Đặc Trưng Thi Pháp Truyện Ngắn Của Nhà Văn Dạ Ngân

Văn học sau 1975 có sự thay đổi rõ rệt về tư duy, quan niệm, nhận thức, cảm hứng sáng tác, hệ thống thi pháp thể loại, phương thức tiếp cận và phong cách cá nhân. Truyện ngắn, với lợi thế nhỏ gọn và cơ động, bắt nhịp một cách nhạy bén và linh hoạt với những chuyển biến của đời sống, đi sâu vào phản ánh cái hằng ngày, thể hiện ưu thế của mình một cách hiệu quả.

Trong vườn hoa văn chương phái nữ Việt Nam giai đoạn cuối thế kỉ XX – đầu thế kỉ XXI muôn màu, nhiều kiểu dáng, nhiều hương thơm, mùi vị ấy, chúng ta không thể không nhắc đến Dạ Ngân. Nhà văn nữ đến với văn xuôi vừa sớm vừa muộn này đã có những tác phẩm đặc sắc, được độc giả đón nhận và thừa nhận tài năng văn chương.

Dạ Ngân thu hút người đọc qua nhiều tác phẩm và ngòi bút của nhà văn cũng đã thể nghiệm qua nhiều thể loại văn xuôi. Trong đó, truyện ngắn là thể loại thành công của Dạ Ngân. Bà thường đi sâu vào những tình huống phức tạp trong đời sống tinh thần của nhân vật.

Tác giả Tuy Hòa trong bài viết “Nhà văn Dạ Ngân giữa nước nguồn xuôi mãi” đăng trên báo điện tử Sài Gòn giải phóng đã lý giải phong cách viết văn của Dạ Ngân có sự cách tân mới lạ so với các truyện ngắn trước: “Đọc hết 264 trang “Nước nguồn xuôi mãi” tôi hơi ngớ ra một chút: nhà văn Dạ ngân đã khác! Khác từ giọng điệu chữ nghĩa cho đến nhấn nhá tình tiết của mỗi truyện ngắn.

Nhà nghiên cứu phê bình Bùi Việt Thắng trong bài “Một lứa bên trời – Về diện mạo và khuynh hướng phong cách truyện thế hệ 5x và 6x” (tham luận tại hội thảo Thế hệ nhà văn sau 1975, 2016) cũng có nhận xét về khuynh hướng và phong cách sáng tác truyện ngắn của Dạ Ngân như sau: “Nói đến một “chủ nghĩa hiện thực tâm lý” người ta hay nhắc tới truyện Con chó và vụ ly hôn in trong tập truyện cùng tên (1990) của Dạ Ngân.

Truyện ngắn của Dạ Ngân thường đề cập đến những vấn đề xã hội bức xúc, những mối quan hệ phức tạp trong gia đình và tình yêu. Bà không ngại phơi bày những góc khuất của đời sống, những điều thầm kín khó nói.

Nhân vật của bà thường là những người phụ nữ chịu nhiều thiệt thòi, nhưng vẫn khao khát hạnh phúc và đấu tranh cho quyền lợi của mình. Họ là những người phụ nữ mạnh mẽ, kiên cường, không chịu khuất phục trước số phận.

Nhân vật trong truyện ngắn Dạ Ngân thường trải qua những bi kịch đời tư, thể hiện sự tha hóa hoặc tự nhận thức. Điều này cho thấy sự quan tâm của tác giả đến những vấn đề tâm lý phức tạp của con người trong xã hội hiện đại.

Không gian trong truyện ngắn Dạ Ngân thường là những vùng quê Nam Bộ, nơi tác giả sinh ra và lớn lên, hoặc những thành phố lớn, nơi diễn ra những biến động của xã hội.

Thời gian trong truyện ngắn Dạ Ngân thường là quá khứ, hiện tại, hoặc tương lai, đan xen lẫn nhau, tạo nên sự đa chiều cho câu chuyện. Điều này giúp người đọc hiểu rõ hơn về quá trình hình thành và phát triển của nhân vật.

Nhà phê bình Hoài Nam trong bài viết “Người yêu dấu và phía sau cuộc chiến” đã có nhận xét về cách đổi mới thi pháp truyện của Dạ Ngân: “Không chọn viết về chiến tranh theo cách viết sử thi, Dạ Ngân chọn cách viết “giải sử thi”. Chỉ là những xóm nhỏ miệt vườn sông nước miền Tây, chỉ là những bệnh viện dã chiến trên chiến trường K, chỉ là những nhân vật già trẻ trai gái dễ lẫn vào hàng triệu con người bình thường, thế nhưng chiến tranh, từ cuộc này đến cuộc kia, vẫn cứ hiện ra với tất cả sự khốc liệt ghê gớm của nó”.

Ngôn ngữ trong truyện ngắn Dạ Ngân vừa trữ tình, vừa trần trụi, thể hiện sự đa dạng trong cảm xúc và suy nghĩ của tác giả. Bà không ngại sử dụng những từ ngữ mạnh mẽ, gai góc để diễn tả những khía cạnh tối tăm của đời sống.

Bà sử dụng nhiều hình ảnh so sánh, ẩn dụ, tạo nên sự sinh động và gợi cảm cho câu văn. Điều này giúp người đọc dễ dàng hình dung và cảm nhận được những gì tác giả muốn truyền tải.

Giọng điệu của bà thường thể hiện sự đồng cảm, xót xa trước những số phận bất hạnh. Điều này cho thấy tấm lòng nhân ái và sự quan tâm sâu sắc của tác giả đến con người.

Dạ Ngân đã mang đến cho độc giả những tác phẩm giá trị, phản ánh chân thực cuộc sống và con người Việt Nam. Bà không né tránh những vấn đề nhạy cảm, mà thẳng thắn đối diện và khám phá.

Truyện ngắn Dạ Ngân không chỉ có giá trị về mặt nghệ thuật, mà còn có ý nghĩa xã hội sâu sắc. Bà đã góp phần nâng cao nhận thức của cộng đồng về những vấn đề quan trọng của xã hội.

Tác giả Dương Bình Nguyễn trong bài viết “Người đàn bà mang dấu chấm thiên di” cũng có có lời nhận xét về sức bền trong sáng tác của bà: “Dạ Ngân khiến độc giả tìm thấy lại chị sau mấy tập truyện viết ở Cần thơ bền bỉ và chân thực, cuối cùng chị đã bật lên bằng ánh sáng mới của tình yêu và những va đập tất yếu của đất thủ đô. Tất cả những điều đó làm nên một Dạ Ngân khác, neo đậu lại với bạn đọc bởi sự chân thực”.