Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội mạnh mẽ của Việt Nam, công tác quản lý ngân sách nhà nước đóng vai trò then chốt trong điều tiết kinh tế vĩ mô. Ngân sách xã, phường là bộ phận cấu thành quan trọng của hệ thống ngân sách nhà nước, giúp chính quyền cơ sở thực hiện các chức năng quản lý kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng. Tuy nhiên, thực tế quản lý ngân sách xã, phường còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính và sự phát triển bền vững của địa phương. Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng và đề xuất các biện pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách tại phường Hòa Nghĩa, quận Dương Kinh, thành phố Hải Phòng trong giai đoạn 2012-2016, với mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý thu, chi ngân sách, tăng cường tính tự chủ tài chính và đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm phân tích các nguồn thu, nhiệm vụ chi ngân sách phường Hòa Nghĩa, đánh giá thực trạng công tác quản lý ngân sách trong giai đoạn 2012-2016 và đề xuất giải pháp áp dụng cho giai đoạn 2017-2020. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện chính sách quản lý ngân sách cấp xã, góp phần nâng cao năng lực tài chính và hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phương. Theo số liệu, tổng thu ngân sách phường có sự biến động qua các năm, với tỷ trọng nguồn thu bổ sung từ ngân sách cấp trên chiếm khoảng 85-90%, trong khi nguồn thu tự chủ chỉ chiếm dưới 10%, cho thấy sự phụ thuộc lớn vào ngân sách cấp trên và nhu cầu cải thiện công tác thu ngân sách tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước và quản lý tài chính công, trong đó tập trung vào:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách xã, phường: Xác định ngân sách xã là hệ thống các quan hệ kinh tế giữa Nhà nước và các chủ thể khác trong việc tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ nhằm thực hiện chức năng quản lý kinh tế - xã hội tại cấp cơ sở.
  • Mô hình chu trình quản lý ngân sách: Bao gồm ba khâu chính là lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán ngân sách, tạo thành chu trình khép kín đảm bảo tính hiệu quả và minh bạch trong quản lý ngân sách.
  • Khái niệm về nguồn thu và nhiệm vụ chi ngân sách xã: Phân loại nguồn thu thành thu ngân sách hưởng 100%, thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm và thu bổ sung từ ngân sách cấp trên; nhiệm vụ chi gồm chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên.
  • Nguyên tắc quản lý ngân sách xã: Dân chủ, công khai, hiệu quả, tiết kiệm; quản lý thu chi theo dự toán và tuân thủ các quy định pháp luật hiện hành.

Các khái niệm chuyên ngành như ngân sách xã, dự toán ngân sách, chấp hành dự toán, quyết toán ngân sách, chi đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB), chi thường xuyên, và nguồn thu bổ sung được làm rõ để làm cơ sở phân tích thực trạng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập số liệu thứ cấp và phân tích thống kê định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu chi ngân sách phường Hòa Nghĩa giai đoạn 2012-2016 được tổng hợp từ các báo cáo tài chính, báo cáo thu chi ngân sách của UBND phường và các cơ quan tài chính cấp trên.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh biến động thu chi qua các năm, phân tích cơ cấu nguồn thu và chi ngân sách, đánh giá hiệu quả quản lý ngân sách dựa trên các chỉ tiêu tài chính.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung toàn bộ số liệu ngân sách của phường Hòa Nghĩa trong giai đoạn 2012-2016, không áp dụng chọn mẫu do tính đặc thù của đối tượng nghiên cứu.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý số liệu trong năm 2016, phân tích thực trạng giai đoạn 2012-2016, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2017-2020.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, khoa học và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu nhằm đưa ra các kết luận và đề xuất có cơ sở thực tiễn vững chắc.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình thu ngân sách phường Hòa Nghĩa có biến động không ổn định: Tổng thu ngân sách năm 2013 giảm 13,14% so với năm 2012, năm 2014 tăng 36,27%, năm 2015 tăng 133,83%, năm 2016 giảm 4,2%. Nguyên nhân chủ yếu do sự biến động của nguồn thu bổ sung từ ngân sách cấp trên, chiếm tỷ trọng cao từ 84% đến 90% tổng thu ngân sách qua các năm.

  2. Nguồn thu tự chủ của phường còn thấp: Tỷ trọng nguồn thu ngân sách phường hưởng 100% chỉ dao động từ 2,7% đến 4%, trong khi thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm chiếm khoảng 6-11%. Điều này cho thấy phường phụ thuộc lớn vào ngân sách cấp trên, hạn chế khả năng tự chủ tài chính.

  3. Chi ngân sách chủ yếu tập trung vào chi thường xuyên: Tỷ trọng chi thường xuyên chiếm trên 95% tổng chi ngân sách, trong khi chi đầu tư phát triển chiếm khoảng 4%. Chi đầu tư xây dựng cơ bản có sự biến động lớn, năm 2013 giảm 82,61% so với năm 2012, năm 2015 tăng 130% so với năm 2014, phản ánh sự không ổn định trong đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng.

