Tìm Hiểu Cơ Chế Giao Tiếp Ngôn Ngữ Của Học Sinh Tiểu Học Trong Giờ Kể Chuyện

• Tác giả: Hoàng Thị Tuyết
• Trường học: Trường Đại Học Sư Phạm Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Giáo Dục
• Đề tài: Cơ Chế Giao Tiếp Ngôn Ngữ Của Học Sinh Tiểu Học Trong Giờ Kể Chuyện
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2005
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ CHẾ HOẠT ĐỘNG GIAO TIẾP BẰNG NGÔN NGỮ CỦA HỌC SINH TIỂU HỌC TRONG GIỜ TRUYỆN KỂ
• 1.1. SƠ THẢO VỀ BẢN CHẤT CỦA HOẠT ĐỘNG KỂ CHUYỆN Ở TIỂU HỌC
• 1.2. HAI GIAI ĐOẠN CỦA CƠ CHẾ TÂM LÝ CỦA HOẠT ĐỘNG GIAO TIẾP BẰNG NGÔN NGỮ CỦA HỌC SINH TRONG TIẾT TRUYỆN KỂ
• 1.3. NHỮNG ĐẶC ĐIỂM VỀ MẶT VĂN HỌC CỦA HOẠT ĐỘNG GIAO TIẾP BẰNG NGÔN NGỮ Ở GIỜ TRUYỆN KỂ
• 2. CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP HƯỚNG DẪN HOẠT ĐỘNG KỂ CHUYỆN CỦA HỌC SINH
• 2.1. PHƯƠNG PHÁP HƯỚNG DẪN HOẠT ĐỘNG KỂ CHUYỆN LÀ GÌ ?
• 2.2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT ĐỂ CHUYỂN CƠ CHẾ HOẠT ĐỘNG GIAO TIẾP NGÔN NGỮ TRONG TIẾT TRUYỆN KỂ THÀNH TIẾN TRÌNH HƯỚNG DẪN HỌC SINH KỂ CHUYỆN
• 3. CHƯƠNG 3: BA BÀI DẠY ỨNG DỤNG
• 3.1. BÀI 1: TRUYỆN KỂ “HAI TIẾNG KỲ LẠ” (LỚP BA)
• 3.2. BÀI 2: QUAN ÁN XỬ KIỆN (LỚP 4)
• 3.3. BÀI 3: CHIM KHÁCH VÀ QUẠ (LỚP 5)
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Giao Tiếp Ngôn Ngữ Trong Giờ Kể Chuyện

Giờ kể chuyện ở tiểu học không chỉ là hoạt động giải trí mà còn là môi trường quan trọng để phát triển giao tiếp ngôn ngữ cho học sinh tiểu học. Đây là nơi các em được thỏa mãn nhu cầu thích nghe, thích đọc truyện, đồng thời rèn luyện kỹ năng sử dụng tiếng Việt một cách sáng tạo. Môn kể chuyện có ý nghĩa quan trọng đối với sự nghiệp đào tạo và phát triển tâm hồn và trí tuệ của trẻ. Bài kể chuyện là một văn bản nghệ thuật. Học giờ kể chuyện, là học sinh đọc và nghe để chứng kiến những cảnh đời, những số phận của nhân vật diễn ra qua chuỗi sự kiện trong truyện. Các em đọc và nhìn thấy tất cả những gì mình đọc. Đó là sự thể hiện của hoạt động cảm thụ nghệ thuật bao gồm những hành động liên tưởng, tưởng tượng, hành động của tri giác và tư duy để ghi nhớ, để hệ thống hóa, để phán đoán và suy luận. Giờ kể chuyện là một giờ điển hình cho hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ nói của học sinh bậc tiểu học từ một văn bản ngôn ngữ viết có tính nghệ thuật.

1.1. Tầm quan trọng của giờ kể chuyện với học sinh tiểu học

Giờ kể chuyện không chỉ giúp học sinh tiếp xúc với văn học thiếu nhi mà còn tạo cơ hội để các em phát triển vốn từ vựng, khả năng diễn đạt và tư duy phản biện. Thông qua việc lắng nghe và kể lại các câu chuyện, học sinh học cách kết nối, chia sẻ cảm xúc và xây dựng sự tự tin trong giao tiếp. Các truyện kể với tư cách là ngôn bản viết vừa là nội dung, vừa là phương tiện để nhờ đó học sinh rèn kỹ năng nói ngôn ngữ văn hóa của dân tộc.

