Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, giáo dục song ngữ ngày càng được quan tâm, đặc biệt tại các thành phố lớn như Thành phố Hồ Chí Minh. Theo ước tính, hơn 85% học sinh tại các trường quốc tế ở TP.HCM đang theo học hệ song ngữ Việt - Anh, trong đó lớp Bốn là giai đoạn quan trọng để rèn luyện kỹ năng chính tả tiếng Việt. Tuy nhiên, thực trạng cho thấy nhiều học sinh hệ song ngữ gặp khó khăn trong việc viết đúng chính tả do ảnh hưởng của môi trường học tập đa ngôn ngữ, thời lượng học tiếng Việt hạn chế và sự khác biệt về ngữ âm giữa tiếng Việt và tiếng Anh.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm mô tả thực trạng dạy - học chính tả cho học sinh lớp Bốn hệ song ngữ Việt - Anh tại TP.HCM, xây dựng và thực nghiệm một số biện pháp rèn luyện kỹ năng viết đúng chính tả phù hợp với đặc điểm của học sinh song ngữ. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 12/2022 đến tháng 12/2023, khảo sát tại các trường quốc tế như Việt Nam - Phần Lan, Vinschool, Anh Quốc, Canada, Việt Mỹ, EMASI, với tổng số 27 giáo viên và hơn 60 học sinh tham gia thực nghiệm.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Việt trong môi trường song ngữ, giúp học sinh cải thiện kỹ năng viết chính tả, giảm thiểu lỗi sai, đồng thời hỗ trợ giáo viên có thêm tài liệu và phương pháp giảng dạy hiệu quả. Kết quả nghiên cứu cũng góp phần đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018 về phát triển năng lực ngôn ngữ cho học sinh tiểu học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình giáo dục song ngữ, dạy học chính tả và phát triển năng lực học sinh tiểu học:

  • Lý thuyết giáo dục song ngữ: Theo Baker (2001), mô hình giáo dục song ngữ mạnh bao gồm tỉ lệ sử dụng ngôn ngữ 1 và ngôn ngữ 2 trong giảng dạy, phù hợp với điều kiện Việt Nam khi tiếng Anh chiếm ưu thế trong các môn học bổ trợ, còn tiếng Việt là ngôn ngữ mẹ đẻ và ngôn ngữ chính trong một số môn học cốt lõi.

  • Lý thuyết chính tả tiếng Việt: Chính tả được hiểu là hệ thống quy tắc viết đúng chữ tiếng Việt, bao gồm cách viết hoa, dấu thanh và các quy tắc ngữ âm. Lỗi chính tả được phân loại thành lỗi do không nắm quy tắc và lỗi do phát âm không phân biệt (Nguyễn Hoàng Phương Trâm, 2015).

  • Lý thuyết phát triển năng lực học sinh: Dạy học phát triển năng lực theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông 2018, nhấn mạnh việc hình thành năng lực giao tiếp, tự học và giải quyết vấn đề thông qua hoạt động học tập tích cực, sáng tạo.

Ba khái niệm chính được tập trung nghiên cứu gồm: giáo dục song ngữ, kỹ năng viết đúng chính tả, và phát triển năng lực học sinh tiểu học.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập từ khảo sát ý kiến 27 giáo viên dạy lớp Bốn hệ song ngữ tại các trường quốc tế ở TP.HCM, phân tích sản phẩm học tập của hơn 60 học sinh qua các bài viết chính tả hàng tuần, bài kiểm tra giữa kỳ và cuối kỳ năm học 2022-2023.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp phân tích ngôn ngữ để nhận diện các lỗi chính tả phổ biến, phương pháp thống kê mô tả để tổng hợp số liệu về mức độ mắc lỗi, và phương pháp so sánh để đánh giá hiệu quả các biện pháp rèn luyện trước và sau thực nghiệm.

  • Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Thực nghiệm được tiến hành từ tháng 9 đến tháng 12/2023 tại Trường Quốc tế Việt Nam - Phần Lan và Trường Vinschool, với hai nhóm học sinh (mỗi nhóm 15-16 em) có trình độ tương đương, nhằm đánh giá tác động của các biện pháp rèn luyện kỹ năng chính tả.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực trạng vào tháng 12/2022; xây dựng biện pháp và hệ thống bài tập từ tháng 1 đến tháng 8/2023; thực nghiệm và thu thập dữ liệu từ tháng 9 đến tháng 12/2023; phân tích và hoàn thiện luận văn đầu năm 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lỗi chính tả phổ biến: Học sinh lớp Bốn hệ song ngữ mắc nhiều lỗi chính tả liên quan đến phụ âm đầu (k/kh, g/gi), nguyên âm đôi, nguyên âm ba, và viết hoa tên riêng. Tỷ lệ lỗi trung bình trong các bài kiểm tra chính tả là khoảng 15-20%, cao hơn so với yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông 2018 (không quá 5 lỗi/bài).

  2. Ảnh hưởng của môi trường song ngữ: Do thời lượng học tiếng Việt hạn chế (khoảng 210 tiết/năm tại các trường quốc tế so với 280 tiết theo CT GDPT 2006), học sinh thường bị ảnh hưởng bởi cách phát âm và chính tả tiếng Anh, dẫn đến việc viết sai hoặc thiếu các chữ cái trong từ tiếng Việt.

  3. Hiệu quả của biện pháp rèn luyện: Sau khi áp dụng các biện pháp như sử dụng trò chơi tương tác trên trang web Wordwall, Quizlet, kết hợp quản lý học tập qua Google Classroom và Olm, tỷ lệ lỗi chính tả giảm trung bình 40% so với trước thực nghiệm. Học sinh cũng thể hiện sự hứng thú và tích cực hơn trong việc học chính tả.

  4. Phản hồi của giáo viên: 85% giáo viên khảo sát đánh giá các biện pháp và bài tập mới phù hợp với đặc điểm học sinh song ngữ, giúp cải thiện kỹ năng viết chính tả và mở rộng vốn từ tiếng Việt.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính dẫn đến lỗi chính tả của học sinh hệ song ngữ là do sự chênh lệch về thời lượng học tiếng Việt và tiếng Anh, cùng với ảnh hưởng của phát âm tiếng Anh trong quá trình viết tiếng Việt. Kết quả thực nghiệm cho thấy việc ứng dụng công nghệ thông tin và các bài tập tương tác trực tuyến giúp kích thích nhu cầu luyện tập chính tả, đồng thời hỗ trợ giáo viên quản lý và theo dõi tiến trình học tập hiệu quả hơn.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phù hợp với quan điểm của các nhà nghiên cứu như Manoj Kumar Yadav (2014) và Annamaria Pinter (2011) về tầm quan trọng của việc duy trì ngôn ngữ mẹ đẻ song song với việc học ngôn ngữ thứ hai. Việc phát triển kỹ năng viết chính tả tiếng Việt không chỉ giúp học sinh nâng cao năng lực ngôn ngữ mà còn góp phần phát triển tư duy và khả năng học tập các môn học khác.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ lỗi chính tả trước và sau thực nghiệm, bảng so sánh thời lượng học tiếng Việt giữa các chương trình, và biểu đồ phản hồi của giáo viên về hiệu quả biện pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường thời lượng học tiếng Việt trong chương trình song ngữ: Các trường cần điều chỉnh thời lượng học tiếng Việt tối thiểu đạt 280 tiết/năm để đảm bảo học sinh có đủ thời gian rèn luyện kỹ năng chính tả. Thời gian thực hiện: từ năm học tiếp theo; Chủ thể: Ban giám hiệu và bộ phận xây dựng chương trình.

  2. Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học chính tả: Phát triển và sử dụng các bài tập tương tác trực tuyến trên nền tảng như Wordwall, Quizlet, Google Classroom để tăng tính hấp dẫn và hiệu quả luyện tập. Thời gian: triển khai ngay trong năm học hiện tại; Chủ thể: giáo viên và bộ phận công nghệ giáo dục.

  3. Đào tạo nâng cao năng lực giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn về phương pháp dạy học chính tả song ngữ, kỹ năng sử dụng công nghệ hỗ trợ giảng dạy và quản lý học tập. Thời gian: 6 tháng đầu năm học; Chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo, các trường quốc tế.

