Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2013-2017, công tác kiểm soát chi thường xuyên ngân sách xã qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) tại huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng, đã trở thành một vấn đề cấp thiết trong quản lý tài chính công. Với tổng diện tích 181 km² và dân số khoảng 191.000 người, Vĩnh Bảo là huyện xa trung tâm thành phố nhưng giữ vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế ngoại thành Hải Phòng. Thu nhập bình quân đầu người đạt khoảng 35 triệu đồng/năm, tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân 5 năm đạt 11,9%, tổng giá trị sản xuất tăng từ 4.552 tỷ đồng năm 2012 lên 6.505 tỷ đồng năm 2016. Trong bối cảnh đó, ngân sách xã đóng vai trò chủ đạo trong việc đảm bảo hoạt động chính quyền cơ sở và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Tuy nhiên, thực trạng kiểm soát chi thường xuyên ngân sách xã tại KBNN Vĩnh Bảo còn nhiều hạn chế như chi chưa đúng chế độ, thủ tục chưa đầy đủ, và cơ cấu chi chưa hợp lý. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất các biện pháp hoàn thiện công tác kiểm soát chi thường xuyên ngân sách xã qua KBNN tại địa phương này, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công, đảm bảo sử dụng ngân sách đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các khoản chi thường xuyên ngân sách xã trên địa bàn huyện Vĩnh Bảo trong giai đoạn 2013-2017, với trọng tâm là hoạt động kiểm soát chi của KBNN Vĩnh Bảo.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chủ đạo: lý thuyết quản lý tài chính công và lý thuyết kiểm soát nội bộ. Lý thuyết quản lý tài chính công nhấn mạnh vai trò của ngân sách nhà nước trong điều tiết kinh tế vĩ mô và đảm bảo các chức năng xã hội. Lý thuyết kiểm soát nội bộ tập trung vào các quy trình, thủ tục nhằm đảm bảo tính hợp pháp, hợp lệ và hiệu quả trong quản lý chi tiêu ngân sách.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Ngân sách xã: Cấp ngân sách cơ sở trong hệ thống ngân sách nhà nước, vừa là đơn vị dự toán vừa là đơn vị sử dụng ngân sách.
  • Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách xã: Quá trình thẩm định, kiểm tra các khoản chi thường xuyên nhằm đảm bảo tuân thủ dự toán, tiêu chuẩn, định mức và quy định pháp luật.
  • Kho bạc Nhà nước (KBNN): Cơ quan quản lý quỹ ngân sách nhà nước, thực hiện chức năng kiểm soát chi và thanh toán các khoản chi ngân sách.
  • Tiêu chuẩn, định mức chi ngân sách: Các giới hạn tối đa cho từng khoản chi cụ thể, làm cơ sở lập dự toán và kiểm soát chi.
  • Chu trình kiểm soát chi: Quy trình từ tiếp nhận hồ sơ, kiểm tra chứng từ, phê duyệt đến thanh toán và lưu trữ chứng từ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp các phương pháp chuyên ngành kinh tế như phân tích, thống kê, tổng hợp, so sánh và đánh giá. Nguồn dữ liệu chính là số liệu thực tế thu thập từ KBNN Vĩnh Bảo và các báo cáo tài chính ngân sách xã giai đoạn 2013-2017.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ 30 xã, thị trấn trên địa bàn huyện Vĩnh Bảo. Phương pháp chọn mẫu là chọn toàn bộ đơn vị sử dụng ngân sách xã để đảm bảo tính đại diện và toàn diện. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm thống kê và hệ thống quản lý thông tin TABMIS của KBNN.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2013 đến 2017, tập trung đánh giá thực trạng, phân tích các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác kiểm soát chi thường xuyên ngân sách xã.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổng chi thường xuyên ngân sách xã tăng trưởng ổn định: Tổng chi thường xuyên ngân sách xã giai đoạn 2013-2017 đạt khoảng 172.640 triệu đồng, với mức tăng trưởng bình quân hàng năm dao động từ 4,3% đến 23,8%. Chi cho các lĩnh vực quốc phòng, an ninh, giáo dục, y tế và văn hóa chiếm tỷ trọng lớn, trong đó chi giáo dục chiếm trung bình 26,68% tổng chi thường xuyên.

