Tổng quan nghiên cứu

Sinh viên dân tộc Tày ở miền núi phía Bắc Việt Nam chiếm một phần lớn trong cộng đồng các dân tộc thiểu số, với dân số đông thứ hai sau dân tộc Kinh. Theo thống kê, tại tỉnh Lạng Sơn, người Tày chiếm 35,4% dân số toàn tỉnh, tương đương khoảng 259.532 người. Sinh viên dân tộc Tày thường xuất thân từ các gia đình nông nghiệp, điều kiện kinh tế còn nhiều khó khăn, trình độ dân trí thấp, ảnh hưởng đến quá trình học tập và phát triển nhân cách của họ. Nghiên cứu này tập trung khảo sát một số đặc điểm tính cách của sinh viên dân tộc Tày đang học tại Trường Cao đẳng Sư phạm Cao Bằng và Cao đẳng Sư phạm Lạng Sơn, nhằm làm rõ các nét tính cách đặc trưng, các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các biện pháp giáo dục phù hợp.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích các đặc điểm tính cách của sinh viên dân tộc Tày, xác định các yếu tố tác động đến sự hình thành tính cách, đồng thời đề xuất các giải pháp tâm lý sư phạm nhằm phát huy những nét tính cách tích cực và hạn chế những điểm yếu. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào sinh viên các khóa I, II, III tại hai trường cao đẳng sư phạm nói trên trong giai đoạn từ năm 2011 đến 2014. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao chất lượng đào tạo, góp phần phát triển nguồn nhân lực dân tộc thiểu số, đồng thời hỗ trợ công tác giáo dục và phát triển kinh tế - xã hội vùng miền núi phía Bắc.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết tâm lý học về tính cách và tính cách dân tộc. Theo Raymond Cattell, tính cách được cấu thành từ 16 yếu tố cơ bản, bao gồm các đặc điểm trí tuệ, ý chí, tình cảm, quan hệ liên nhân cách và tự kiểm soát. Tính cách là tổ hợp các đặc điểm tâm lý ổn định, thể hiện thái độ và hành vi của cá nhân trong các hoàn cảnh xã hội khác nhau.

Lý thuyết về tính cách dân tộc nhấn mạnh tính cách là những đặc điểm tâm lý bền vững, hình thành trong lịch sử, văn hóa và điều kiện kinh tế - xã hội của dân tộc đó. Tính cách dân tộc không phải là tổng hợp tính cách cá nhân mà là những nét điển hình được thể hiện ở số đông thành viên trong cộng đồng. Các khái niệm chính bao gồm: tính cách, đặc điểm tính cách, tính cách dân tộc, thái độ đối với xã hội, lao động, người khác và bản thân.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu tài liệu và nghiên cứu thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm 100 sinh viên dân tộc Tày đang học tại Trường Cao đẳng Sư phạm Cao Bằng và Cao đẳng Sư phạm Lạng Sơn, cùng với ý kiến của các chuyên gia, giảng viên và cán bộ quản lý.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phương pháp trắc nghiệm 16PF của R. Cattell: Sử dụng bảng hỏi gồm 105 câu để đánh giá 16 yếu tố nhân cách cơ bản. Kết quả được xử lý bằng phần mềm SPSS để phân tích thống kê.
  • Phương pháp điều tra bằng phiếu trưng cầu ý kiến: Thu thập dữ liệu về các đặc điểm tính cách qua 100 câu hỏi, đánh giá theo thang điểm 5 mức độ.
  • Phương pháp quan sát và phỏng vấn sâu: Thu thập thông tin về hành vi, thái độ và các yếu tố ảnh hưởng trong môi trường học tập và sinh hoạt.
  • Phương pháp xử lý tình huống mô phỏng: Đánh giá khả năng ứng xử và biểu hiện tính cách qua các tình huống thực tế.

Timeline nghiên cứu được tổ chức thành 3 giai đoạn chính: xây dựng cơ sở lý luận và công cụ khảo sát (tháng 1-2/2011), khảo sát thực trạng (tháng 2-5/2014), và hoàn thiện luận văn (tháng 5-10/2014).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đặc điểm tính cách nổi bật của sinh viên dân tộc Tày: Kết quả trắc nghiệm 16PF cho thấy sinh viên dân tộc Tày có mức độ cao về các nhân tố như tính cần cù, chịu khó (nhân tố E), tính trung thực, giản dị (nhân tố G), và tính khiêm tốn, tự trọng (nhân tố Q3). Tỷ lệ sinh viên đạt mức cao ở các yếu tố này chiếm khoảng 65-70%.

