Tổng quan nghiên cứu

Ngành dệt may tại Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế, chiếm khoảng 10-20% tổng giá trị xuất khẩu công nghiệp cả nước, đặc biệt tại Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) với tỷ trọng lớn trong vùng và cả nước. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) chiếm đa số trong ngành này, với hơn 65% có quy mô dưới 50 lao động và 88,1% có vốn dưới 50 tỷ đồng. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, các DNNVV ngành dệt may tại TP.HCM phải đối mặt với nhiều thách thức cạnh tranh, đòi hỏi các nhà quản lý có chiến lược và tư duy nhạy bén trong việc lựa chọn chính sách kế toán (CSKT) nhằm phản ánh trung thực tình hình tài chính và hỗ trợ quyết định kinh tế hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc nhận diện và đo lường mức độ tác động của các nhân tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn CSKT của các doanh nghiệp sản xuất ngành dệt may có quy mô nhỏ và vừa trên địa bàn TP.HCM trong giai đoạn 2015-2016. Nghiên cứu nhằm cung cấp bằng chứng thực nghiệm giúp các doanh nghiệp nâng cao hiệu quả lựa chọn CSKT, đồng thời hỗ trợ các đối tượng sử dụng báo cáo tài chính (BCTC) giảm thiểu tác động tiêu cực từ việc điều chỉnh thông tin kế toán.

Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong các DNNVV ngành dệt may tại TP.HCM, với dữ liệu thu thập từ 160 doanh nghiệp hợp lệ. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện lý thuyết CSKT trong bối cảnh đặc thù của ngành dệt may, đồng thời đề xuất các giải pháp chính sách phù hợp nhằm nâng cao chất lượng BCTC và hiệu quả quản trị tài chính doanh nghiệp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên lý thuyết ủy nhiệm (lý thuyết người đại diện) của Jensen và Meckling (1976) để giải thích mối quan hệ mâu thuẫn giữa chủ sở hữu và nhà quản lý trong việc lựa chọn CSKT. Lý thuyết này cho rằng BCTC là công cụ đánh giá kết quả hoạt động doanh nghiệp, do đó CSKT bị chi phối bởi các yêu cầu và mục tiêu khác nhau của các bên liên quan như nhà quản lý, cổ đông, chủ nợ, ngân hàng và cơ quan thuế.

Hai lý thuyết nền tảng khác được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết chi phí ký kết hợp đồng: Giải thích sự lựa chọn CSKT nhằm giảm thiểu chi phí liên quan đến hợp đồng vay nợ và tiền thưởng cho nhà quản lý.
  • Lý thuyết tín hiệu thông tin: Nhấn mạnh vai trò của CSKT trong việc truyền tải thông tin tài chính chính xác và đáng tin cậy đến các bên liên quan bên ngoài doanh nghiệp.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm:

  • Chính sách kế toán (CSKT): Nguyên tắc, cơ sở và phương pháp kế toán được doanh nghiệp áp dụng để lập và trình bày BCTC theo chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS 29, 2005).
  • Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV): Doanh nghiệp có quy mô vốn và lao động theo tiêu chí của Nghị định 56/2009/NĐ-CP, với vốn dưới 100 tỷ đồng và lao động dưới 300 người.
  • Các nhân tố ảnh hưởng đến CSKT: Bao gồm thông tin, chi phí, thuế, đáp ứng yêu cầu các đối tượng bên trong, sự tin cậy của các đối tượng bên ngoài, tính trung thực và hợp lý của BCTC.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với quy trình gồm ba bước: xây dựng thang đo, nghiên cứu khám phá và nghiên cứu chính thức. Dữ liệu được thu thập qua bảng câu hỏi khảo sát trực tiếp 160 doanh nghiệp sản xuất ngành dệt may quy mô nhỏ và vừa tại TP.HCM trong giai đoạn 2015-2016.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS 19 với các kỹ thuật:

  • Thống kê mô tả: Phân tích đặc điểm mẫu nghiên cứu.
  • Kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha: Loại bỏ biến quan sát không đạt yêu cầu (hệ số tương quan biến tổng < 0.4).
  • Phân tích nhân tố khám phá (EFA): Rút gọn biến quan sát thành các nhân tố chính.
  • Phân tích tương quan: Xác định mối quan hệ giữa các biến độc lập và biến phụ thuộc.
  • Phân tích hồi quy đa biến: Đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến sự lựa chọn CSKT.
  • Phân tích ANOVA: Kiểm định sự phù hợp của mô hình.