  2. Tỷ lệ chi chưa đủ thủ tục thanh toán còn cao: Trong 5 năm, KBNN Vĩnh Bảo từ chối thanh toán tổng cộng 160 món chi với số tiền 1.287 triệu đồng do hồ sơ chứng từ không đầy đủ hoặc không hợp lệ. Tỷ lệ này chiếm khoảng 0,12% đến 0,3% tổng chi thường xuyên ngân sách xã, phản ánh công tác kiểm soát chi còn nhiều bất cập.

  3. Cơ cấu chi chưa hợp lý và còn lãng phí: Chi cho sự nghiệp kinh tế và quản lý hành chính chiếm tỷ trọng lớn nhưng chưa tương xứng với hiệu quả sử dụng. Một số khoản chi chưa đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức, dẫn đến việc KBNN phải từ chối thanh toán hoặc yêu cầu bổ sung hồ sơ.

  4. Áp lực về thời gian và thủ tục kiểm soát chi: Các khoản chi thường xuyên như tiền lương, học bổng đòi hỏi phải giải quyết nhanh chóng, gây áp lực lớn cho cán bộ kiểm soát chi tại KBNN. Thủ tục chi còn phức tạp, chưa đồng bộ, làm giảm hiệu quả kiểm soát.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác kiểm soát chi thường xuyên ngân sách xã tại KBNN Vĩnh Bảo đã đạt được những kết quả tích cực như kiểm soát chặt chẽ các khoản chi, đảm bảo chi đúng dự toán và tiêu chuẩn. Tuy nhiên, tỷ lệ chi chưa đủ thủ tục thanh toán còn cao phản ánh sự thiếu đồng bộ trong quy trình kiểm soát và sự hạn chế về năng lực cán bộ.

So sánh với kinh nghiệm tại KBNN Hà Nội và Bắc Giang, nơi có tỷ lệ từ chối thanh toán và xử lý vi phạm hành chính cao hơn, cho thấy Vĩnh Bảo cần tăng cường hơn nữa công tác kiểm soát, đặc biệt là nâng cao trình độ nghiệp vụ cho cán bộ và cải cách thủ tục hành chính. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý và kiểm soát chi cũng là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ chi theo nhóm sự nghiệp, số món và số tiền chi chưa đủ thủ tục qua các năm, giúp minh họa rõ ràng xu hướng và điểm nghẽn trong công tác kiểm soát chi.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, định mức chi ngân sách xã: Cần rà soát, cập nhật và ban hành các tiêu chuẩn, định mức chi phù hợp với thực tế phát sinh tại địa phương nhằm làm cơ sở pháp lý vững chắc cho công tác kiểm soát chi. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do UBND huyện phối hợp với Sở Tài chính chủ trì.

  2. Nâng cao năng lực nghiệp vụ kiểm soát chi cho cán bộ KBNN: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về nghiệp vụ kiểm soát chi, kỹ năng sử dụng hệ thống TABMIS và các quy định pháp luật liên quan. Thời gian triển khai liên tục hàng năm, do KBNN Hải Phòng và KBNN Vĩnh Bảo thực hiện.

  3. Mở rộng thanh toán trực tiếp cho người cung cấp hàng hóa, dịch vụ: Giảm thiểu thanh toán bằng tiền mặt, tăng cường thanh toán điện tử để nâng cao tính minh bạch và hiệu quả kiểm soát chi. Thời gian thực hiện trong 2 năm, do KBNN Vĩnh Bảo phối hợp với các đơn vị sử dụng ngân sách.

  4. Hoàn thiện quy trình tổ chức kiểm soát chi bằng dự toán: Xây dựng quy trình kiểm soát chi dựa trên dự toán được giao, đảm bảo tính khoa học, minh bạch và phù hợp với đặc thù ngân sách xã. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do KBNN Vĩnh Bảo và UBND huyện phối hợp thực hiện.

