Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng, nhu cầu nâng cao năng lực nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn cao trở nên cấp thiết. Đào tạo sau đại học (ĐTSĐH) được xem là một trong những giải pháp quan trọng nhằm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, tại nhiều cơ sở đào tạo, trong đó có Trường Đại học Công nghiệp TP. Hồ Chí Minh (IUH), tình trạng tuyển sinh sau đại học chưa đạt chỉ tiêu đề ra, gây ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo và phát triển bền vững của nhà trường. Theo số liệu từ Viện Đào tạo quốc tế và sau đại học IUH, trong giai đoạn 2018-2021, tỷ lệ tuyển sinh sau đại học chưa bao giờ đạt đủ chỉ tiêu, với tỷ lệ trúng tuyển/tuyển sinh năm 2020 chỉ đạt 21,29%, năm 2021 giảm còn 16,54% và năm 2022 tiếp tục giảm xuống 12,81%. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia chương trình đào tạo sau đại học của ứng viên tại IUH nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả tuyển sinh.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc xác định và đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố tác động đến quyết định tham gia chương trình đào tạo sau đại học của ứng viên tại IUH trong giai đoạn từ tháng 01/2023 đến tháng 06/2023. Nghiên cứu cũng nhằm đề xuất các hàm ý quản trị thiết thực giúp lãnh đạo IUH gia tăng tỷ lệ ứng viên đăng ký học sau đại học, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển bền vững của nhà trường. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách tuyển sinh và phát triển chương trình đào tạo sau đại học tại IUH cũng như các cơ sở đào tạo tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai mô hình lý thuyết hành vi tiêu biểu trong lĩnh vực hành vi người tiêu dùng và quyết định học tập:

  1. Mô hình Thuyết hành động hợp lý (TRA): Mô hình này nhấn mạnh hai yếu tố chính ảnh hưởng đến hành vi là thái độ cá nhân và chuẩn chủ quan (subjective norms). Thái độ phản ánh sự đánh giá tích cực hoặc tiêu cực của cá nhân đối với hành vi, trong khi chuẩn chủ quan là nhận thức về áp lực xã hội từ người thân, bạn bè, hoặc cộng đồng ảnh hưởng đến quyết định của cá nhân.

  2. Mô hình Thuyết hành vi dự định (TPB): Mở rộng từ TRA, TPB bổ sung thêm yếu tố kiểm soát hành vi cảm nhận (perceived behavioral control), tức là nhận thức của cá nhân về khả năng và điều kiện thực hiện hành vi. Mô hình này giúp giải thích rõ hơn về dự định và hành vi thực tế của người học trong việc tham gia chương trình đào tạo sau đại học.

Ngoài ra, nghiên cứu còn tập trung vào các khái niệm chuyên ngành như: quyết định tham gia chương trình đào tạo sau đại học, danh tiếng cơ sở đào tạo, chương trình đào tạo, học phí hợp lý. Các yếu tố này được tổng hợp từ các nghiên cứu trong và ngoài nước, đồng thời được hiệu chỉnh phù hợp với bối cảnh thực tiễn tại IUH.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nghiên cứu định tính: Thực hiện thảo luận nhóm với 05 chuyên gia là trưởng, phó các khoa tại IUH và 05 học viên đang theo học trình độ thạc sĩ, tiến sĩ để khám phá và hiệu chỉnh các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia chương trình đào tạo sau đại học. Kết quả định tính giúp xây dựng thang đo và bảng câu hỏi khảo sát phù hợp.

  • Nghiên cứu định lượng: Thu thập dữ liệu sơ cấp qua khảo sát trực tiếp với 189 học viên đang theo học chương trình đào tạo sau đại học tại IUH, được chọn theo phương pháp thuận tiện phi xác suất. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 23.0 với các bước phân tích: kiểm định độ tin cậy thang đo (Cronbach’s Alpha), phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích hồi quy đa biến để đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến quyết định tham gia chương trình đào tạo sau đại học. Ngoài ra, phân tích ANOVA được sử dụng để kiểm định sự khác biệt giữa các nhóm sinh viên theo giới tính, độ tuổi, khối ngành và thu nhập.

  • Khung thời gian nghiên cứu: Thu thập dữ liệu sơ cấp từ tháng 01/2023 đến tháng 06/2023; dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo, tài liệu của IUH giai đoạn 2020-2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xếp hạng các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia chương trình đào tạo sau đại học: Kết quả phân tích hồi quy đa biến cho thấy sáu yếu tố ảnh hưởng theo thứ tự mức độ tác động giảm dần là: (1) Thái độ (hệ số hồi quy β = 0,35), (2) Chương trình đào tạo (β = 0,28), (3) Học phí hợp lý (β = 0,22), (4) Danh tiếng (β = 0,18), (5) Chuẩn chủ quan (β = 0,15), và (6) Kiểm soát hành vi (β = 0,12). Tất cả các yếu tố đều có mức ý nghĩa thống kê Sig < 0,05, chứng tỏ ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa đến quyết định tham gia.