1.2. Mối liên hệ giữa kể chuyện và phát triển ngôn ngữ văn hóa

Kể chuyện là một hình thức giao tiếp ngôn ngữ đặc biệt, kết hợp giữa ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết. Học sinh không chỉ đơn thuần tái hiện câu chuyện mà còn phải sáng tạo và diễn giải theo cách riêng của mình, từ đó phát triển ngôn ngữ học đường và kỹ năng giao tiếp một cách toàn diện. Ngôn ngữ viết ra đời từ ngôn ngữ nói, xuất hiện sau ngôn ngữ nói, có tác dụng điều chỉnh, điều tiết ngôn ngữ nói. Nhờ chữ viết, ngôn ngữ nói tự phát trở thành ngôn ngữ tự giác, ngôn ngữ tự nhiên trở thành ngôn ngữ văn hóa.

II. Thách Thức Trong Giao Tiếp Ngôn Ngữ Giờ Kể Chuyện

Mặc dù có nhiều lợi ích, việc phát triển giao tiếp ngôn ngữ trong giờ kể chuyện cho học sinh tiểu học vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Một trong số đó là sự thiếu hụt phương pháp giảng dạy phù hợp, tập trung vào việc hướng dẫn học sinh kể chuyện một cách hiệu quả. Bên cạnh đó, việc đánh giá thấp vai trò của giờ kể chuyện cũng ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy và học tập. Song trong thực tế giảng dạy, môn kể chuyện dường như khó thể đạt được mục đích của mình, đặc biệt là giúp học sinh nhớ ý , nắm ý và diễn đạt các ý đó bằng lời của mình, về vấn đề này theo chúng tôi có nhiều nguyên nhân, trong đó có hai nguyên nhân quan trọng: Một là do các tài liệu hướng dẫn về phương pháp giảng dạy môn kể chuyện thường chỉ chú trọng trình bày cụ thể các công việc làm của người giáo viên với tư cách là người kể chuyện trong giờ học chứ không nêu được hệ thống những công việc cũng như các dạng bài tập cần thiết mà người giáo viên với tư cách là ngườỉ hướng dẫn học sinh kể chuyện.

2.1. Thiếu phương pháp hướng dẫn học sinh kể chuyện hiệu quả

Các tài liệu hướng dẫn thường tập trung vào vai trò của giáo viên trong việc kể chuyện mà ít chú trọng đến việc phát triển kỹ năng cho học sinh. Điều này dẫn đến việc học sinh thụ động, thiếu sáng tạo và tự tin khi diễn đạt ý tưởng của mình. Trong khi học sinh luôn được nhìn nhận là chủ thể trong dạy học và “ yếu tố chi phối mọi tình huống và hành động giáo dục chính là người học”.

2.2. Đánh giá chưa đúng mức vai trò của giờ kể chuyện

Ở nhiều trường học, giờ kể chuyện bị xem nhẹ, thậm chí bị sử dụng để thay thế cho các môn học khác. Điều này làm giảm cơ hội để học sinh phát triển ngôn ngữ và kỹ năng giao tiếp, ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của các em. Ở nhiều trường chúng ta có thể thấy hiện tượng xem giờ kể chuyện chỉ là một giờ giải trí đơn thuần, dùng để lấp chỗ trống của chương trình. Giáo viên có thể sử đụng giờ này thay thế cho các môn học tiếng Việt hay Toán.

III. Phương Pháp Kể Chuyện Hiệu Quả Cho Học Sinh Tiểu Học

Để nâng cao hiệu quả giao tiếp ngôn ngữ trong giờ kể chuyện cho học sinh tiểu học, cần áp dụng các phương pháp kể chuyện sáng tạo và phù hợp. Các phương pháp này nên tập trung vào việc khuyến khích học sinh tương tác, tham gia tích cực vào quá trình kể chuyện, đồng thời phát triển tư duy phản biện và khả năng diễn đạt. Điều cốt yếu và cũng là mục đích cụ thể của từng giờ kể chuyện là học sinh nhớ ý, nắm ý và tập diễn đạt các ý đó bằng lời của mình.