  5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra sau kiểm soát chi: Thiết lập các đợt thanh tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện kịp thời các sai phạm, xử lý nghiêm minh và rút kinh nghiệm. Thời gian thực hiện liên tục, do Thanh tra huyện và KBNN Vĩnh Bảo phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính ngân sách tại các cấp xã, huyện: Giúp nâng cao hiểu biết về quy trình kiểm soát chi thường xuyên ngân sách xã, áp dụng các biện pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính địa phương.

  2. Nhân viên Kho bạc Nhà nước các cấp: Là tài liệu tham khảo quan trọng để cải thiện nghiệp vụ kiểm soát chi, nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát chi ngân sách xã, đặc biệt trong việc xử lý hồ sơ chứng từ và áp dụng công nghệ thông tin.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi ngân sách xã, đồng thời giới thiệu các phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu thực tế.

  4. Lãnh đạo UBND huyện và các phòng ban liên quan: Hỗ trợ trong việc xây dựng chính sách, quy trình quản lý ngân sách xã, đồng thời đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách xã là gì?
    Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách xã là quá trình KBNN thẩm định, kiểm tra các khoản chi nhằm đảm bảo chi đúng dự toán, tiêu chuẩn, định mức và quy định pháp luật. Ví dụ, KBNN chỉ thanh toán khi hồ sơ chứng từ đầy đủ và hợp lệ.

  2. Tại sao công tác kiểm soát chi ngân sách xã lại quan trọng?
    Bởi ngân sách xã là nguồn tài chính chủ yếu để duy trì hoạt động chính quyền cơ sở và phát triển kinh tế xã hội địa phương. Kiểm soát chi giúp đảm bảo sử dụng ngân sách đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả, hạn chế thất thoát, lãng phí.

  3. Những khó khăn chính trong kiểm soát chi thường xuyên ngân sách xã là gì?
    Khó khăn gồm thủ tục chi phức tạp, hồ sơ chứng từ không đầy đủ, áp lực thời gian giải quyết chi nhanh, năng lực cán bộ hạn chế và sự đa dạng, phức tạp của các khoản chi. Ví dụ, nhiều khoản chi nhỏ lẻ thiếu chứng từ hợp lệ gây khó khăn cho kiểm soát.

  4. Các biện pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát chi ngân sách xã?
    Bao gồm hoàn thiện tiêu chuẩn, định mức chi, nâng cao nghiệp vụ cán bộ, áp dụng thanh toán điện tử, hoàn thiện quy trình kiểm soát dự toán và tăng cường thanh tra, kiểm tra. Các biện pháp này đã được áp dụng thành công tại một số địa phương như Hà Nội và Bắc Giang.

  5. Vai trò của KBNN trong kiểm soát chi ngân sách xã?
    KBNN là cơ quan kiểm soát cuối cùng trước khi chi ngân sách được thực hiện, có quyền từ chối thanh toán các khoản chi không đúng quy định, đảm bảo tính hợp pháp, hợp lệ và hiệu quả của các khoản chi ngân sách xã.

Kết luận

  • Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách xã qua KBNN tại huyện Vĩnh Bảo đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại các hạn chế về thủ tục, hồ sơ và năng lực cán bộ.
  • Tổng chi thường xuyên ngân sách xã tăng trưởng ổn định, chiếm tỷ trọng lớn trong các lĩnh vực giáo dục, an ninh, y tế và văn hóa.
  • Tỷ lệ chi chưa đủ thủ tục thanh toán chiếm khoảng 0,12% đến 0,3% tổng chi thường xuyên, phản ánh sự cần thiết phải hoàn thiện công tác kiểm soát chi.
  • Đề xuất các biện pháp hoàn thiện bao gồm hoàn thiện tiêu chuẩn, nâng cao nghiệp vụ, mở rộng thanh toán điện tử, hoàn thiện quy trình và tăng cường thanh tra, kiểm tra.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong giai đoạn tiếp theo nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách xã, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương bền vững.

Call to action: Các cơ quan quản lý tài chính, KBNN và chính quyền địa phương cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các biện pháp đề xuất, đồng thời tăng cường đào tạo, ứng dụng công nghệ thông tin nhằm nâng cao chất lượng công tác kiểm soát chi ngân sách xã trong thời gian tới.