Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục đại học hiện nay, kiểm tra đánh giá năng lực học sinh, sinh viên đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá kết quả học tập và ra quyết định về học thuật. Tại Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Huế, kỹ năng nghe tiếng Anh là một trong bốn kỹ năng cốt lõi mà sinh viên chuyên ngành tiếng Anh năm hai cần đạt được trình độ tương đương B2 theo Khung Tham chiếu Ngôn ngữ Chung Châu Âu (CEFR). Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều sinh viên dù có trình độ nghe tốt vẫn gặp khó khăn trong các bài kiểm tra nghe, dẫn đến kết quả không như mong đợi. Nghiên cứu này nhằm mục tiêu khám phá nhận thức của sinh viên năm hai chuyên ngành tiếng Anh về việc sử dụng các chiến lược làm bài kiểm tra nghe, đồng thời xác định các chiến lược được sử dụng phổ biến nhất trong quá trình làm bài. Nghiên cứu được thực hiện với 242 sinh viên năm hai tại Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Huế, sử dụng phương pháp kết hợp giữa khảo sát bằng bảng hỏi và phỏng vấn bán cấu trúc. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần làm rõ vai trò của các chiến lược làm bài trong việc nâng cao hiệu quả làm bài nghe mà còn có ý nghĩa thực tiễn trong việc hỗ trợ sinh viên và giảng viên trong quá trình giảng dạy và học tập kỹ năng nghe. Thời gian nghiên cứu tập trung vào học kỳ hai của năm học thứ hai tại địa điểm nghiên cứu.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về chiến lược học tập và chiến lược làm bài kiểm tra trong lĩnh vực giảng dạy tiếng Anh. Oxford (1990) phân loại chiến lược học tập thành hai nhóm chính: chiến lược trực tiếp (bao gồm chiến lược ghi nhớ, chiến lược nhận thức và chiến lược bù đắp) và chiến lược gián tiếp (bao gồm chiến lược siêu nhận thức, chiến lược cảm xúc và chiến lược xã hội). Trong đó, chiến lược siêu nhận thức được xem là nhóm chiến lược được sử dụng phổ biến nhất trong quá trình làm bài nghe. Cohen (2006) nhấn mạnh tính có ý thức và mục tiêu rõ ràng trong việc sử dụng chiến lược làm bài kiểm tra, đồng thời phân loại chiến lược làm bài thành ba loại: chiến lược người học ngôn ngữ, chiến lược quản lý bài kiểm tra và chiến lược thông minh làm bài. Ngoài ra, Bachman và Palmer (1996) đề cập đến vai trò của chiến lược siêu nhận thức trong việc thiết lập mục tiêu, đánh giá và lập kế hoạch khi làm bài kiểm tra. Các khái niệm chuyên ngành như "chiến lược siêu nhận thức", "chiến lược nhận thức", "chiến lược bù đắp" và "chiến lược cảm xúc" được sử dụng xuyên suốt nghiên cứu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu áp dụng phương pháp hỗn hợp (mixed-method) kết hợp giữa định lượng và định tính nhằm đảm bảo tính khách quan và sâu sắc trong phân tích. Cỡ mẫu gồm 242 sinh viên năm hai chuyên ngành tiếng Anh tại Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Huế, được chọn theo phương pháp thuận tiện với độ chính xác 0,05 theo công thức của Yamane (1967). Dữ liệu định lượng được thu thập qua bảng hỏi gồm ba phần: thông tin cá nhân, nhận thức về hiệu quả sử dụng chiến lược làm bài nghe, và tần suất sử dụng các chiến lược làm bài nghe dựa trên thang đo Likert 5 mức độ. Dữ liệu định tính được thu thập qua phỏng vấn bán cấu trúc với 10 sinh viên được chọn ngẫu nhiên từ nhóm khảo sát. Quá trình thu thập dữ liệu diễn ra ngay sau khi sinh viên hoàn thành bài kiểm tra nghe nhằm đảm bảo độ tin cậy. Dữ liệu định lượng được phân tích bằng phần mềm SPSS phiên bản 20, trong khi dữ liệu phỏng vấn được xử lý theo phương pháp phân tích chủ đề (thematic analysis). Độ tin cậy của bảng hỏi được kiểm định bằng hệ số Cronbach Alpha với giá trị lần lượt là 0,774 và 0,936 cho các phần liên quan, cho thấy tính nhất quán nội bộ cao.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về hiệu quả sử dụng chiến lược làm bài nghe: Kết quả khảo sát cho thấy sinh viên đánh giá cao vai trò của chiến lược làm bài trong việc cải thiện điểm số (trung bình 4,85/5), nâng cao khả năng hiểu nội dung nghe (4,83/5), tăng cường sự tập trung (3,85/5) và giảm lo lắng khi làm bài (3,97/5). Phỏng vấn cũng phản ánh quan điểm tích cực tương tự, với nhiều sinh viên cho rằng chiến lược giúp họ tự tin hơn và duy trì trạng thái tâm lý ổn định trong quá trình làm bài.

