Tổng quan nghiên cứu

Thị trường bán lẻ tại Việt Nam, đặc biệt là các siêu thị tại Thành phố Hồ Chí Minh, đang phát triển mạnh mẽ với hơn 957 siêu thị và 189 trung tâm thương mại trên toàn quốc tính đến cuối năm 2017. Sự cạnh tranh gay gắt trong ngành bán lẻ thúc đẩy các doanh nghiệp không ngừng nâng cao chất lượng dịch vụ và trải nghiệm khách hàng. Trong bối cảnh đó, hành vi mua hàng ngẫu hứng chiếm tỷ lệ đáng kể, từ 27% đến 62% tổng hành vi mua sắm tại các cửa hàng, với khoảng 90% khách hàng thỉnh thoảng có hành vi này. Sự thôi thúc mua hàng ngẫu hứng là trạng thái mong muốn mua ngay lập tức một sản phẩm khi tiếp xúc với nó, chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ các yếu tố môi trường bên trong cửa hàng.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định các yếu tố môi trường bên trong siêu thị ảnh hưởng đến sự thúc giục mua hàng ngẫu hứng của người tiêu dùng tại các siêu thị lớn như Vinmart, Big C, Coopmart và Aeon trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 6 năm 2018, tập trung khảo sát khách hàng từ 18 tuổi trở lên đang mua sắm tại các siêu thị này. Kết quả nghiên cứu không chỉ giúp các nhà quản trị bán lẻ hiểu rõ hơn về các yếu tố kích thích mua hàng ngẫu hứng mà còn góp phần nâng cao hiệu quả kinh doanh và tăng cường vị thế cạnh tranh trong thị trường bán lẻ hiện đại.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: mô hình S-O-R (Stimulus-Organism-Response) và mô hình M-R (Mehrabian-Russell). Mô hình S-O-R giải thích cách các kích thích từ môi trường (Stimulus) tác động đến trạng thái cảm xúc (Organism) và dẫn đến phản ứng hành vi (Response) của người tiêu dùng. Mô hình M-R tập trung vào hai trạng thái cảm xúc trung gian là niềm vui và sự hưng phấn, từ đó ảnh hưởng đến hành vi mua sắm.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm:

  • Thúc giục mua hàng ngẫu hứng: Mong muốn mua ngay lập tức khi tiếp xúc với sản phẩm.
  • Khuyến mãi: Các hoạt động kích thích mua hàng ngắn hạn nhằm tăng doanh số.
  • Cách thức trưng bày sản phẩm: Sắp xếp và bố trí hàng hóa nhằm thu hút khách hàng.
  • Nhân viên bán hàng: Đội ngũ tiếp xúc trực tiếp, ảnh hưởng đến quyết định mua hàng.
  • Bầu không khí cửa hàng: Môi trường tổng thể bao gồm ánh sáng, âm nhạc, màu sắc và không gian.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện qua hai giai đoạn chính: nghiên cứu sơ bộ và nghiên cứu chính thức. Giai đoạn sơ bộ gồm nghiên cứu định tính với 20 khách hàng phỏng vấn tay đôi nhằm điều chỉnh thang đo phù hợp với đặc điểm thị trường Việt Nam, và nghiên cứu định lượng sơ bộ với 125 phiếu khảo sát tại 4 siêu thị lớn. Nghiên cứu chính thức tiến hành khảo sát 300 khách hàng từ 18 tuổi trở lên đang mua sắm tại các siêu thị Vinmart (quận Tân Bình), Big C (Gò Vấp, Hoàng Văn Thụ, Trường Chinh), Coopmart (quận 1, 3, Gò Vấp, Phú Nhuận) và Aeon Mall (Tân Phú, Bình Tân).

Dữ liệu được thu thập qua bảng câu hỏi trực tiếp, xử lý bằng phần mềm SPSS 16.0 với các bước kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích hồi quy và kiểm định sự khác biệt (T-test, ANOVA). Phương pháp chọn mẫu thuận tiện được áp dụng nhằm đảm bảo tính thực tiễn và khả năng tiếp cận đối tượng nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Khuyến mãi có ảnh hưởng tích cực đến thúc giục mua hàng ngẫu hứng với hệ số Beta chuẩn hóa khoảng 0.27, cho thấy các chương trình giảm giá, ưu đãi tại siêu thị kích thích khách hàng mua sắm nhiều hơn và nhanh hơn.

  2. Cách thức trưng bày sản phẩm là yếu tố có tác động mạnh nhất đến sự thúc giục mua hàng ngẫu hứng, với hệ số Beta đạt khoảng 0.32. Sản phẩm được bày trí bắt mắt, dễ tiếp cận làm tăng khả năng khách hàng phát sinh nhu cầu mua sắm ngoài kế hoạch.

  3. Nhân viên bán hàng cũng đóng vai trò quan trọng, với hệ số tác động khoảng 0.21. Nhân viên thân thiện, tư vấn nhiệt tình giúp khách hàng cảm thấy thoải mái và dễ dàng đưa ra quyết định mua hàng ngẫu hứng.

