Tổng quan nghiên cứu

Kĩ năng viết là một trong bốn kĩ năng ngôn ngữ quan trọng, đóng vai trò thiết yếu trong học tập và giao tiếp của học sinh tiểu học. Theo báo cáo của ngành giáo dục, học sinh lớp 1 tại Việt Nam hiện nay chủ yếu được rèn luyện kĩ thuật viết chữ và chính tả, trong khi kĩ năng tạo lập ngôn bản viết câu, đoạn còn hạn chế. Điều này dẫn đến khoảng trống trong quá trình phát triển kĩ năng viết, gây khó khăn cho học sinh khi bước vào lớp 2 với yêu cầu viết câu, đoạn văn ngắn. Mục tiêu của nghiên cứu là xây dựng hệ thống bài tập rèn kĩ năng viết cho học sinh lớp 1, tập trung vào phát triển kĩ năng viết câu, đoạn ngắn, đồng thời tích hợp rèn luyện kĩ thuật viết chữ và chính tả. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn học kì 2 năm học 2018-2019 tại ba trường tiểu học ở Thành phố Hồ Chí Minh và Bình Dương, với đối tượng là học sinh lớp 1 có sự phát triển bình thường về ngôn ngữ và tâm sinh lí. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao năng lực viết cho học sinh lớp 1, tạo nền tảng vững chắc cho việc học tập môn Tiếng Việt và phát triển năng lực ngôn ngữ toàn diện, phù hợp với định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về phát triển kĩ năng viết sớm cho học sinh tiểu học, trong đó có các mô hình dạy học hiệu quả của Steven Graham và cộng sự, nhấn mạnh vai trò của động cơ viết và môi trường học tập tích cực. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Kĩ năng viết (KNV): Bao gồm kĩ thuật viết chữ, kĩ năng viết chính tả, kĩ năng dùng từ, đặt câu và tạo lập ngôn bản viết câu, đoạn.
  • Chính tả: Hệ thống các quy tắc về âm, vần, thanh điệu, cách viết hoa và dấu câu trong tiếng Việt.
  • Câu và đoạn văn: Đơn vị giao tiếp nhỏ nhất và đơn vị văn bản gồm chuỗi câu mang nội dung hoàn chỉnh.
  • Bài tập rèn kĩ năng viết: Nhiệm vụ học tập giúp học sinh vận dụng kiến thức để hình thành và phát triển kĩ năng viết.

Lý thuyết về đặc điểm tâm sinh lí và ngôn ngữ của học sinh lớp 1 cũng được vận dụng để thiết kế bài tập phù hợp với khả năng nhận thức, chú ý, trí nhớ và tư duy của học sinh. Ngoài ra, các phương pháp dạy học đa giác quan và chiến lược viết như POW, mô phỏng, Author’s chair được tham khảo để xây dựng quy trình rèn luyện kĩ năng viết.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Phương pháp nghiên cứu lý luận: Thu thập, phân tích và tổng hợp tài liệu trong và ngoài nước về kĩ năng viết, đặc điểm tâm sinh lí học sinh lớp 1, chương trình giáo dục phổ thông cũ và mới.
  • Phương pháp quan sát: Quan sát thực tế quá trình dạy học chính tả, tập viết và luyện nói tại các trường tiểu học.
  • Phương pháp điều tra: Khảo sát, phỏng vấn giáo viên, cán bộ quản lý và học sinh lớp 1 để đánh giá thực trạng kĩ năng viết và thu thập ý kiến xây dựng bài tập.
  • Phương pháp thống kê toán học: Sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu khảo sát, phân tích lỗi chính tả và kết quả thực nghiệm.
  • Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Thực nghiệm bài tập rèn kĩ năng viết trên mẫu 60 học sinh lớp 1 tại trường Tiểu học V.P, Bình Dương, chia thành lớp thực nghiệm và lớp đối chứng (mỗi lớp 30 học sinh). Thời gian thực nghiệm kéo dài 3 tháng (02/2019 - 05/2019).

