## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của tiếng Anh như một ngôn ngữ giao tiếp quốc tế, việc nghiên cứu các chiến lược lịch sự trong giao tiếp tiếng Anh trở nên vô cùng cần thiết. Theo ước tính, khoảng 90% người học ngoại ngữ tại Việt Nam lựa chọn tiếng Anh làm ngôn ngữ thứ hai hoặc ngoại ngữ chính. Luận văn này tập trung phân tích 55 đoạn hội thoại trong phần nghe của giáo trình “Innovations – Pre-Intermediate”, với độ dài từ 18 giây đến 2 phút 40 giây, bao gồm các chủ đề quen thuộc như vấn đề hàng ngày, học tập, sửa chữa, mua bán, lối sống, công việc và tiền bạc.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ cách thức sử dụng các chiến lược lịch sự tích cực và tiêu cực theo lý thuyết của Brown và Levinson (1987) trong các đoạn hội thoại này, đồng thời xác định chiến lược nào được sử dụng phổ biến nhất. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong phần nghe của giáo trình “Innovations – Pre-Intermediate” được sử dụng tại một trường đại học ở Hà Nội trong năm 2013. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ giúp nâng cao nhận thức về vai trò của chiến lược lịch sự trong giao tiếp tiếng Anh mà còn cung cấp cơ sở cho việc giảng dạy tiếng Anh giao tiếp hiệu quả hơn.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên lý thuyết lịch sự của Brown và Levinson (1987), tập trung vào ba khái niệm chính: “face” (diện mạo xã hội), “face threatening acts” (hành vi đe dọa diện mạo) và “politeness strategies” (chiến lược lịch sự). “Face” được chia thành hai loại: mặt tích cực (positive face) – mong muốn được người khác tán thành và mặt tiêu cực (negative face) – mong muốn không bị làm phiền hay áp đặt. Các chiến lược lịch sự được phân thành bốn loại: bald on-record, off-record, positive politeness và negative politeness. Trong đó, luận văn tập trung phân tích hai chiến lược lịch sự tích cực và tiêu cực.

Ngoài ra, các khái niệm về hội thoại (conversation) được khai thác để hiểu rõ hơn về bối cảnh giao tiếp trong các đoạn hội thoại. Hội thoại được định nghĩa là hình thức giao tiếp không chính thức giữa hai hoặc nhiều người nhằm trao đổi thông tin và duy trì mối quan hệ xã hội.

### Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính. Dữ liệu được thu thập từ 55 đoạn hội thoại trong phần nghe của giáo trình “Innovations – Pre-Intermediate”. Cỡ mẫu bao gồm các đoạn hội thoại với số lượng người tham gia từ 2 đến 5, thời lượng trung bình khoảng 1 phút mỗi đoạn.

Phương pháp chọn mẫu là chọn toàn bộ các đoạn hội thoại trong phần nghe của giáo trình để đảm bảo tính đại diện. Phân tích định lượng được thực hiện bằng cách thống kê tần suất các chiến lược lịch sự tích cực và tiêu cực dựa trên các thủ pháp (tactics) được Brown và Levinson đề xuất. Phân tích định tính nhằm giải thích cách thức sử dụng các chiến lược này trong từng ngữ cảnh cụ thể.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong năm 2013, bao gồm các bước thu thập dữ liệu, phân loại, phân tích và tổng hợp kết quả.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- Tổng số 118 chiến lược lịch sự được phát hiện trong 55 đoạn hội thoại, trong đó chiến lược lịch sự tích cực chiếm 83 lần (70,3%) và chiến lược lịch sự tiêu cực chiếm 35 lần (29,7%).
- Trong chiến lược lịch sự tích cực, thủ pháp “Presuppose/raise/assert common ground” (giả định/khẳng định điểm chung) được sử dụng nhiều nhất với 28 lần, chiếm 33,73% tổng số thủ pháp tích cực.
- Thủ pháp “Offer/Promise” (đề nghị/hứa hẹn) chiếm 19,27%, và “Exaggerate approval, sympathy with hearer” (phóng đại sự tán thành, đồng cảm) chiếm 13,25%.
- Trong chiến lược lịch sự tiêu cực, thủ pháp “Question, hedge” (câu hỏi, lời giảm nhẹ) chiếm ưu thế với 85,71% tổng số thủ pháp tiêu cực.
- Không có sự khác biệt đáng kể về việc sử dụng chiến lược lịch sự theo giới tính hay mối quan hệ giữa các bên tham gia hội thoại.

### Thảo luận kết quả

Việc chiến lược lịch sự tích cực được sử dụng nhiều hơn gấp đôi so với chiến lược tiêu cực phản ánh tính chất thân mật và không chính thức của các đoạn hội thoại trong giáo trình, phù hợp với ngữ cảnh giao tiếp hàng ngày. Thủ pháp “Presuppose/raise/assert common ground” giúp tạo sự đồng thuận và giảm thiểu xung đột, thể hiện sự quan tâm đến mặt tích cực của người nghe.