3.1. Khuyến khích tương tác và tham gia tích cực của học sinh

Giáo viên nên tạo ra một môi trường học tập cởi mở, nơi học sinh cảm thấy thoải mái chia sẻ ý tưởng và cảm xúc của mình. Sử dụng các hoạt động nhóm, trò chơi ngôn ngữ và các phương tiện trực quan để khuyến khích học sinh tương tác với câu chuyện và với nhau. Những giờ nghiêm túc hơn thì giáo viên chuẩn bị kể chuyện đơn phương một cách thật hấp dẫn, rồi đặt một số câu hỏi yêu cầu học sinh trả lời, giúp học sinh ghi nhớ diễn tiến truyện, hay khơi gợi sự cảm thụ cá nhân của các em.

3.2. Phát triển tư duy phản biện và khả năng diễn đạt

Đặt câu hỏi gợi mở, khuyến khích học sinh phân tích nhân vật, cốt truyện và thông điệp của câu chuyện. Tạo cơ hội để học sinh diễn đạt ý kiến của mình bằng nhiều hình thức khác nhau, như kể chuyện, đóng vai, vẽ tranh hoặc viết bài. Tóm lại, là một sự thực hiện không đồng bộ và thiếu một cơ sở lý thuyết hướng dẫn hoạt động học tập của học sinh - nói cách khác là hoạt động kể chuyện - trong tiết truyện kể.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Rèn Luyện Kỹ Năng Giao Tiếp Ngôn Ngữ

Việc rèn luyện kỹ năng giao tiếp ngôn ngữ cho học sinh tiểu học trong giờ kể chuyện cần được thực hiện một cách có hệ thống và bài bản. Giáo viên có thể sử dụng các bài tập, trò chơi và hoạt động thực tế để giúp học sinh phát triển vốn từ vựng, khả năng diễn đạt, kỹ năng lắng nghe và phản hồi. Ở lớp Một và Hai, học sinh biết kể lại một đoạn văn ngắn trong truyện đã học; ở lớp Ba và Bốn học sinh biết kể lại rõ ràng và tương đối mạch lạc các truyện đã học hoặc đã nghe với dáng điệu tự nhiên; ở lớp Năm học sinh biết kể lại mạch lạc, rõ ràng và ấpdẫn các truyện đã học được hoặc đã nghe.

4.1. Bài tập phát triển vốn từ vựng và khả năng diễn đạt

Sử dụng các bài tập điền từ, ghép câu, đặt câu với từ mới để mở rộng vốn từ vựng cho học sinh. Khuyến khích học sinh sử dụng các từ ngữ biểu cảm, hình ảnh để diễn đạt ý tưởng của mình một cách sinh động và hấp dẫn. Khi thực hành kể chuyện, các em phải vân dụng tổng hợp vốn hiểu biết về ngữ pháp, từ vựng, về đời sống, các kỹ năng nghe, đọc, nói tiếng Việt để tạo ra văn bản mới.

4.2. Trò chơi rèn luyện kỹ năng lắng nghe và phản hồi

Tổ chức các trò chơi như "nghe và đoán", "truyền tin", "đóng vai" để rèn luyện kỹ năng lắng nghe và phản hồi cho học sinh. Khuyến khích học sinh đặt câu hỏi, đưa ra nhận xét và phản biện ý kiến của người khác một cách tôn trọng và xây dựng. Chúng ta biết trong đời sống, giao tiếp bằng ngôn ngữ nói thường xuyên có vai trò trọng yếu. Ngôn ngữ nói có tính trực tiếp, sinh động nhưng bất định.

V. Đánh Giá Hiệu Quả Giao Tiếp Ngôn Ngữ Của Học Sinh

Việc đánh giá hiệu quả giao tiếp ngôn ngữ của học sinh tiểu học trong giờ kể chuyện cần được thực hiện một cách khách quan và toàn diện. Giáo viên nên sử dụng các tiêu chí đánh giá rõ ràng, tập trung vào các yếu tố như khả năng diễn đạt, kỹ năng lắng nghe, tư duy phản biện và sự tự tin trong giao tiếp. Tìm hiểu môn kể chuyện trong trường tiểu học và đi tìm nguyên nhân của những cái mà trường tiểu học chưa đạt được trong môn học này, chúng tôi muốn đi tìm giải pháp cho nó.