  4. Xây dựng hệ thống bài tập chính tả phù hợp đặc điểm học sinh song ngữ: Thiết kế bài tập tập trung vào các lỗi phổ biến, kết hợp yếu tố ngữ nghĩa và ngữ âm, có thể truy cập trực tuyến mọi lúc mọi nơi. Thời gian: hoàn thiện trong 1 năm; Chủ thể: nhóm nghiên cứu và giáo viên chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiểu học hệ song ngữ: Nắm bắt thực trạng và áp dụng các biện pháp rèn luyện kỹ năng chính tả phù hợp, nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  2. Ban giám hiệu các trường quốc tế và song ngữ: Định hướng xây dựng chương trình, điều chỉnh thời lượng học tiếng Việt và triển khai công nghệ giáo dục.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục và sinh viên cao học: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực nghiệm về dạy học chính tả trong môi trường song ngữ.

  4. Phòng giáo dục và đào tạo các quận, huyện: Lập kế hoạch đào tạo giáo viên, hỗ trợ các trường trong việc nâng cao chất lượng dạy học tiếng Việt song ngữ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao học sinh hệ song ngữ lại mắc nhiều lỗi chính tả hơn học sinh đại trà?
    Do thời lượng học tiếng Việt hạn chế và ảnh hưởng của phát âm tiếng Anh, học sinh dễ nhầm lẫn các âm vị và quy tắc chính tả tiếng Việt, dẫn đến lỗi viết.

  2. Các biện pháp rèn luyện chính tả nào được đánh giá hiệu quả nhất?
    Sử dụng bài tập tương tác trực tuyến kết hợp trò chơi học tập và quản lý học tập qua các nền tảng như Google Classroom giúp tăng hứng thú và cải thiện kỹ năng viết chính tả.

  3. Làm thế nào để giáo viên có thể phát hiện và sửa lỗi chính tả cho học sinh song ngữ?
    Giáo viên cần quan sát kỹ sản phẩm viết, sử dụng phiếu khảo sát lỗi phổ biến, kết hợp hướng dẫn quy tắc chính tả và luyện tập có chủ đích để giúp học sinh sửa lỗi.

  4. Thời lượng học tiếng Việt nên được điều chỉnh như thế nào trong chương trình song ngữ?
    Nên đảm bảo tối thiểu 280 tiết/năm cho môn Tiếng Việt ở lớp Bốn, tương đương với chương trình giáo dục phổ thông chuẩn để học sinh có đủ thời gian luyện tập.

  5. Làm sao để duy trì và phát triển kỹ năng viết chính tả cho học sinh song ngữ trong môi trường đa ngôn ngữ?
    Cần duy trì sự cân bằng giữa việc học tiếng mẹ đẻ và tiếng Anh, khuyến khích học sinh sử dụng tiếng Việt trong các hoạt động học tập và sinh hoạt, đồng thời áp dụng các biện pháp rèn luyện phù hợp.

Kết luận

  • Luận văn đã mô tả thực trạng dạy học chính tả cho học sinh lớp Bốn hệ song ngữ Việt - Anh tại TP.HCM, chỉ ra nhiều lỗi chính tả phổ biến do ảnh hưởng của môi trường học tập song ngữ.
  • Đã xây dựng và thực nghiệm thành công một số biện pháp rèn luyện kỹ năng viết chính tả, sử dụng công nghệ thông tin và bài tập tương tác trực tuyến, giúp giảm tỷ lệ lỗi trung bình 40%.
  • Nghiên cứu góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Việt trong môi trường song ngữ, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể về tăng thời lượng học tiếng Việt, ứng dụng công nghệ, đào tạo giáo viên và xây dựng hệ thống bài tập phù hợp.
  • Khuyến nghị các trường, giáo viên và cơ quan quản lý giáo dục tiếp tục triển khai và phát triển các biện pháp này để nâng cao năng lực ngôn ngữ cho học sinh song ngữ.

Hành động tiếp theo: Các trường song ngữ cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng đối tượng và ứng dụng công nghệ mới trong dạy học chính tả. Độc giả quan tâm có thể liên hệ tác giả để nhận tài liệu hỗ trợ và tham gia các khóa tập huấn chuyên sâu.