Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục ngày càng trở nên thiết yếu, đặc biệt là hình thức đào tạo trực tuyến. Tại Việt Nam, đào tạo trực tuyến mới phát triển trong vài năm gần đây, với sự gia tăng mạnh mẽ của các khóa học ngắn hạn trực tuyến nhằm đáp ứng nhu cầu học tập đa dạng của người đi làm. Theo khảo sát tại Thành phố Hồ Chí Minh, có khoảng 274 người đi làm từ 18 tuổi trở lên tham gia nghiên cứu về ý định tham gia các khóa học ngắn hạn trực tuyến. Nghiên cứu nhằm xác định các yếu tố tác động đến ý định này, đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố và đề xuất hàm ý quản trị phù hợp cho các tổ chức giáo dục.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các khóa học ngoại ngữ và kỹ năng tại Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn từ tháng 7/2020 đến tháng 3/2021. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp dữ liệu thực tiễn giúp các cơ sở đào tạo trực tuyến nâng cao hiệu quả thu hút người học, đồng thời góp phần phát triển mô hình đào tạo trực tuyến phù hợp với đặc điểm người đi làm tại Việt Nam. Các chỉ số quan trọng được đo lường bao gồm nhận thức hữu ích, nhận thức dễ sử dụng, chuẩn chủ quan và các đặc điểm tính cách cá nhân theo mô hình Big Five.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên bốn lý thuyết chính:

  • Mô hình Chấp nhận Công nghệ (TAM): Tập trung vào hai yếu tố nhận thức dễ sử dụng và nhận thức hữu ích ảnh hưởng đến thái độ và ý định sử dụng công nghệ mới, trong trường hợp này là học trực tuyến.
  • Thuyết Hành động Hợp lý (TRA): Giải thích ý định hành vi dựa trên thái độ và chuẩn chủ quan, trong đó chuẩn chủ quan phản ánh áp lực xã hội ảnh hưởng đến quyết định cá nhân.
  • Thuyết Hành vi Dự định (TPB): Mở rộng TRA bằng cách bổ sung yếu tố nhận thức kiểm soát hành vi, giúp giải thích ý định trong các tình huống có hoặc không có sự kiểm soát.
  • Mô hình Năm đặc điểm Tính cách cá nhân (Big Five): Bao gồm các đặc điểm cởi mở, tận tâm, hướng ngoại, đồng cảm và ổn định cảm xúc, được sử dụng để đánh giá ảnh hưởng của tính cách đến ý định tham gia học trực tuyến.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: ý định tham gia khóa học ngắn hạn trực tuyến, nhận thức hữu ích, nhận thức dễ sử dụng, chuẩn chủ quan, kỹ năng sử dụng máy tính hiệu quả, kinh nghiệm học trực tuyến, và năm đặc điểm tính cách cá nhân.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Giai đoạn định tính bao gồm phỏng vấn chuyên gia và thảo luận nhóm nhằm điều chỉnh thang đo và hoàn thiện bảng câu hỏi. Giai đoạn định lượng tiến hành khảo sát chính thức với 300 người đi làm tại Thành phố Hồ Chí Minh, thu thập được 274 phiếu hợp lệ.

Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện với đối tượng là người đi làm từ 18 tuổi trở lên, đã từng hoặc chưa từng tham gia khóa học trực tuyến. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 22.0 và SEM AMOS 24. Phân tích bao gồm thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích nhân tố khẳng định (CFA) và mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 7/2020 đến tháng 3/2021, đảm bảo thu thập dữ liệu phản ánh thực trạng và xu hướng hiện tại của người đi làm tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Kỹ năng sử dụng máy tính hiệu quả tác động tích cực đến nhận thức dễ sử dụng: Kết quả phân tích SEM cho thấy kỹ năng sử dụng máy tính có ảnh hưởng dương rõ rệt đến nhận thức dễ sử dụng hệ thống học trực tuyến, với hệ số tác động đạt khoảng 0.45 (p < 0.01). Điều này cho thấy người có kỹ năng máy tính tốt cảm thấy việc học trực tuyến dễ dàng hơn.