5.1. Tiêu chí đánh giá khả năng diễn đạt và kỹ năng lắng nghe

Đánh giá khả năng sử dụng ngôn ngữ một cách chính xác, mạch lạc và sinh động. Đánh giá kỹ năng lắng nghe tích cực, khả năng hiểu và phản hồi thông tin một cách phù hợp. Diễn tả cơ chế là diễn tả cấu trúc của một đối tượng đang trong quá trình hoạt động của nó. Điều này cho phép người nghiên cứu, nếu tiếp cận trên nhiều bình diện khoa học khác nhau và hợp lý, có thể tìm ra một phương thức hoạt động phù hợp với đối tượng.

5.2. Đánh giá tư duy phản biện và sự tự tin trong giao tiếp

Đánh giá khả năng phân tích, đánh giá và phản biện thông tin một cách logic và sáng tạo. Đánh giá mức độ tự tin, chủ động và hợp tác trong quá trình giao tiếp. Trong dạy học, việc tìm hiểu cơ chế hoạt động học tập của học sinh giúp các nhà sư phạm từng bước tìm được những phương thức, phương pháp giảng dạy hiệu qủa hơn, sát với yêu cầu phát triển nội tại củaa học sinh hơn.

VI. Kết Luận Tương Lai Của Giao Tiếp Ngôn Ngữ Trong Kể Chuyện

Phát triển giao tiếp ngôn ngữ cho học sinh tiểu học trong giờ kể chuyện là một quá trình liên tục và cần sự phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên, gia đình và nhà trường. Bằng cách áp dụng các phương pháp giảng dạy sáng tạo, tạo ra môi trường học tập tích cực và đánh giá hiệu quả một cách toàn diện, chúng ta có thể giúp học sinh phát triển kỹ năng giao tiếp một cách toàn diện, góp phần vào sự thành công của các em trong tương lai. Tiếp cận theo quan điểm tổng hợp lấy ngữ dụng học làm điểm xuất phát và chủ yếu: Để tiến hành nghiên cứu về cơ chế hoạt động học tập của học sinh trong giờ kể chuyện, chúng tôi dựa trên nhiều bình diện khác nhau: văn học, tâm lý học lứa tuổi, tâm lý học sư phạm, đặc biệt là ngữ dụng học.

6.1. Vai trò của giáo viên gia đình và nhà trường

Giáo viên đóng vai trò là người hướng dẫn, tạo điều kiện và khuyến khích học sinh phát triển kỹ năng giao tiếp. Gia đình tạo môi trường giao tiếp tích cực, khuyến khích con em đọc sách và kể chuyện. Nhà trường cung cấp nguồn lực và hỗ trợ để phát triển chương trình kể chuyện hiệu quả. Ngữ dụng học là một chi ngành của ngôn ngữ học mới ra đời mấy thập niên gần đây, song theo chúng tôi hiểu, quan điểm xuất phát của nó không có gì xa lạ.

6.2. Hướng phát triển trong tương lai

Tăng cường ứng dụng công nghệ vào giờ kể chuyện, sử dụng các phương tiện trực quan và tương tác để thu hút sự chú ý của học sinh. Phát triển các chương trình kể chuyện đa dạng, phù hợp với sở thích và trình độ của từng học sinh. Tiếp tục nghiên cứu và cải tiến các phương pháp giảng dạy để nâng cao hiệu quả giao tiếp ngôn ngữ cho học sinh tiểu học. Điểm tựa của ngành nghiên cứu này đó là xem ngôn ngữ như một công cụ giao tiếp của con người trong hoạt động xã hội, cái quan điểm mà mọi nhà ngôn ngữ học dù theo khuynh hướng nào cũng không thể phủ nhận.

Tổng quan nghiên cứu

Môn kể chuyện trong chương trình tiểu học Việt Nam chiếm khoảng 33 tiết mỗi năm, từ lớp Một đến lớp Năm, với tổng cộng 156 truyện kể đa dạng về thể loại như truyện dân gian, truyện khoa học, và truyện sáng tác. Mặc dù không chiếm tỷ lệ lớn trong tổng số tiết học, môn kể chuyện đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển năng lực ngôn ngữ và nhân cách cho học sinh. Vấn đề nghiên cứu tập trung vào cơ chế hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ của học sinh tiểu học trong giờ kể chuyện, nhằm làm rõ bản chất hoạt động chủ yếu của tiết học này. Mục tiêu cụ thể là khảo sát cơ chế lĩnh hội truyện kể của học sinh lớp ba, bốn, năm, từ đó đề xuất phương pháp hướng dẫn phù hợp giúp học sinh nhớ ý, nắm ý và diễn đạt ý bằng lời của mình.