Quy trình thực nghiệm bao gồm khảo sát thực trạng, xây dựng bài tập, tổ chức thực nghiệm, thu thập và phân tích kết quả để đánh giá hiệu quả bài tập.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng kĩ năng viết của học sinh lớp 1: Trước thực nghiệm, học sinh chỉ đạt trung bình khoảng 15 câu viết đúng trong bài kiểm tra viết câu, đoạn; tỷ lệ lỗi chính tả âm-vần chiếm khoảng 40% số câu viết. Giáo viên phản ánh học sinh chủ yếu được rèn luyện kĩ thuật viết chữ và chính tả, chưa được hướng dẫn viết câu, đoạn sáng tạo.

  2. Hiệu quả bài tập rèn kĩ năng viết: Sau 3 tháng thực nghiệm, lớp thực nghiệm có sự tiến bộ rõ rệt với trung bình 28 câu viết đúng, tăng 87% so với trước thực nghiệm; tỷ lệ lỗi chính tả giảm xuống còn khoảng 15%. Lớp đối chứng chỉ tăng nhẹ, trung bình 18 câu viết đúng, lỗi chính tả vẫn ở mức 35%.

  3. Phản hồi của giáo viên và học sinh: 90% giáo viên đánh giá bài tập xây dựng phù hợp, kích thích hứng thú học sinh; 85% học sinh thể hiện thái độ tích cực, yêu thích các dạng bài tập đa dạng như điền khuyết, nối ghép, viết câu theo tranh ảnh.

  4. Độ tin cậy và độ khó của bài tập: Bài tập có độ khó vừa sức, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí học sinh lớp 1, đảm bảo tính hệ thống, liên tục và thường xuyên. Độ tin cậy của phiếu bài tập đạt trên 0.8 theo hệ số Cronbach, chứng tỏ tính ổn định và nhất quán cao.

Thảo luận kết quả

Kết quả thực nghiệm cho thấy việc xây dựng bài tập rèn kĩ năng viết câu, đoạn ngắn tích hợp rèn luyện kĩ thuật viết chữ và chính tả giúp học sinh lớp 1 phát triển toàn diện kĩ năng viết. Sự tiến bộ về số lượng câu viết đúng và giảm lỗi chính tả phản ánh hiệu quả của bài tập được thiết kế dựa trên cơ sở lý luận vững chắc và đặc điểm tâm sinh lí học sinh. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, kết quả phù hợp với khuyến nghị của Steven Graham về việc dành nhiều thời gian luyện viết và tạo động lực cho học sinh. Việc sử dụng tranh ảnh, câu hỏi gợi ý và các dạng bài tập đa dạng đã giúp học sinh phát triển khả năng diễn đạt ý tưởng bằng ngôn ngữ viết, đồng thời giảm áp lực luyện viết chữ đơn thuần. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh số câu viết đúng và tỷ lệ lỗi chính tả trước và sau thực nghiệm giữa hai nhóm, minh họa rõ sự khác biệt về hiệu quả bài tập.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường xây dựng và áp dụng bài tập rèn kĩ năng viết câu, đoạn ngắn: Giáo viên cần chủ động thiết kế bài tập phù hợp với đặc điểm học sinh, tích hợp rèn luyện kĩ thuật viết chữ và chính tả, nhằm nâng cao số lượng và chất lượng câu viết đúng. Thời gian áp dụng nên bắt đầu từ học kì 2 lớp 1 và duy trì xuyên suốt năm học.

  2. Đào tạo nâng cao năng lực chuyên môn cho giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn về phương pháp dạy viết sáng tạo, sử dụng đa dạng dạng bài tập và chiến lược viết hiệu quả. Mục tiêu trong vòng 6 tháng tới nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng thiết kế bài tập cho giáo viên tiểu học.

  3. Tích hợp sử dụng tranh ảnh, câu hỏi gợi ý và hoạt động đa giác quan: Khuyến khích giáo viên sử dụng các công cụ trực quan sinh động để kích thích trí tưởng tượng và hứng thú viết của học sinh, giúp các em phát triển ý tưởng trước khi viết.

  4. Xây dựng hệ thống đánh giá và phản hồi bài viết: Thiết lập quy trình đánh giá bài viết của học sinh không chỉ dựa trên sản phẩm cuối cùng mà còn theo dõi quá trình chuẩn bị và thái độ học tập, tạo điều kiện cho học sinh tự đánh giá và sửa lỗi. Thời gian thực hiện liên tục trong năm học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiểu học: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và bài tập mẫu giúp giáo viên thiết kế bài tập rèn kĩ năng viết phù hợp với học sinh lớp 1, nâng cao hiệu quả giảng dạy môn Tiếng Việt.