  2. Kinh nghiệm học trực tuyến ảnh hưởng tích cực đến nhận thức dễ sử dụng: Người có kinh nghiệm học trực tuyến trước đó có nhận thức dễ sử dụng cao hơn, với mức độ ảnh hưởng khoảng 0.38 (p < 0.05). Kinh nghiệm giúp giảm bớt lo lắng và tăng sự tự tin khi tham gia các khóa học trực tuyến.

  3. Tính cách cởi mở và tận tâm ảnh hưởng tích cực đến nhận thức hữu ích: Tính cách cởi mở có tác động dương đến nhận thức hữu ích với hệ số 0.32, trong khi tính cách tận tâm có hệ số tác động 0.29 (cả hai đều có ý nghĩa thống kê p < 0.05). Người học có tính cách này nhận thấy khóa học trực tuyến mang lại nhiều lợi ích thiết thực.

  4. Tính cách hướng ngoại ảnh hưởng tích cực đến chuẩn chủ quan: Hệ số tác động của tính cách hướng ngoại lên chuẩn chủ quan là 0.27 (p < 0.05), cho thấy người hướng ngoại chịu ảnh hưởng nhiều hơn từ các mối quan hệ xã hội trong quyết định tham gia học trực tuyến.

  5. Nhận thức dễ sử dụng, nhận thức hữu ích và chuẩn chủ quan đều tác động tích cực đến ý định tham gia khóa học ngắn hạn trực tuyến: Hệ số tác động lần lượt là 0.35, 0.40 và 0.30 (p < 0.01), minh chứng cho mô hình TAM và TPB được áp dụng hiệu quả trong bối cảnh này.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây tại các nước đang phát triển, khẳng định vai trò quan trọng của kỹ năng sử dụng máy tính và kinh nghiệm học trực tuyến trong việc nâng cao nhận thức dễ sử dụng. Tính cách cá nhân, đặc biệt là cởi mở và tận tâm, đóng vai trò then chốt trong việc hình thành nhận thức về lợi ích của khóa học, từ đó thúc đẩy ý định tham gia.

Sự ảnh hưởng của chuẩn chủ quan cho thấy yếu tố xã hội và mối quan hệ cá nhân có tác động không nhỏ đến quyết định học tập trực tuyến, nhất là với người có tính cách hướng ngoại. Điều này gợi ý các tổ chức giáo dục cần chú trọng xây dựng cộng đồng học tập và tăng cường truyền thông xã hội để tạo động lực cho người học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến ý định tham gia, hoặc bảng tổng hợp hệ số tác động và mức ý nghĩa thống kê để minh họa rõ ràng các mối quan hệ trong mô hình.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao kỹ năng sử dụng công nghệ cho người học: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng máy tính cơ bản và hướng dẫn sử dụng hệ thống học trực tuyến trước khi bắt đầu khóa học, nhằm tăng nhận thức dễ sử dụng. Thời gian thực hiện trong vòng 3 tháng, chủ thể là các trung tâm đào tạo trực tuyến.

  2. Tăng cường kinh nghiệm học trực tuyến qua các chương trình thử nghiệm: Cung cấp các khóa học ngắn miễn phí hoặc có phí thấp để người học làm quen với hình thức học trực tuyến, từ đó nâng cao sự tự tin và nhận thức dễ sử dụng. Thời gian triển khai 6 tháng, do các trường đại học và tổ chức giáo dục thực hiện.

  3. Phát triển nội dung khóa học phù hợp với đặc điểm tính cách người học: Thiết kế chương trình linh hoạt, đa dạng, hấp dẫn nhằm thu hút người học có tính cách cởi mở và tận tâm, đồng thời tạo môi trường học tập tương tác để hỗ trợ người hướng ngoại. Chủ thể là các nhà thiết kế chương trình và giảng viên, thực hiện liên tục.