  4. Bầu không khí cửa hàng có ảnh hưởng tích cực rõ rệt đến sự thôi thúc mua hàng, với hệ số tương quan khoảng 0.29. Môi trường mua sắm có ánh sáng tốt, âm nhạc dễ chịu và không gian rộng rãi tạo cảm giác thư giãn, kích thích hành vi mua sắm.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước, khẳng định vai trò quan trọng của môi trường bên trong siêu thị trong việc thúc đẩy hành vi mua hàng ngẫu hứng. Ví dụ, nghiên cứu tại Sri Lanka cũng chỉ ra mối quan hệ tích cực giữa cảm nhận môi trường cửa hàng và hành vi mua hàng ngẫu hứng với hệ số tương quan 0.423. Sự khác biệt về mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố có thể do đặc thù văn hóa và thói quen tiêu dùng tại Việt Nam.

Biểu đồ hồi quy tuyến tính có thể minh họa rõ ràng mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến sự thúc giục mua hàng, giúp nhà quản trị dễ dàng nhận diện các điểm cần tập trung cải thiện. Bảng phân tích Cronbach’s Alpha và EFA cho thấy các thang đo đều đạt độ tin cậy cao, đảm bảo tính chính xác của kết quả.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường các chương trình khuyến mãi hấp dẫn và đa dạng nhằm kích thích khách hàng mua sắm ngẫu hứng, đặc biệt trong các dịp lễ, cuối tuần. Thời gian thực hiện: liên tục hàng tháng. Chủ thể: bộ phận marketing siêu thị.

  2. Cải thiện cách thức trưng bày sản phẩm bằng cách bố trí sản phẩm theo nhóm, sử dụng ánh sáng và biển hiệu bắt mắt để thu hút sự chú ý. Thời gian thực hiện: 3 tháng. Chủ thể: bộ phận quản lý cửa hàng.

  3. Đào tạo nhân viên bán hàng nâng cao kỹ năng tư vấn và giao tiếp thân thiện, tạo môi trường mua sắm thoải mái cho khách hàng. Thời gian thực hiện: 6 tháng. Chủ thể: phòng nhân sự và đào tạo.

  4. Tối ưu hóa bầu không khí cửa hàng bằng cách điều chỉnh âm nhạc phù hợp, ánh sáng dễ chịu và không gian rộng rãi, sạch sẽ để khách hàng có trải nghiệm mua sắm tích cực. Thời gian thực hiện: 3 tháng. Chủ thể: bộ phận vận hành và quản lý siêu thị.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản trị siêu thị và chuỗi bán lẻ: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chiến lược kinh doanh, nâng cao trải nghiệm khách hàng và tăng doanh thu.

  2. Chuyên gia marketing và nghiên cứu thị trường: Tham khảo các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng, từ đó thiết kế các chương trình khuyến mãi và trưng bày hiệu quả.

  3. Sinh viên và nhà nghiên cứu ngành quản trị kinh doanh: Tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu hành vi tiêu dùng và ứng dụng mô hình S-O-R, M-R trong thực tiễn.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và tổ chức phát triển ngành bán lẻ: Hiểu rõ hơn về xu hướng tiêu dùng và các yếu tố ảnh hưởng để hỗ trợ phát triển thị trường bán lẻ hiện đại.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến mua hàng ngẫu hứng tại siêu thị?
    Cách thức trưng bày sản phẩm được xác định là yếu tố có tác động mạnh nhất với hệ số Beta khoảng 0.32, do nó trực tiếp thu hút sự chú ý và tạo cảm giác hấp dẫn cho khách hàng.

  2. Khuyến mãi có thực sự kích thích mua hàng ngẫu hứng không?
    Có, khuyến mãi với các chương trình giảm giá, ưu đãi ngắn hạn làm tăng sự thôi thúc mua hàng, giúp khách hàng quyết định mua nhanh hơn và nhiều hơn.

  3. Nhân viên bán hàng ảnh hưởng thế nào đến hành vi mua sắm?
    Nhân viên thân thiện, tư vấn nhiệt tình giúp khách hàng cảm thấy thoải mái, tăng khả năng mua hàng ngẫu hứng, đặc biệt khi họ hỗ trợ tìm kiếm sản phẩm và giới thiệu khuyến mãi.

  4. Bầu không khí cửa hàng gồm những yếu tố nào?
    Bao gồm ánh sáng, âm nhạc, màu sắc và không gian rộng rãi, sạch sẽ. Môi trường này tạo cảm giác dễ chịu, kích thích khách hàng lưu lại lâu hơn và mua sắm nhiều hơn.

  5. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
    Nghiên cứu kết hợp định tính (phỏng vấn tay đôi) và định lượng (khảo sát trực tiếp với 300 khách hàng), sử dụng phần mềm SPSS để phân tích độ tin cậy, nhân tố và hồi quy nhằm đảm bảo kết quả chính xác và thực tiễn.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định bốn yếu tố môi trường bên trong siêu thị ảnh hưởng tích cực đến sự thúc giục mua hàng ngẫu hứng: khuyến mãi, cách thức trưng bày, nhân viên bán hàng và bầu không khí cửa hàng.
  • Cách thức trưng bày sản phẩm có tác động mạnh nhất, tiếp theo là bầu không khí và khuyến mãi.
  • Phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng với mẫu 300 khách hàng tại các siêu thị lớn ở TP. Hồ Chí Minh đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản trị bán lẻ xây dựng chiến lược kinh doanh hiệu quả, nâng cao trải nghiệm khách hàng và tăng doanh thu.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả trong vòng 6-12 tháng, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các khu vực khác để so sánh và hoàn thiện mô hình.

Hãy áp dụng những kiến thức và giải pháp từ nghiên cứu này để nâng cao hiệu quả kinh doanh và tạo ra trải nghiệm mua sắm hấp dẫn cho khách hàng tại siêu thị của bạn!