  2. Khả năng tự tin và giao tiếp còn hạn chế: Các nhân tố liên quan đến sự dũng cảm (nhân tố H) và tính cởi mở (nhân tố A) có tỷ lệ thấp hơn, chỉ khoảng 40-45% sinh viên đạt mức trung bình trở lên, phản ánh tâm lý rụt rè, ngại giao tiếp trong môi trường mới.

  3. Ảnh hưởng của trình độ học vấn và vốn hiểu biết: Khoảng 30% sinh viên có điểm đầu vào thấp hơn 10 điểm (trong tổng điểm 3 môn thi tuyển sinh), thấp hơn nhiều so với sinh viên dân tộc Kinh (điểm thấp nhất khoảng 12 điểm). Điều này ảnh hưởng đến khả năng tiếp thu kiến thức và phát triển tính cách tích cực.

  4. Tác động của môi trường gia đình và xã hội: Hơn 95% sinh viên xuất thân từ gia đình nông dân, với điều kiện kinh tế khó khăn và trình độ dân trí thấp, ảnh hưởng đến sự tu dưỡng và phát triển nhân cách. Các yếu tố khách quan như giáo dục gia đình, nhà trường và xu thế hội nhập văn hóa cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành tính cách.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các đặc điểm tính cách trên có thể giải thích do điều kiện sống và học tập của sinh viên dân tộc Tày tại các vùng miền núi còn nhiều khó khăn, hạn chế về ngôn ngữ phổ thông và kỹ năng xã hội. So với các nghiên cứu về sinh viên dân tộc thiểu số khác, kết quả này tương đồng với xu hướng chung về sự rụt rè, tự ti và hạn chế trong giao tiếp xã hội.

Biểu đồ phân bố mức độ các nhân tố tính cách theo trắc nghiệm 16PF có thể minh họa rõ sự chênh lệch giữa các yếu tố tích cực và hạn chế. Bảng so sánh điểm đầu vào giữa sinh viên dân tộc Tày và sinh viên dân tộc Kinh cũng cho thấy sự khác biệt rõ rệt về nền tảng học vấn.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là cơ sở để xây dựng các chương trình giáo dục, đào tạo và hỗ trợ tâm lý phù hợp nhằm phát huy điểm mạnh và khắc phục điểm yếu trong tính cách của sinh viên dân tộc Tày, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển nguồn nhân lực vùng dân tộc thiểu số.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo kỹ năng giao tiếp và tự tin cho sinh viên dân tộc Tày: Tổ chức các khóa học kỹ năng mềm, hoạt động ngoại khóa nhằm nâng cao khả năng giao tiếp, tự tin thể hiện bản thân. Thời gian thực hiện: trong vòng 1 năm học, chủ thể thực hiện là các trường cao đẳng sư phạm phối hợp với các tổ chức đào tạo kỹ năng.

  2. Cải thiện chất lượng giáo dục phổ thông vùng dân tộc thiểu số: Đẩy mạnh đầu tư cơ sở vật chất, nâng cao trình độ giáo viên, đặc biệt chú trọng dạy tiếng phổ thông và tin học để nâng cao trình độ đầu vào của sinh viên. Thời gian: 3-5 năm, chủ thể thực hiện là Sở Giáo dục và Đào tạo các tỉnh miền núi.

  3. Phát triển chương trình tư vấn tâm lý và hỗ trợ sinh viên: Thiết lập các trung tâm tư vấn tâm lý tại các trường cao đẳng, cung cấp dịch vụ hỗ trợ sinh viên dân tộc Tày trong việc thích nghi môi trường học tập và xã hội. Thời gian: triển khai trong 2 năm, chủ thể thực hiện là các trường đại học, cao đẳng.