Mẫu nghiên cứu gồm 160 phiếu khảo sát hợp lệ, đảm bảo tỷ lệ phản hồi 80%, đáp ứng tiêu chuẩn tối thiểu 5 mẫu trên 1 biến quan sát với tổng số 23 biến.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của nhân tố thuế: Thuế là nhân tố có tác động mạnh nhất đến sự lựa chọn CSKT, với hệ số hồi quy cao và mức độ ảnh hưởng chiếm khoảng 40% trong mô hình. Doanh nghiệp ưu tiên lựa chọn CSKT nhằm tối thiểu hóa thuế thu nhập doanh nghiệp và các loại thuế khác, đồng thời tận dụng các ưu đãi thuế hiện hành.

  2. Tác động của chi phí: Chi phí liên quan đến việc thay đổi CSKT và chi phí tài chính cũng ảnh hưởng đáng kể, chiếm khoảng 25% mức độ tác động. Doanh nghiệp cân nhắc chi phí hoạt động kế toán và chi phí phát sinh khi điều chỉnh CSKT để đảm bảo hiệu quả kinh tế.

  3. Vai trò của thông tin và yêu cầu các đối tượng bên trong: Thông tin về CSKT của công ty đối thủ và yêu cầu của nhà quản lý, cổ đông chiếm khoảng 20% mức độ ảnh hưởng. Doanh nghiệp lựa chọn CSKT nhằm tạo hình ảnh tốt đẹp, đáp ứng yêu cầu quản trị và cổ đông.

  4. Sự tin cậy và tính trung thực của BCTC: Mặc dù có ảnh hưởng thấp hơn (khoảng 15%), các yếu tố này vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo BCTC phản ánh trung thực và hợp lý, tạo niềm tin cho các đối tượng bên ngoài như ngân hàng, nhà đầu tư.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các giả thuyết lý thuyết ủy nhiệm và các nghiên cứu thực nghiệm trước đây, đặc biệt là vai trò nổi bật của nhân tố thuế và chi phí trong việc lựa chọn CSKT. Việc doanh nghiệp ưu tiên giảm thiểu nghĩa vụ thuế và chi phí phù hợp với mục tiêu bảo toàn vốn và tối đa hóa lợi nhuận.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, mức độ ảnh hưởng của các nhân tố tại TP.HCM tương đồng với các kết quả nghiên cứu ở các quốc gia có nền kinh tế phát triển và đang phát triển. Tuy nhiên, đặc thù ngành dệt may với quy mô nhỏ và vừa, trình độ kế toán viên hạn chế và xu hướng sử dụng dịch vụ kế toán thuê ngoài đã ảnh hưởng đến sự đa dạng và tính linh hoạt trong lựa chọn CSKT.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ trọng ảnh hưởng của từng nhân tố, bảng hồi quy đa biến với hệ số beta và mức ý nghĩa thống kê, giúp minh họa rõ ràng mức độ tác động và sự phù hợp của mô hình nghiên cứu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao trình độ kế toán viên

    • Mục tiêu: Nâng cao năng lực lựa chọn và áp dụng CSKT phù hợp, giảm thiểu sai sót và gian lận.
    • Thời gian: Triển khai trong 12 tháng.
    • Chủ thể: Doanh nghiệp phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành kế toán.

  2. Xây dựng hướng dẫn cụ thể về CSKT cho ngành dệt may

    • Mục tiêu: Hỗ trợ doanh nghiệp lựa chọn CSKT phù hợp với đặc thù ngành và quy mô nhỏ và vừa.
    • Thời gian: 6 tháng.
    • Chủ thể: Bộ Tài chính phối hợp với Hiệp hội Dệt may Việt Nam.

  3. Khuyến khích sử dụng dịch vụ kế toán chuyên nghiệp và kiểm toán độc lập

    • Mục tiêu: Đảm bảo tính trung thực và hợp lý của BCTC, tăng cường niềm tin của các bên liên quan.
    • Thời gian: Liên tục.
    • Chủ thể: Doanh nghiệp, các tổ chức dịch vụ kế toán, kiểm toán.

  4. Tối ưu hóa chính sách thuế và ưu đãi cho DNNVV ngành dệt may

    • Mục tiêu: Giảm gánh nặng thuế, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp phát triển bền vững.
    • Thời gian: 12-18 tháng.
    • Chủ thể: Cơ quan quản lý nhà nước, Bộ Tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý doanh nghiệp ngành dệt may

    • Lợi ích: Hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến lựa chọn CSKT, từ đó đưa ra quyết định phù hợp nhằm tối ưu hóa lợi nhuận và tuân thủ pháp luật.
    • Use case: Xây dựng chiến lược kế toán và tài chính cho doanh nghiệp.

