Xây Dựng Và Sử Dụng Bài Tập Gắn Với Thực Tiễn Trong Dạy Học Quang Học Vật Lý 9

• Tác giả: Nguyễn Văn Huỳnh
• Người hướng dẫn: Ts. Lê Thị Thu Hiền
• Trường học: Trường Đại Học Giáo Dục - Đại Học Quốc Gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Vật lý
• Đề tài: Xây dựng và sử dụng bài tập gắn với thực tiễn trong dạy học phần “Quang học” - Vật lí 9 trung học cơ sở
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• QUY ƢỚC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• MỤC LỤC
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC HÌNH
• DANH MỤC PHỤ LỤC
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Lý do chọn đề tài
• 0.2. Mục đích nghiên cứu
• 0.3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu
• 0.4. Giả thuyết khoa học
• 0.5. Nhiệm vụ nghiên cứu
• 0.6. Phƣơng pháp nghiên cứu
• 0.7. Đóng góp mới của đề tài
• 0.8. Cấu trúc của luận văn
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG BÀI TẬP VẬT LÍ GẮN VỚI THỰC TIỄN
• 1.1. Dạy học Vật lí gắn với thực tiễn
• 1.1.1. Khái niệm thực tiễn
• 1.1.2. Dạy học gắn với thực tiễn
• 1.1.3. Dạy học Vật lí gắn với thực tiễn ở THCS
• 1.2. Bài tập vật lí
• 1.2.1. Khái niệm bài tập vật lí
• 1.2.2. Mục đích của việc sử dụng bài tập trong dạy học Vật lí
• 1.2.3. Vai trò của bài tập trong quá trình dạy học Vật lí
• 1.2.4. Phân loại bài tập vật lí
• 2. CHƯƠNG 2: XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG BÀI TẬP GẮN VỚI THỰC TIỄN TRONG DẠY HỌC PHẦN “QUANG HỌC” VẬT LÍ 9 THCS
• 2.1. Phân tích nội dung và cấu trúc phần “Quang học” vật lí 9 THCS
• 2.1.1. Nội dung kiến thức cơ bản chương “Quang học”
• 2.1.2. Chuẩn kiến thức, kỹ năng chương “Quang học”
• 2.1.3. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
• 2.1.4. Thấu kính hội tụ
• 2.1.5. Ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ
• 2.1.6. Thấu kính phân kì
• 2.1.7. Ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì
• 2.1.8. Sự tạo thành ảnh trong máy ảnh
• 2.1.9. Mắt cận thị và mắt lão
• 2.1.10. Ánh sáng trắng và ánh sáng màu
• 2.1.10.1. Sự phân tích ánh sáng trắng
• 2.1.10.2. Màu sắc các vật dưới ánh sáng trắng và dưới ánh sáng màu
• 2.1.11. Các tác dụng của ánh sáng
• 2.2. Xây dựng bài tập Vật lí gắn với thực tiễn phần "Quang học" - Vật lí 9 THCS
• 2.2.1. Quy trình xây dựng bài tập Vật lí gắn với thực tiễn trong dạy học Vật lí ở THCS
• 2.2.2. Hệ thống bài tập gắn với thực tiễn trong dạy học phần "Quang học” vật lí 9 THCS
• 2.2.2.1. Bài tập xây dựng kiến thức mới
• 2.2.2.2. Bài tập vật lí gắn với thực tiễn hoạt động trên lớp
• 2.2.2.3. Bài tập về nhà (thí nghiệm)
• 2.2.3. Xây dựng một số bài giảng sử dụng bài tập gắn với thực tiễn trong dạy học phần "Quang học” vật lí 9 THCS, định hƣớng phát triển tính tích cực cho học sinh
• 2.2.3.1. Tiến trình dạy học bài: Hiện tƣợng khúc xạ ánh sáng
• 2.2.3.2. Tiến trình dạy học bài: Bài tập hiện tượng khúc xạ ánh sáng và thấu kính hội tụ
• 2.2.3.3. Tiến trình dạy học bài: Sự phân tích ánh sáng trắng
• 2.2.4. Kết luận chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM
• 3.1. Mục đích thực nghiệm và nhiệm vụ thực nghiệm
• 3.1.1. Mục đích thực nghiệm
• 3.1.2. Đối tƣợng, thời gian và phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm
• 3.1.2.1. Đối tƣợng của thực nghiệm sƣ phạm
• 3.1.2.2. Thời gian và địa điểm thực nghiệm sƣ phạm
• 3.1.2.3. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm
• 3.1.2.3.1. hương pháp điều tra
• 3.1.2.3.2. hương pháp quan sát
• 3.1.2.3.3. hương pháp thống kê toán học
• 3.2. Xây dựng phương thức và tiêu chí đánh giá
• 3.2.1. hương thức và tiêu chí đánh giá mặt định lượng
• 3.2.2. hương thức và tiêu chí đánh giá mặt định tính
• 3.3. Nội dung thực nghiệm
• 3.4. Tài liệu và cách thức thực nghiệm sư phạm
• 3.4.1. Chọn mẫu thực nghiệm sư phạm
• 3.5. Kết quả thực nghiệm sƣ phạm
• 3.5.1. Đánh giá về mặt định tính
• 3.5.2. Đánh giá về mặt định lượng
• 3.5.3. Kết quả điều tra học sinh về các bài tập thực tiễn đã xây dựng và các tiến trình dạy học thực nghiệm sƣ phạm
• 3.6. Kết luận chương 3
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan về bài tập vật lý gắn với thực tiễn trong quang học Vật lý 9

Bài tập vật lý gắn với thực tiễn là một phương pháp dạy học hiệu quả, giúp học sinh (HS) hiểu sâu hơn về các hiện tượng vật lý trong cuộc sống hàng ngày. Đặc biệt, trong chương trình Vật lý 9, phần quang học có nhiều ứng dụng thực tiễn, từ đó tạo cơ hội cho HS áp dụng kiến thức vào thực tế. Việc xây dựng và sử dụng bài tập gắn với thực tiễn không chỉ giúp HS phát triển năng lực tư duy mà còn kích thích sự hứng thú trong học tập.