  2. Cán bộ quản lý giáo dục: Tham khảo để xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, đồng thời phát triển chương trình giảng dạy phù hợp với định hướng đổi mới giáo dục phổ thông.

  3. Nghiên cứu sinh, học viên cao học ngành Giáo dục học: Tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, xây dựng bài tập và thực nghiệm sư phạm trong lĩnh vực phát triển kĩ năng viết cho học sinh tiểu học.

  4. Nhà phát triển chương trình và tài liệu giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và cơ sở khoa học để thiết kế chương trình, sách giáo khoa và tài liệu bổ trợ phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần rèn kĩ năng viết sớm cho học sinh lớp 1?
    Việc rèn kĩ năng viết sớm giúp học sinh phát triển năng lực ngôn ngữ toàn diện, tự tin trình bày ý tưởng, nâng cao kết quả học tập và chuẩn bị tốt cho các môn học sau này. Nghiên cứu cho thấy học sinh có động cơ và môi trường học tập tích cực sẽ đạt kết quả viết vượt mong đợi.

  2. Bài tập rèn kĩ năng viết nên được thiết kế như thế nào để phù hợp với học sinh lớp 1?
    Bài tập cần đảm bảo tính vừa sức, hệ thống, liên tục, tích hợp rèn luyện kĩ thuật viết chữ, chính tả và tạo lập ngôn bản viết câu, đoạn ngắn. Sử dụng tranh ảnh, câu hỏi gợi ý và đa dạng dạng bài tập như điền khuyết, nối ghép, viết câu theo tranh để kích thích hứng thú.

  3. Phương pháp thực nghiệm được áp dụng trong nghiên cứu này là gì?
    Nghiên cứu thực nghiệm sư phạm với mẫu 60 học sinh lớp 1, chia thành lớp thực nghiệm và đối chứng, thực hiện trong 3 tháng. Phân tích kết quả dựa trên số câu viết đúng, tỷ lệ lỗi chính tả và phản hồi của giáo viên, học sinh.

  4. Làm thế nào để giáo viên đánh giá hiệu quả bài viết của học sinh?
    Giáo viên đánh giá dựa trên tiêu chí ý tưởng rõ ràng, mạch lạc, từ ngữ phù hợp, lỗi chính tả và cấu trúc ngữ pháp. Đánh giá không chỉ dựa trên sản phẩm cuối cùng mà còn theo dõi quá trình chuẩn bị và thái độ học sinh, kết hợp phản hồi từ bạn bè và tự đánh giá của học sinh.

  5. Nghiên cứu có đề xuất gì về việc đào tạo giáo viên?
    Nghiên cứu khuyến nghị tổ chức các khóa tập huấn nâng cao năng lực chuyên môn cho giáo viên về phương pháp dạy viết sáng tạo, thiết kế bài tập đa dạng và sử dụng chiến lược viết hiệu quả nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

Kết luận

  • Đề tài đã xây dựng thành công hệ thống bài tập rèn kĩ năng viết câu, đoạn ngắn cho học sinh lớp 1, tích hợp rèn luyện kĩ thuật viết chữ và chính tả.
  • Thực nghiệm cho thấy bài tập giúp học sinh tăng 87% số câu viết đúng và giảm 62% lỗi chính tả so với trước thực nghiệm.
  • Bài tập được thiết kế phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí và ngôn ngữ của học sinh lớp 1, kích thích hứng thú và phát triển năng lực ngôn ngữ toàn diện.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng dạy học viết, đào tạo giáo viên và xây dựng hệ thống đánh giá bài viết hiệu quả.
  • Khuyến khích áp dụng bài tập trong thực tiễn giảng dạy và tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi, đối tượng để nâng cao hiệu quả rèn kĩ năng viết cho học sinh tiểu học.

Hãy áp dụng những bài tập và phương pháp được đề xuất để nâng cao kĩ năng viết cho học sinh lớp 1, góp phần phát triển năng lực ngôn ngữ và thành công trong học tập của các em!