  4. Khuyến khích sinh viên dân tộc Tày tham gia các hoạt động tập thể, phong trào thanh niên: Tạo điều kiện để sinh viên tham gia các hoạt động xã hội, tình nguyện nhằm phát triển kỹ năng xã hội và tăng cường sự hòa nhập. Thời gian: liên tục hàng năm, chủ thể thực hiện là Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên các trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục: Nắm bắt đặc điểm tâm lý, tính cách sinh viên dân tộc Tày để xây dựng chương trình đào tạo phù hợp, nâng cao hiệu quả giảng dạy và quản lý học sinh sinh viên.

  2. Nhà nghiên cứu tâm lý học và xã hội học: Tài liệu tham khảo quan trọng cho các nghiên cứu về tính cách dân tộc, phát triển nhân cách trong bối cảnh đa văn hóa và vùng dân tộc thiểu số.

  3. Chính quyền địa phương và các tổ chức phát triển vùng dân tộc thiểu số: Hiểu rõ đặc điểm tâm lý, xã hội của sinh viên dân tộc Tày để thiết kế các chính sách hỗ trợ giáo dục, phát triển kinh tế - xã hội phù hợp.

  4. Sinh viên dân tộc Tày và các dân tộc thiểu số khác: Tự nhận thức về đặc điểm tính cách, từ đó chủ động phát triển bản thân, nâng cao kỹ năng và thích nghi với môi trường học tập, xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tính cách của sinh viên dân tộc Tày có điểm gì nổi bật so với sinh viên dân tộc Kinh?
    Sinh viên dân tộc Tày thể hiện tính cần cù, trung thực và khiêm tốn cao hơn, nhưng lại có xu hướng rụt rè, ngại giao tiếp hơn so với sinh viên dân tộc Kinh. Điều này phản ánh sự ảnh hưởng của môi trường sống và văn hóa truyền thống.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến tính cách của sinh viên dân tộc Tày?
    Trình độ học vấn, điều kiện kinh tế gia đình và môi trường giáo dục là những yếu tố chủ đạo ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển tính cách của sinh viên dân tộc Tày.

  3. Phương pháp trắc nghiệm 16PF có phù hợp để đánh giá tính cách sinh viên dân tộc Tày không?
    Phương pháp 16PF được đánh giá là công cụ khách quan, toàn diện để đánh giá các yếu tố nhân cách cơ bản, phù hợp với nghiên cứu tính cách trong bối cảnh đa dân tộc như sinh viên dân tộc Tày.

  4. Làm thế nào để sinh viên dân tộc Tày có thể phát huy tính cách tích cực?
    Thông qua các chương trình đào tạo kỹ năng mềm, tư vấn tâm lý, tham gia hoạt động tập thể và nâng cao trình độ học vấn, sinh viên dân tộc Tày có thể phát huy các nét tính cách tích cực và khắc phục hạn chế.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các dân tộc thiểu số khác không?
    Mặc dù có những đặc điểm riêng biệt, nhưng các phương pháp và kết quả nghiên cứu có thể tham khảo và điều chỉnh để áp dụng cho các dân tộc thiểu số khác trong việc phát triển nhân cách và giáo dục.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định được một số đặc điểm tính cách nổi bật của sinh viên dân tộc Tày như tính cần cù, trung thực, khiêm tốn, đồng thời chỉ ra những hạn chế về sự tự tin và giao tiếp xã hội.
  • Các yếu tố ảnh hưởng chủ yếu bao gồm trình độ học vấn, điều kiện kinh tế gia đình, môi trường giáo dục và văn hóa truyền thống.
  • Phương pháp nghiên cứu kết hợp trắc nghiệm 16PF, điều tra ý kiến và quan sát thực tiễn đã cung cấp dữ liệu khách quan và toàn diện.
  • Đề xuất các giải pháp đào tạo kỹ năng mềm, cải thiện giáo dục phổ thông, tư vấn tâm lý và khuyến khích tham gia hoạt động tập thể nhằm phát triển tính cách tích cực.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các nghiên cứu tiếp theo về tính cách sinh viên dân tộc thiểu số và hỗ trợ chính sách phát triển nguồn nhân lực vùng dân tộc ít người.

Để tiếp tục phát triển, các trường cao đẳng sư phạm và cơ quan quản lý giáo dục cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các dân tộc thiểu số khác nhằm nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển bền vững nguồn nhân lực vùng miền núi phía Bắc.