  2. Tỷ lệ trúng tuyển và ra trường giai đoạn 2020-2022: Số lượng tuyển sinh thạc sĩ năm 2020 là 1.515 học viên, giảm 32,76% xuống còn 1.020 học viên năm 2021 do ảnh hưởng dịch Covid-19, sau đó tăng mạnh 94,23% lên 1.515 học viên năm 2022. Tỷ lệ trúng tuyển/tuyển sinh giảm từ 21,29% năm 2020 xuống 12,81% năm 2022, cho thấy sự khó khăn trong việc tuyển đủ chỉ tiêu. Tỷ lệ ra trường/trúng tuyển dao động từ 63,56% đến 92,25%, phản ánh chưa đồng đều về tiến độ học tập của học viên.

  3. Đặc điểm mẫu khảo sát: Trong 189 học viên khảo sát, nữ chiếm 50,8%, nam 49,2%. Độ tuổi chủ yếu từ 30-45 tuổi chiếm 48,7%, nhóm dưới 30 tuổi chiếm 31,2%. Khối ngành kinh tế chiếm tỷ trọng lớn nhất 44,4%, tiếp theo là khối kỹ thuật 34,9%. Thu nhập trên 15 triệu đồng/tháng chiếm 65,1%, cho thấy đa số học viên có khả năng tài chính ổn định để tham gia học tập.

  4. Kiểm định độ tin cậy và phân tích nhân tố: Hệ số Cronbach’s Alpha của các thang đo đều trên 0,7, đảm bảo độ tin cậy cao. Phân tích EFA cho thấy các biến quan sát đều có hệ số tải nhân tố trên 0,5, phù hợp với mô hình nghiên cứu đề xuất.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của thái độ cá nhân trong việc quyết định tham gia chương trình đào tạo sau đại học, phù hợp với các nghiên cứu trước đây trong và ngoài nước. Thái độ tích cực về lợi ích và giá trị của việc học sau đại học thúc đẩy ứng viên quyết tâm đăng ký học. Chương trình đào tạo đa dạng, phù hợp với nhu cầu thực tế cũng là yếu tố thu hút ứng viên, đồng thời học phí hợp lý tạo điều kiện thuận lợi về tài chính, đặc biệt với nhóm học viên có thu nhập trung bình và cao.

Danh tiếng của IUH, bao gồm uy tín giảng viên và chất lượng đào tạo, góp phần củng cố niềm tin của ứng viên vào quyết định học tập. Chuẩn chủ quan từ gia đình, bạn bè và thầy cô cũng ảnh hưởng tích cực, thể hiện vai trò của mạng lưới xã hội trong việc hỗ trợ quyết định học tập. Kiểm soát hành vi cảm nhận, tức là sự tự tin và khả năng quản lý thời gian, tài chính của học viên, tuy có ảnh hưởng thấp hơn nhưng vẫn là yếu tố cần được quan tâm để nâng cao tỷ lệ tham gia.

Biểu đồ phân tích hồi quy và bảng phân tích nhân tố có thể được sử dụng để minh họa mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố, giúp lãnh đạo IUH dễ dàng nhận diện các điểm mạnh và điểm cần cải thiện trong chiến lược tuyển sinh và phát triển chương trình đào tạo.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường truyền thông và nâng cao nhận thức về lợi ích của đào tạo sau đại học: Tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm, chia sẻ kinh nghiệm học tập và phát triển nghề nghiệp nhằm cải thiện thái độ tích cực của ứng viên. Mục tiêu tăng tỷ lệ ứng viên có thái độ tích cực lên ít nhất 20% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Đào tạo và Phòng Truyền thông IUH.

  2. Đa dạng hóa và cập nhật chương trình đào tạo: Phát triển các chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thị trường lao động, tăng cường hợp tác quốc tế và thực tiễn doanh nghiệp. Mục tiêu nâng cao sự hài lòng về chương trình đào tạo lên 85% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu, Khoa chuyên môn.

  3. Xây dựng chính sách học phí linh hoạt và hỗ trợ tài chính: Áp dụng các chính sách học phí hợp lý, hỗ trợ học bổng, trả góp học phí nhằm giảm áp lực tài chính cho học viên. Mục tiêu tăng tỷ lệ ứng viên đăng ký lên 15% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế toán, Ban Quản lý đào tạo.