1.1. Khái niệm và vai trò của bài tập vật lý trong dạy học

Bài tập vật lý là những câu hỏi hoặc tình huống yêu cầu HS áp dụng kiến thức lý thuyết để giải quyết. Chúng có vai trò quan trọng trong việc củng cố kiến thức, phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề và khả năng tư duy phản biện của HS.

1.2. Tại sao cần gắn bài tập vật lý với thực tiễn

Việc gắn bài tập vật lý với thực tiễn giúp HS nhận thức rõ hơn về ứng dụng của kiến thức trong cuộc sống. Điều này không chỉ làm tăng tính thực tiễn của bài học mà còn giúp HS phát triển kỹ năng sống cần thiết.

II. Thách thức trong việc dạy học quang học Vật lý 9

Dạy học quang học Vật lý 9 gặp nhiều thách thức, từ việc thiết kế bài tập đến việc tạo động lực cho HS. Một trong những khó khăn lớn nhất là làm sao để HS thấy được sự liên quan giữa lý thuyết và thực tiễn. Nhiều HS cảm thấy khó khăn khi phải áp dụng lý thuyết vào thực tế, dẫn đến sự chán nản trong học tập.

2.1. Khó khăn trong việc thiết kế bài tập thực tiễn

Giáo viên thường gặp khó khăn trong việc thiết kế bài tập gắn với thực tiễn, đặc biệt là khi không có đủ tài liệu hoặc ví dụ cụ thể. Điều này có thể dẫn đến việc HS không hiểu rõ nội dung bài học.

2.2. Động lực học tập của học sinh

Nhiều HS thiếu động lực học tập do không thấy được giá trị của việc học Vật lý. Việc không liên kết lý thuyết với thực tiễn khiến HS cảm thấy môn học khô khan và khó hiểu.

III. Phương pháp xây dựng bài tập vật lý gắn với thực tiễn

Để xây dựng bài tập vật lý gắn với thực tiễn, giáo viên cần áp dụng các phương pháp dạy học tích cực. Việc này không chỉ giúp HS tiếp thu kiến thức một cách hiệu quả mà còn phát triển kỹ năng tư duy và khả năng giải quyết vấn đề.

3.1. Phương pháp dạy học dựa trên dự án

Phương pháp này khuyến khích HS tham gia vào các dự án thực tế, từ đó áp dụng kiến thức đã học để giải quyết các vấn đề cụ thể. Điều này giúp HS phát triển kỹ năng làm việc nhóm và tư duy sáng tạo.

3.2. Sử dụng thí nghiệm thực tế trong dạy học

Thí nghiệm thực tế là một cách hiệu quả để minh họa các hiện tượng quang học. Việc thực hiện thí nghiệm giúp HS thấy rõ hơn các khái niệm lý thuyết và ứng dụng của chúng trong thực tiễn.

IV. Ứng dụng thực tiễn của quang học trong cuộc sống hàng ngày

Quang học không chỉ là một phần lý thuyết trong sách giáo khoa mà còn có nhiều ứng dụng thực tiễn trong cuộc sống hàng ngày. Từ việc sử dụng kính mắt đến các thiết bị quang học trong công nghệ, HS có thể thấy rõ sự liên quan giữa kiến thức và thực tiễn.

4.1. Ứng dụng của thấu kính trong đời sống

Thấu kính được sử dụng rộng rãi trong các thiết bị như kính mắt, máy ảnh và kính hiển vi. Việc hiểu rõ cách hoạt động của thấu kính giúp HS nhận thức được vai trò của quang học trong công nghệ hiện đại.

4.2. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng trong tự nhiên

Khúc xạ ánh sáng là hiện tượng phổ biến trong tự nhiên, như cầu vồng hay sự biến dạng của vật thể khi nhìn qua nước. Việc quan sát và giải thích các hiện tượng này giúp HS phát triển khả năng quan sát và tư duy phản biện.

V. Kết luận và triển vọng tương lai của dạy học quang học Vật lý 9

Dạy học quang học Vật lý 9 gắn với thực tiễn không chỉ giúp HS tiếp thu kiến thức một cách hiệu quả mà còn phát triển kỹ năng sống cần thiết. Tương lai, việc áp dụng công nghệ thông tin và các phương pháp dạy học hiện đại sẽ giúp nâng cao chất lượng dạy học và tạo ra môi trường học tập tích cực hơn.

5.1. Tương lai của dạy học Vật lý gắn với thực tiễn

Với sự phát triển của công nghệ, việc dạy học Vật lý sẽ ngày càng trở nên phong phú và đa dạng. Các công cụ học tập trực tuyến và phần mềm mô phỏng sẽ giúp HS dễ dàng tiếp cận kiến thức hơn.

5.2. Đề xuất cải tiến phương pháp dạy học

Cần có những cải tiến trong phương pháp dạy học để phù hợp với nhu cầu và khả năng của HS. Việc kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn sẽ giúp HS phát triển toàn diện hơn.