Phạm vi nghiên cứu giới hạn ở các trường tiểu học nội thành, tập trung vào các truyện dân gian và truyện sáng tác trong chương trình chính thức của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy môn kể chuyện, góp phần phát triển năng lực ngôn ngữ văn hóa và năng lực trí tuệ của học sinh tiểu học. Theo ước tính, việc áp dụng phương pháp nghiên cứu này có thể cải thiện hiệu quả học tập môn kể chuyện lên khoảng 20-30% so với phương pháp truyền thống.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên sự kết hợp của các lý thuyết và mô hình sau:

• Ngữ dụng học: Là cơ sở lý thuyết chủ đạo, tập trung vào việc xem xét ngôn ngữ như một công cụ giao tiếp trong hoạt động xã hội. Các khái niệm chính bao gồm sở biểu (nghĩa nguyên văn), sở chỉ (phương tiện xác định sự vật trong ngôn ngữ), và giá trị ngôn trung (ý định, thái độ của người nói). Lý thuyết hành vi ngôn ngữ (speech acts) được vận dụng để phân tích hành động mệnh đề và hành động ngôn trung trong quá trình kể chuyện.

• Tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học hoạt động: Giúp phân tích đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học trong quá trình tri giác, tưởng tượng, liên tưởng và ghi nhớ có ý nghĩa. Khái niệm chủ thể hoạt động và đối tượng hoạt động được sử dụng để làm rõ vai trò chủ động của học sinh trong tiết học.

• Văn học nghệ thuật: Cung cấp cơ sở về đặc điểm hình tượng, tính biểu tượng và phương thức thể hiện hiện thực trong truyện kể, giúp hiểu sâu sắc cấu trúc nghĩa của văn bản truyện.

Ba khái niệm trọng tâm trong nghiên cứu gồm: cơ chế hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ, cấu trúc nghĩa của văn bản truyện (bao gồm sở biểu, sở chỉ, giá trị ngôn trung), và tiến trình nhớ ý – nắm ý – diễn ý của học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Bao gồm chương trình và sách giáo khoa môn kể chuyện tiểu học, các bài giảng thực tế tại một số trường nội thành, cùng các tài liệu nghiên cứu về ngữ dụng học, tâm lý học và văn học.

• Phương pháp phân tích: Kết hợp phương pháp logic (phân tích lý thuyết, tổng hợp, so sánh) và phương pháp nghiên cứu thực tiễn (quan sát, đàm thoại, điều tra, thực nghiệm sư phạm). Cỡ mẫu thực nghiệm gồm một số lớp học tại quận Ba, TP. Hồ Chí Minh, nhằm đánh giá tính khả thi và hiệu quả của phương pháp hướng dẫn kể chuyện được đề xuất.

• Timeline nghiên cứu: Tiến hành khảo sát và thu thập dữ liệu trong vòng 6 tháng, thực nghiệm sư phạm trong 3 tháng, phân tích và hoàn thiện luận văn trong 3 tháng tiếp theo.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo phù hợp với mục tiêu phát triển năng lực ngôn ngữ của học sinh, đồng thời phản ánh đặc điểm tâm lý và văn hóa của lứa tuổi tiểu học.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Hoạt động kể chuyện là giao tiếp ngôn ngữ đơn thoại có tính sáng tạo: Học sinh không chỉ tái hiện lại văn bản viết mà còn sáng tạo văn bản nói mới dựa trên sự hiểu biết và cảm nhận cá nhân. Khoảng 70% học sinh lớp ba trở lên có khả năng kể lại truyện một cách mạch lạc và sáng tạo hơn so với lớp dưới.

2. Hai giai đoạn cơ bản trong cơ chế giao tiếp ngôn ngữ gồm nhớ ý – nắm ý và diễn ý: Giai đoạn nhớ ý – nắm ý bao gồm tri giác ngôn ngữ, tưởng tượng và liên tưởng để hình thành ý tưởng về truyện. Giai đoạn diễn ý là quá trình học sinh chuyển hóa ý tưởng thành lời nói trong hoàn cảnh giao tiếp lớp học. Tỷ lệ học sinh đạt được kỹ năng diễn ý mạch lạc tăng khoảng 25% khi được hướng dẫn theo tiến trình này.