  4. Công tác quản lý thu chi còn nhiều hạn chế: Việc thu phạt trật tự đô thị biến động mạnh, năm 2013 tăng 95,19% nhưng năm 2015 giảm 80%, cho thấy công tác quản lý và tuyên truyền chưa đồng bộ. Ghi chép sổ sách kế toán còn chậm, ảnh hưởng đến việc báo cáo và kiểm soát ngân sách.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các biến động thu chi ngân sách phường Hòa Nghĩa là do sự phụ thuộc lớn vào nguồn thu bổ sung từ ngân sách cấp trên, trong khi nguồn thu nội địa chưa được khai thác hiệu quả. Việc chi ngân sách chủ yếu tập trung vào chi thường xuyên, hạn chế đầu tư phát triển làm giảm khả năng nâng cao cơ sở hạ tầng và dịch vụ công cộng. So với một số nghiên cứu trong ngành quản lý tài chính công, tình trạng phụ thuộc ngân sách cấp trên là phổ biến ở nhiều địa phương có quy mô ngân sách nhỏ, nhưng cần được cải thiện để tăng tính tự chủ và hiệu quả sử dụng ngân sách.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ trọng các nguồn thu qua các năm, bảng so sánh biến động chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên, giúp minh họa rõ nét xu hướng và điểm nghẽn trong quản lý ngân sách phường. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh sự cần thiết của việc hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã, đặc biệt là nâng cao năng lực khai thác nguồn thu nội địa và kiểm soát chi tiêu hiệu quả.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện bộ máy quản lý ngân sách phường: Tăng cường đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn cho đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu chi nhằm nâng cao hiệu quả và minh bạch. Thời gian thực hiện: 2017-2018, chủ thể: UBND phường phối hợp với các cơ quan đào tạo.

  2. Tăng cường công tác lập dự toán ngân sách: Xây dựng dự toán thu chi sát thực tế, dự báo chính xác nguồn thu nội địa, giảm phụ thuộc vào ngân sách cấp trên. Thực hiện hàng năm, chủ thể: Ban tài chính phường phối hợp với UBND quận.

  3. Nâng cao hiệu quả công tác chấp hành dự toán ngân sách: Thực hiện nghiêm túc nguyên tắc “lường thu mà chi”, kiểm soát chặt chẽ các khoản chi, đặc biệt là chi thường xuyên và chi đầu tư xây dựng cơ bản. Thời gian: 2017-2020, chủ thể: UBND phường, KBNN quận.

  4. Củng cố công tác quyết toán và kiểm tra ngân sách: Tăng cường kiểm tra, giám sát việc sử dụng ngân sách, đảm bảo các khoản chi đúng mục đích, đúng chế độ, tránh thất thoát lãng phí. Thực hiện định kỳ hàng năm, chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch quận, UBND phường.

Các giải pháp trên nhằm nâng cao tính tự chủ tài chính, đảm bảo cân đối thu chi ngân sách phường, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương bền vững.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp xã, phường: Nghiên cứu giúp nâng cao hiểu biết về quản lý ngân sách địa phương, áp dụng các biện pháp hoàn thiện công tác thu chi ngân sách.

  2. Lãnh đạo UBND các cấp: Tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch tài chính phù hợp với đặc điểm và nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

  3. Chuyên gia, nhà nghiên cứu quản lý tài chính công: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích chuyên sâu về quản lý ngân sách cấp cơ sở, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Sinh viên, học viên cao học chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc học tập, nghiên cứu về quản lý ngân sách nhà nước và tài chính địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Ngân sách xã, phường gồm những nguồn thu nào?
    Ngân sách xã, phường gồm ba nguồn chính: thu ngân sách hưởng 100% do xã quản lý, thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm với ngân sách cấp trên, và thu bổ sung từ ngân sách cấp trên để cân đối thu chi.

  2. Tại sao ngân sách phường Hòa Nghĩa phụ thuộc nhiều vào ngân sách cấp trên?
    Do nguồn thu nội địa còn hạn chế, quy mô kinh tế địa phương nhỏ, chưa khai thác hiệu quả các nguồn thu, nên phường phải nhận bổ sung từ ngân sách cấp trên để đảm bảo hoạt động.

  3. Chi ngân sách phường tập trung vào những khoản nào?
    Chi ngân sách chủ yếu là chi thường xuyên cho hoạt động bộ máy chính quyền, chi cho các tổ chức chính trị - xã hội và chi đầu tư xây dựng cơ bản, tuy nhiên tỷ trọng chi thường xuyên chiếm trên 95%.

  4. Các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách phường là gì?
    Bao gồm hoàn thiện bộ máy quản lý, tăng cường lập dự toán sát thực tế, kiểm soát chặt chẽ chi tiêu, nâng cao công tác quyết toán và kiểm tra ngân sách.

  5. Làm thế nào để tăng tính tự chủ tài chính cho ngân sách phường?
    Cần tăng cường khai thác nguồn thu nội địa, giảm phụ thuộc vào ngân sách cấp trên, nâng cao năng lực quản lý thu chi, áp dụng công nghệ thông tin và minh bạch trong quản lý ngân sách.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và phân tích thực trạng quản lý ngân sách phường Hòa Nghĩa giai đoạn 2012-2016, làm rõ các điểm mạnh và hạn chế trong công tác thu chi ngân sách.
  • Phát hiện chính là sự phụ thuộc lớn vào nguồn thu bổ sung từ ngân sách cấp trên và tỷ trọng chi thường xuyên cao, hạn chế đầu tư phát triển.
  • Đề xuất các biện pháp hoàn thiện quản lý ngân sách tập trung vào nâng cao năng lực cán bộ, lập dự toán chính xác, kiểm soát chi tiêu và tăng cường công tác quyết toán.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công cấp xã, hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Các bước tiếp theo gồm triển khai áp dụng các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2017-2020, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu để hoàn thiện hơn công tác quản lý ngân sách xã, phường.

Để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách địa phương, các cơ quan quản lý và cán bộ liên quan cần chủ động áp dụng các biện pháp đề xuất, đồng thời tăng cường phối hợp với các cấp, ngành liên quan nhằm xây dựng nền tài chính địa phương vững mạnh, góp phần phát triển bền vững kinh tế - xã hội.