  4. Xây dựng cộng đồng học tập trực tuyến và tăng cường truyền thông xã hội: Tạo các nhóm học tập, diễn đàn trao đổi để tăng chuẩn chủ quan tích cực, khuyến khích sự tương tác giữa người học và giảng viên, cũng như giữa các học viên với nhau. Thời gian thực hiện 6 tháng, do các tổ chức giáo dục và trung tâm đào tạo trực tuyến đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý giáo dục trực tuyến: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến ý định học tập để xây dựng chiến lược phát triển khóa học phù hợp, nâng cao tỷ lệ tham gia và hiệu quả đào tạo.

  2. Giảng viên và nhà thiết kế chương trình đào tạo: Hiểu rõ đặc điểm tính cách và nhu cầu của người học để thiết kế nội dung và phương pháp giảng dạy trực tuyến hiệu quả, tăng sự hài lòng và gắn bó của học viên.

  3. Các tổ chức đào tạo kỹ năng và ngoại ngữ: Áp dụng kết quả nghiên cứu để phát triển các khóa học ngắn hạn trực tuyến phù hợp với đối tượng người đi làm, tối ưu hóa trải nghiệm học tập và nâng cao chất lượng dịch vụ.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản trị kinh doanh, Giáo dục và Công nghệ thông tin: Tham khảo mô hình nghiên cứu kết hợp TAM, TRA, TPB và Big Five để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến hành vi người học và ứng dụng công nghệ trong giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào quan trọng nhất ảnh hưởng đến ý định tham gia khóa học trực tuyến?
    Nhận thức hữu ích được xác định là yếu tố có tác động mạnh nhất, cho thấy người học cần thấy rõ lợi ích thiết thực từ khóa học để quyết định tham gia.

  2. Tính cách cá nhân ảnh hưởng như thế nào đến việc học trực tuyến?
    Các đặc điểm cởi mở và tận tâm giúp người học nhận thấy giá trị của khóa học, trong khi tính cách hướng ngoại ảnh hưởng đến chuẩn chủ quan, tức là sự tác động của xã hội đến quyết định học tập.

  3. Kỹ năng sử dụng máy tính có vai trò ra sao?
    Kỹ năng sử dụng máy tính hiệu quả giúp người học cảm thấy dễ dàng hơn khi tiếp cận hệ thống học trực tuyến, từ đó tăng khả năng tham gia và duy trì học tập.

  4. Chuẩn chủ quan là gì và tại sao nó quan trọng?
    Chuẩn chủ quan là nhận thức về áp lực xã hội hoặc kỳ vọng từ người quan trọng xung quanh, ảnh hưởng đến ý định hành vi của người học, đặc biệt với những người có tính cách hướng ngoại.

  5. Làm thế nào để các tổ chức giáo dục áp dụng kết quả nghiên cứu?
    Các tổ chức nên tập trung nâng cao kỹ năng công nghệ cho người học, phát triển nội dung phù hợp với tính cách, xây dựng cộng đồng học tập và tăng cường truyền thông để tạo động lực cho người học tham gia.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định 10 yếu tố tác động đến ý định tham gia khóa học ngắn hạn trực tuyến của người đi làm tại Thành phố Hồ Chí Minh, trong đó 8 giả thuyết được kiểm định có ý nghĩa thống kê.
  • Kỹ năng sử dụng máy tính và kinh nghiệm học trực tuyến là nền tảng quan trọng giúp nâng cao nhận thức dễ sử dụng hệ thống học trực tuyến.
  • Tính cách cá nhân, đặc biệt là cởi mở, tận tâm và hướng ngoại, ảnh hưởng đáng kể đến nhận thức hữu ích và chuẩn chủ quan, từ đó tác động đến ý định học tập.
  • Nhận thức dễ sử dụng, nhận thức hữu ích và chuẩn chủ quan đều có tác động tích cực đến ý định tham gia khóa học trực tuyến.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp nâng cao kỹ năng công nghệ, phát triển nội dung phù hợp và xây dựng cộng đồng học tập trực tuyến nhằm tăng cường sự tham gia của người học.

Hành động ngay hôm nay: Các tổ chức giáo dục và nhà quản lý đào tạo trực tuyến nên áp dụng các khuyến nghị từ nghiên cứu để tối ưu hóa chương trình đào tạo, nâng cao trải nghiệm người học và phát triển bền vững mô hình đào tạo trực tuyến tại Việt Nam.