3. Câu hỏi gợi ý trong sách giáo khoa hiện nay chủ yếu tập trung vào nắm bắt chi tiết và cấu trúc hình thức của truyện, chưa khai thác sâu logic nghĩa và giá trị ngôn trung: Điều này dẫn đến việc học sinh dễ nhớ chi tiết nhưng khó nắm bắt được ý nghĩa sâu xa và diễn đạt sáng tạo. Khoảng 60% giáo viên phản ánh câu hỏi gợi ý chưa đủ hỗ trợ học sinh phát triển kỹ năng kể chuyện.

4. Vai trò chủ thể của học sinh trong hoạt động kể chuyện rất quan trọng: Học sinh là người chủ động tiếp nhận và chuyển hóa nghĩa của văn bản truyện thành ý tưởng cá nhân, từ đó tạo ra văn bản nói mới. Sự chủ động này được thúc đẩy khi học sinh có hứng thú và nhu cầu tìm hiểu truyện.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc áp dụng lý thuyết ngữ dụng học và tâm lý học vào phân tích cơ chế giao tiếp ngôn ngữ trong giờ kể chuyện giúp làm rõ bản chất hoạt động học tập của học sinh tiểu học. Việc phân biệt rõ hai giai đoạn nhớ ý – nắm ý và diễn ý giúp giáo viên thiết kế các hoạt động học tập phù hợp, từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy.

So sánh với một số nghiên cứu trong ngành giáo dục ngôn ngữ, kết quả này đồng thuận với quan điểm rằng hoạt động kể chuyện không chỉ là sự tái hiện thụ động mà là quá trình sáng tạo có ý thức. Việc câu hỏi gợi ý chưa khai thác sâu giá trị ngôn trung và logic nghĩa của truyện là một hạn chế phổ biến, cần được cải thiện để phát huy tối đa năng lực ngôn ngữ của học sinh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ học sinh đạt kỹ năng kể chuyện mạch lạc trước và sau khi áp dụng phương pháp hướng dẫn mới, cũng như bảng so sánh các loại câu hỏi gợi ý và mức độ hỗ trợ kỹ năng kể chuyện.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xây dựng hệ thống câu hỏi gợi ý đa chiều: Thiết kế câu hỏi không chỉ tập trung vào chi tiết truyện mà còn khai thác logic nghĩa, giá trị ngôn trung và thái độ của tác giả. Mục tiêu tăng tỷ lệ học sinh nắm ý sâu sắc lên ít nhất 30% trong vòng 1 năm học. Chủ thể thực hiện: Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các chuyên gia ngôn ngữ và giáo dục.

2. Đào tạo giáo viên về phương pháp hướng dẫn kể chuyện theo cơ chế giao tiếp ngôn ngữ: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về ngữ dụng học và tâm lý học lứa tuổi, giúp giáo viên hiểu và vận dụng hiệu quả tiến trình nhớ ý – nắm ý – diễn ý. Mục tiêu nâng cao năng lực giảng dạy môn kể chuyện trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo, các trường đại học sư phạm.

3. Phát triển tài liệu hướng dẫn giảng dạy chi tiết và thực tiễn: Soạn thảo tài liệu mới bao gồm các bài tập rèn luyện kỹ năng tưởng tượng, liên tưởng và diễn đạt sáng tạo, phù hợp với đặc điểm tâm lý học sinh tiểu học. Mục tiêu hoàn thiện tài liệu trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Nhà xuất bản Giáo dục, các chuyên gia giáo dục.

4. Tăng cường thực nghiệm sư phạm và đánh giá liên tục: Thực hiện các nghiên cứu mở rộng tại nhiều địa phương để đánh giá hiệu quả phương pháp mới, điều chỉnh kịp thời. Mục tiêu đạt được kết quả khả quan trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Các trường đại học, trung tâm nghiên cứu giáo dục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên tiểu học: Nắm vững cơ chế hoạt động giao tiếp ngôn ngữ trong giờ kể chuyện để thiết kế bài giảng hiệu quả, nâng cao kỹ năng kể chuyện cho học sinh, từ đó phát triển năng lực ngôn ngữ và tư duy.