  2. Tần suất sử dụng các nhóm chiến lược: Trong sáu nhóm chiến lược theo phân loại của Oxford (1990), chiến lược siêu nhận thức được sử dụng nhiều nhất với điểm trung bình 3,88, tiếp theo là chiến lược nhận thức (3,75), chiến lược ghi nhớ và bù đắp cùng đạt 3,5, trong khi chiến lược cảm xúc ít được sử dụng hơn nhưng vẫn có điểm trung bình trên 3,5.

  3. Chi tiết các chiến lược ghi nhớ: Sinh viên thường áp dụng các chiến lược ghi nhớ trước khi nghe như hình dung ý nghĩa từ khóa (3,91) và ghi nhớ cách phát âm (3,03). Trong khi nghe, họ thường loại bỏ các lựa chọn không phù hợp (3,97) và tạo hình ảnh trong đầu (3,6).

  4. Chiến lược nhận thức: Trước khi nghe, sinh viên sử dụng các chiến lược như dự đoán nội dung và phân tích câu hỏi; trong khi nghe, họ tập trung vào việc nhận diện các từ khóa và cấu trúc câu để trả lời chính xác.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây trong và ngoài nước, khẳng định vai trò quan trọng của chiến lược siêu nhận thức trong việc nâng cao hiệu quả làm bài nghe (Fini, 2016; Bulushi et al., 2018). Việc sinh viên sử dụng chiến lược ghi nhớ và nhận thức một cách tích cực cho thấy họ có ý thức chuẩn bị và xử lý thông tin hiệu quả trong quá trình làm bài. Mặc dù chiến lược cảm xúc ít được sử dụng hơn, nhưng vẫn đóng vai trò hỗ trợ trong việc giảm lo lắng và duy trì sự tập trung. So với các nghiên cứu về kỹ năng đọc và nói, việc tập trung vào chiến lược làm bài nghe tại bối cảnh Việt Nam còn hạn chế, do đó nghiên cứu này góp phần lấp đầy khoảng trống trong lĩnh vực này. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ sử dụng các nhóm chiến lược và bảng số liệu chi tiết về từng chiến lược cụ thể, giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt về tần suất sử dụng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và hướng dẫn chiến lược làm bài nghe: Các giảng viên nên tích hợp các buổi hướng dẫn chiến lược làm bài nghe vào chương trình học nhằm giúp sinh viên nhận thức và áp dụng hiệu quả các chiến lược siêu nhận thức và nhận thức. Mục tiêu là nâng tỷ lệ sinh viên sử dụng chiến lược hiệu quả lên ít nhất 80% trong vòng một học kỳ.

  2. Phát triển tài liệu học tập hỗ trợ chiến lược: Xây dựng các tài liệu và bài tập thực hành tập trung vào việc rèn luyện kỹ năng dự đoán, loại trừ đáp án sai và ghi nhớ từ khóa, giúp sinh viên nâng cao khả năng xử lý thông tin trong bài nghe. Thời gian triển khai trong năm học tiếp theo, do bộ môn tiếng Anh chủ trì.