Thủ pháp “Question, hedge” trong chiến lược tiêu cực giúp giảm nhẹ sự áp đặt, bảo vệ mặt tiêu cực của người nghe, đồng thời thể hiện sự tôn trọng và lịch sự trong giao tiếp. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu trước đây về vai trò của lời giảm nhẹ trong việc duy trì mối quan hệ xã hội.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tần suất các thủ pháp lịch sự tích cực và tiêu cực, giúp minh họa rõ ràng sự ưu thế của từng loại chiến lược trong các đoạn hội thoại.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tăng cường giảng dạy nhận thức về chiến lược lịch sự**: Giáo viên nên giải thích rõ ràng các chiến lược lịch sự tích cực và tiêu cực, giúp học sinh nhận biết và áp dụng phù hợp trong giao tiếp.
- **Tổ chức hoạt động thực hành hội thoại**: Khuyến khích học sinh tham gia đóng vai, thực hành các đoạn hội thoại có sử dụng chiến lược lịch sự để nâng cao kỹ năng giao tiếp tự nhiên.
- **Phát triển tài liệu giảng dạy dựa trên giáo trình “Innovations – Pre-Intermediate”**: Thiết kế bài tập phân tích và nhận diện chiến lược lịch sự trong các đoạn hội thoại thực tế để tăng tính ứng dụng.
- **Khuyến khích tự học và nghiên cứu thêm**: Học sinh nên chủ động tìm hiểu và thực hành các chiến lược lịch sự trong các tình huống giao tiếp đa dạng để nâng cao năng lực ngôn ngữ.
- **Thời gian thực hiện**: Các giải pháp trên nên được triển khai trong vòng 1 học kỳ để đảm bảo hiệu quả và có thể đánh giá kết quả.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Giáo viên tiếng Anh giao tiếp**: Nắm bắt các chiến lược lịch sự giúp thiết kế bài giảng sinh động, phù hợp với thực tế giao tiếp.
- **Sinh viên ngành ngôn ngữ Anh và ngôn ngữ học**: Hiểu sâu về lý thuyết và ứng dụng của chiến lược lịch sự trong giao tiếp tiếng Anh.
- **Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học ứng dụng**: Có cơ sở dữ liệu thực tiễn để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về ngôn ngữ và giao tiếp.
- **Người học tiếng Anh ở trình độ trung cấp**: Áp dụng các chiến lược lịch sự để nâng cao kỹ năng giao tiếp tự nhiên và hiệu quả trong đời sống hàng ngày.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Chiến lược lịch sự tích cực là gì?**  
Chiến lược lịch sự tích cực tập trung vào việc thể hiện sự quan tâm, đồng cảm và tạo sự thân mật với người nghe, ví dụ như sử dụng câu hỏi giả định hay lời khen ngợi.

2. **Tại sao chiến lược lịch sự tiêu cực lại quan trọng?**  
Chiến lược lịch sự tiêu cực giúp giảm nhẹ sự áp đặt, bảo vệ quyền tự do của người nghe, thường dùng các lời giảm nhẹ, câu hỏi lịch sự để tránh gây khó chịu.

3. **Chiến lược nào được sử dụng phổ biến nhất trong giáo trình?**  
Thủ pháp “Question, hedge” thuộc chiến lược lịch sự tiêu cực được sử dụng nhiều nhất, chiếm hơn 85% trong các thủ pháp tiêu cực.

4. **Làm thế nào để áp dụng kết quả nghiên cứu vào giảng dạy?**  
Giáo viên có thể sử dụng các đoạn hội thoại trong giáo trình để phân tích và thực hành chiến lược lịch sự, giúp học sinh nâng cao kỹ năng giao tiếp.

5. **Có sự khác biệt về giới tính trong việc sử dụng chiến lược lịch sự không?**  
Nghiên cứu không tìm thấy sự khác biệt đáng kể về việc sử dụng chiến lược lịch sự giữa nam và nữ trong các đoạn hội thoại được phân tích.

## Kết luận

- Luận văn đã phân tích 55 đoạn hội thoại trong phần nghe của giáo trình “Innovations – Pre-Intermediate” với tổng cộng 118 chiến lược lịch sự được phát hiện.  
- Chiến lược lịch sự tích cực chiếm ưu thế với 70,3%, trong khi chiến lược tiêu cực chiếm 29,7%.  
- Thủ pháp “Presuppose/raise/assert common ground” và “Question, hedge” là những thủ pháp phổ biến nhất trong hai loại chiến lược.  
- Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng chiến lược lịch sự trong giảng dạy tiếng Anh giao tiếp.  
- Đề xuất các giải pháp thực tiễn nhằm áp dụng hiệu quả kết quả nghiên cứu trong môi trường giáo dục và học tập.

Hành động tiếp theo là triển khai các hoạt động giảng dạy và thực hành dựa trên kết quả nghiên cứu, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các giáo trình và ngữ cảnh giao tiếp khác để nâng cao tính ứng dụng và toàn diện của chiến lược lịch sự trong tiếng Anh.