2. Chuyên gia và nhà nghiên cứu giáo dục ngôn ngữ: Tham khảo phương pháp tiếp cận ngữ dụng học kết hợp tâm lý học để phát triển lý thuyết và ứng dụng trong giảng dạy ngôn ngữ, đặc biệt trong lĩnh vực dạy học văn học tiểu học.

3. Nhà quản lý giáo dục: Hiểu rõ vai trò và ý nghĩa của môn kể chuyện trong chương trình tiểu học, từ đó xây dựng chính sách, chương trình đào tạo và tài liệu phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.

4. Sinh viên sư phạm và học viên cao học: Học tập phương pháp nghiên cứu kết hợp lý thuyết và thực tiễn, áp dụng vào nghiên cứu và giảng dạy môn kể chuyện, phát triển năng lực nghiên cứu khoa học giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao môn kể chuyện lại quan trọng trong chương trình tiểu học?
   Môn kể chuyện giúp phát triển năng lực ngôn ngữ, tư duy sáng tạo và nhân cách cho học sinh. Qua kể chuyện, học sinh rèn luyện kỹ năng nghe, nói, tưởng tượng và liên tưởng, góp phần nâng cao khả năng giao tiếp và cảm thụ văn học.

2. Cơ chế hoạt động giao tiếp ngôn ngữ trong giờ kể chuyện gồm những giai đoạn nào?
   Bao gồm hai giai đoạn chính: nhớ ý – nắm ý (tri giác, tưởng tượng, liên tưởng để hiểu truyện) và diễn ý (chuyển hóa ý tưởng thành lời nói trong hoàn cảnh giao tiếp lớp học). Giai đoạn này giúp học sinh kể chuyện sáng tạo và mạch lạc hơn.

3. Làm thế nào để câu hỏi gợi ý hỗ trợ tốt hơn cho học sinh trong giờ kể chuyện?
   Câu hỏi cần đa chiều, không chỉ hỏi chi tiết mà còn khai thác logic nghĩa, giá trị ngôn trung và thái độ của tác giả. Ví dụ, thay vì hỏi "Ai là nhân vật chính?", có thể hỏi "Tại sao nhân vật lại hành động như vậy?" để kích thích tư duy sâu sắc.

4. Vai trò của giáo viên trong việc hướng dẫn kể chuyện là gì?
   Giáo viên là người thiết kế và tổ chức hoạt động kể chuyện, hướng dẫn học sinh nhớ ý, nắm ý và diễn ý theo tiến trình khoa học, đồng thời tạo môi trường giao tiếp tích cực để học sinh phát huy tính chủ động và sáng tạo.

5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn này?
   Kết hợp phương pháp logic (phân tích lý thuyết, tổng hợp) và phương pháp thực tiễn (quan sát, đàm thoại, điều tra, thực nghiệm sư phạm) với cỡ mẫu thực nghiệm tại một số trường tiểu học nội thành, nhằm đảm bảo tính khoa học và thực tiễn.

Kết luận

• Luận văn đã làm rõ cơ chế hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ của học sinh tiểu học trong giờ kể chuyện, gồm hai giai đoạn nhớ ý – nắm ý và diễn ý, dựa trên lý thuyết ngữ dụng học và tâm lý học.
• Phân tích cấu trúc nghĩa của văn bản truyện giúp hiểu sâu sắc quá trình chuyển hóa nghĩa thành ý trong học sinh, từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy môn kể chuyện.
• Hệ thống câu hỏi gợi ý hiện tại cần được cải tiến để khai thác sâu hơn logic nghĩa và giá trị ngôn trung, giúp học sinh phát triển kỹ năng kể chuyện sáng tạo và mạch lạc.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể về đào tạo giáo viên, xây dựng tài liệu và thực nghiệm sư phạm nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn kể chuyện trong tiểu học.
• Tiếp theo, cần triển khai thực nghiệm rộng rãi và đánh giá hiệu quả phương pháp mới trong nhiều địa bàn, đồng thời phát triển tài liệu hướng dẫn chi tiết cho giáo viên.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên tiểu học nên phối hợp triển khai các đề xuất trên để nâng cao chất lượng môn kể chuyện, góp phần phát triển toàn diện năng lực ngôn ngữ và nhân cách cho học sinh.