  3. Tổ chức các buổi workshop giảm lo lắng và tăng cường tập trung: Áp dụng các kỹ thuật quản lý cảm xúc như thở sâu, thiền định ngắn trước khi làm bài nghe để giảm bớt áp lực và tăng sự tập trung. Mục tiêu giảm tỷ lệ sinh viên cảm thấy lo lắng khi làm bài xuống dưới 30% trong vòng 6 tháng.

  4. Khuyến khích sinh viên tự đánh giá và phản hồi về chiến lược sử dụng: Thiết lập hệ thống phản hồi định kỳ giúp sinh viên nhận biết điểm mạnh, điểm yếu trong việc áp dụng chiến lược làm bài nghe, từ đó điều chỉnh phù hợp. Thực hiện hàng học kỳ với sự phối hợp của giảng viên và cố vấn học tập.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên bộ môn tiếng Anh: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để thiết kế các chương trình giảng dạy kỹ năng nghe hiệu quả, đặc biệt là hướng dẫn chiến lược làm bài kiểm tra.

  2. Sinh viên chuyên ngành tiếng Anh: Giúp sinh viên nhận thức rõ hơn về các chiến lược làm bài nghe, từ đó nâng cao kỹ năng và kết quả học tập.

  3. Nhà quản lý giáo dục và xây dựng chương trình: Cung cấp dữ liệu thực tiễn để điều chỉnh chuẩn đầu ra và xây dựng các chính sách đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tế.

  4. Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực giảng dạy tiếng Anh: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về chiến lược học tập và làm bài kiểm tra kỹ năng nghe trong bối cảnh Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chiến lược làm bài nghe là gì?
    Chiến lược làm bài nghe là các phương pháp có ý thức mà người học sử dụng để xử lý và trả lời các câu hỏi trong bài kiểm tra nghe, nhằm nâng cao hiệu quả làm bài.

  2. Sinh viên năm hai chuyên ngành tiếng Anh thường sử dụng chiến lược nào nhất?
    Theo nghiên cứu, chiến lược siêu nhận thức được sử dụng phổ biến nhất, bao gồm việc lên kế hoạch, giám sát và đánh giá quá trình nghe.

  3. Việc sử dụng chiến lược làm bài nghe có ảnh hưởng như thế nào đến kết quả kiểm tra?
    Sử dụng chiến lược làm bài nghe giúp sinh viên tăng điểm số, cải thiện khả năng hiểu nội dung và giảm bớt lo lắng khi làm bài.

  4. Làm thế nào để giảng viên hỗ trợ sinh viên trong việc sử dụng chiến lược làm bài nghe?
    Giảng viên có thể tổ chức các buổi hướng dẫn, cung cấp tài liệu thực hành và tạo môi trường học tập tích cực để sinh viên nhận biết và áp dụng chiến lược hiệu quả.

  5. Chiến lược cảm xúc có vai trò gì trong làm bài nghe?
    Chiến lược cảm xúc giúp sinh viên quản lý tâm trạng, giảm lo lắng và duy trì sự tập trung, từ đó cải thiện hiệu quả làm bài nghe.

Kết luận

  • Sinh viên năm hai chuyên ngành tiếng Anh tại Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Huế nhận thức rõ vai trò quan trọng của chiến lược làm bài nghe trong việc nâng cao kết quả kiểm tra.
  • Chiến lược siêu nhận thức là nhóm chiến lược được sử dụng phổ biến nhất, tiếp theo là chiến lược nhận thức và ghi nhớ.
  • Việc áp dụng chiến lược làm bài nghe giúp tăng cường sự tập trung, giảm lo lắng và cải thiện khả năng hiểu nội dung nghe.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng chiến lược làm bài nghe cho sinh viên và giảng viên.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các chương trình đào tạo chiến lược làm bài nghe và nghiên cứu sâu hơn về ảnh hưởng của các chiến lược này đến kết quả học tập trong các bối cảnh khác nhau.

Hành động ngay: Giảng viên và sinh viên nên bắt đầu áp dụng các chiến lược làm bài nghe được đề xuất để nâng cao hiệu quả học tập và kết quả kiểm tra.