  4. Nâng cao uy tín và thương hiệu nhà trường: Đẩy mạnh các hoạt động nghiên cứu khoa học, công bố quốc tế, cải thiện cơ sở vật chất và đội ngũ giảng viên chất lượng cao. Mục tiêu tăng điểm đánh giá uy tín trường lên 10% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu, Phòng Khoa học Công nghệ.

  5. Tăng cường hỗ trợ và tư vấn cho học viên: Cung cấp dịch vụ tư vấn học tập, quản lý thời gian, kỹ năng mềm nhằm nâng cao sự tự tin và khả năng kiểm soát hành vi của học viên. Mục tiêu giảm tỷ lệ học viên bỏ học giữa chừng xuống dưới 5% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Hỗ trợ sinh viên, Trung tâm Tư vấn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và quản lý các trường đại học, cao đẳng: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định học tập sau đại học để xây dựng chiến lược tuyển sinh và phát triển chương trình đào tạo phù hợp, nâng cao chất lượng đào tạo và uy tín nhà trường.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản trị Kinh doanh, Giáo dục: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích dữ liệu và kết quả nghiên cứu để phát triển các đề tài liên quan về hành vi học tập và quản lý giáo dục.

  3. Các cơ quan quản lý giáo dục và hoạch định chính sách: Sử dụng kết quả nghiên cứu làm cơ sở khoa học để xây dựng chính sách hỗ trợ đào tạo sau đại học, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quốc gia.

  4. Ứng viên và học viên đang hoặc có ý định học sau đại học: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định học tập, từ đó có kế hoạch học tập và phát triển nghề nghiệp hiệu quả hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến quyết định tham gia chương trình đào tạo sau đại học tại IUH?
    Thái độ cá nhân là yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất, chiếm hệ số hồi quy β = 0,35, thể hiện sự đánh giá tích cực về lợi ích và giá trị của việc học sau đại học.

  2. Tại sao học phí hợp lý lại quan trọng trong quyết định học tập?
    Học phí hợp lý giúp giảm áp lực tài chính, tạo điều kiện thuận lợi cho học viên tham gia học tập, đặc biệt với nhóm có thu nhập trung bình và thấp, từ đó tăng tỷ lệ đăng ký học.

  3. Chuẩn chủ quan ảnh hưởng như thế nào đến quyết định học sau đại học?
    Chuẩn chủ quan phản ánh sự ủng hộ và tư vấn từ gia đình, bạn bè, thầy cô, tạo động lực xã hội giúp ứng viên tự tin hơn trong quyết định học tập.

  4. Làm thế nào để nâng cao danh tiếng của trường đại học trong mắt ứng viên?
    Nâng cao chất lượng giảng dạy, tăng cường nghiên cứu khoa học, cải thiện cơ sở vật chất và truyền thông hiệu quả về thành tựu của nhà trường là các biện pháp thiết thực.

  5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để đo lường mức độ ảnh hưởng các yếu tố?
    Nghiên cứu sử dụng phân tích hồi quy đa biến trên dữ liệu khảo sát 189 học viên, kết hợp kiểm định độ tin cậy thang đo và phân tích nhân tố khám phá để đảm bảo tính chính xác và phù hợp của mô hình.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định sáu yếu tố chính ảnh hưởng tích cực đến quyết định tham gia chương trình đào tạo sau đại học tại IUH: thái độ, chương trình đào tạo, học phí hợp lý, danh tiếng, chuẩn chủ quan và kiểm soát hành vi.
  • Tỷ lệ tuyển sinh và trúng tuyển sau đại học tại IUH trong giai đoạn 2020-2022 có biến động do ảnh hưởng của dịch bệnh và các yếu tố khách quan khác, nhưng xu hướng chung là cần cải thiện để đạt chỉ tiêu đề ra.
  • Đặc điểm nhân khẩu học mẫu khảo sát cho thấy đa số học viên có độ tuổi từ 30-45, thu nhập ổn định và ưu tiên các khối ngành kinh tế và kỹ thuật.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất các giải pháp quản trị nhằm nâng cao hiệu quả tuyển sinh và phát triển chương trình đào tạo sau đại học tại IUH.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả trong vòng 1-3 năm, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các cơ sở đào tạo khác để so sánh và hoàn thiện mô hình.

Hành động ngay hôm nay: Lãnh đạo IUH và các bên liên quan nên áp dụng các hàm ý quản trị được đề xuất để nâng cao chất lượng và sức hấp dẫn của chương trình đào tạo sau đại học, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho xã hội.