  2. Chuyên gia kế toán và kiểm toán

    • Lợi ích: Nắm bắt các yếu tố ảnh hưởng đến CSKT trong bối cảnh DNNVV ngành dệt may, nâng cao chất lượng tư vấn và kiểm toán.
    • Use case: Đánh giá và tư vấn chính sách kế toán cho khách hàng.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước và hoạch định chính sách

    • Lợi ích: Cơ sở khoa học để xây dựng chính sách hỗ trợ và quản lý DNNVV ngành dệt may hiệu quả hơn.
    • Use case: Thiết kế các chương trình ưu đãi thuế và hướng dẫn CSKT.

  4. Nhà nghiên cứu và học viên chuyên ngành kế toán, tài chính

    • Lợi ích: Tài liệu tham khảo về mô hình nghiên cứu và phương pháp phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến CSKT trong ngành dệt may.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu tiếp theo hoặc luận văn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách kế toán là gì và tại sao doanh nghiệp cần lựa chọn?
    Chính sách kế toán là các nguyên tắc và phương pháp kế toán mà doanh nghiệp áp dụng để lập BCTC. Việc lựa chọn CSKT giúp doanh nghiệp phản ánh trung thực tình hình tài chính, đồng thời tối ưu hóa lợi ích như giảm thuế, tăng lợi nhuận hoặc đáp ứng yêu cầu các bên liên quan.

  2. Những nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến sự lựa chọn CSKT của DNNVV ngành dệt may?
    Thuế và chi phí là hai nhân tố có ảnh hưởng mạnh nhất, chiếm hơn 60% mức độ tác động. Doanh nghiệp ưu tiên lựa chọn CSKT nhằm giảm nghĩa vụ thuế và chi phí phát sinh liên quan đến kế toán.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để đánh giá các nhân tố ảnh hưởng?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với phân tích hồi quy đa biến, phân tích nhân tố khám phá (EFA), kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha và phân tích tương quan trên dữ liệu khảo sát 160 doanh nghiệp.

  4. Tại sao TP.HCM được chọn làm địa bàn nghiên cứu?
    TP.HCM là trung tâm kinh tế lớn, có tỷ trọng ngành dệt may cao trong cả nước, với nhiều DNNVV hoạt động trong ngành. Đây là khu vực đại diện cho đặc thù và xu hướng phát triển của ngành dệt may Việt Nam.

  5. Làm thế nào để doanh nghiệp nhỏ và vừa ngành dệt may nâng cao hiệu quả lựa chọn CSKT?
    Doanh nghiệp cần nâng cao trình độ kế toán viên, áp dụng CSKT phù hợp với đặc thù ngành, sử dụng dịch vụ kế toán chuyên nghiệp và tuân thủ các quy định pháp luật hiện hành để đảm bảo tính trung thực và hợp lý của BCTC.

Kết luận

  • Luận văn đã xác định và đo lường được sáu nhân tố chính ảnh hưởng đến sự lựa chọn CSKT của DNNVV ngành dệt may tại TP.HCM, trong đó thuế và chi phí là hai nhân tố quan trọng nhất.
  • Nghiên cứu áp dụng lý thuyết ủy nhiệm và các lý thuyết kế toán thực chứng để xây dựng mô hình phân tích phù hợp với đặc thù ngành và quy mô doanh nghiệp.
  • Phương pháp nghiên cứu định lượng với mẫu 160 doanh nghiệp đảm bảo độ tin cậy và tính đại diện cho kết quả nghiên cứu.
  • Kết quả nghiên cứu góp phần hoàn thiện lý thuyết CSKT trong bối cảnh Việt Nam và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả lựa chọn CSKT cho doanh nghiệp.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đào tạo, xây dựng hướng dẫn CSKT chuyên ngành, khuyến khích dịch vụ kế toán chuyên nghiệp và tối ưu hóa chính sách thuế nhằm hỗ trợ phát triển bền vững ngành dệt may.

Call-to-action: Các nhà quản lý doanh nghiệp, chuyên gia kế toán và cơ quan quản lý nhà nước nên áp dụng kết quả nghiên cứu để cải thiện chính sách kế toán, nâng cao chất lượng báo cáo tài chính và thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành dệt may tại TP.HCM và toàn quốc.