác BTGPMB, từ đó đề xuất các giải pháp cải thiện chính sách, thủ tục và năng lực quản lý.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới nhằm nâng cao hiệu quả công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại thành phố Hạ Long.

Luận văn kêu gọi các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và cộng đồng dân cư cùng phối hợp thực hiện các khuyến nghị để đảm bảo quyền lợi và phát triển bền vững.