Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh hậu đại dịch COVID-19, ngành dược phẩm tại Thành phố Hồ Chí Minh chứng kiến sự thay đổi rõ nét trong hành vi mua sắm của người tiêu dùng, đặc biệt là đối với thuốc không kê đơn (OTC). Theo khảo sát với 330 người tiêu dùng tại TP.HCM, nhu cầu sử dụng thuốc OTC tăng lên đáng kể do sự gia tăng ý thức bảo vệ sức khỏe cá nhân và khó khăn trong việc tiếp cận dịch vụ y tế trực tiếp. Đại dịch đã thúc đẩy xu hướng tự chăm sóc sức khỏe, khiến người tiêu dùng ưu tiên lựa chọn các sản phẩm OTC để phòng ngừa và điều trị các bệnh thông thường.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định các yếu tố tác động quan trọng đến hành vi mua thuốc OTC của người tiêu dùng tại TP.HCM trong giai đoạn hậu COVID-19, đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố này và đề xuất các hàm ý quản trị phù hợp. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 3 đến tháng 8 năm 2022, tập trung vào người dân từ 18 tuổi trở lên đã từng mua hoặc biết về thuốc OTC. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần làm rõ các yếu tố ảnh hưởng trong bối cảnh đặc thù của TP.HCM mà còn hỗ trợ doanh nghiệp dược phẩm xây dựng chiến lược kinh doanh hiệu quả, góp phần phục hồi và phát triển kinh tế sau đại dịch.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết hành vi chính: Lý thuyết hành động hợp lý (TRA), Lý thuyết hành vi có kế hoạch (TPB) và Lý thuyết giá trị tiêu dùng. TRA tập trung vào mối quan hệ giữa thái độ, ý định và hành vi, trong khi TPB mở rộng thêm yếu tố nhận thức khả năng kiểm soát hành vi và chuẩn mực chủ quan nhằm dự đoán chính xác hơn ý định hành vi. Lý thuyết giá trị tiêu dùng giải thích quyết định mua hàng dựa trên giá trị cảm nhận của người tiêu dùng, bao gồm các khía cạnh tính năng, xã hội, cảm xúc và tri thức.
Ngoài ra, mô hình hành vi tích hợp (IBM) được tham khảo để bổ sung các yếu tố như trải nghiệm thương hiệu, lời khuyên chuyên môn và nhận thức về COVID-19, nhằm xây dựng mô hình nghiên cứu toàn diện hơn. Các khái niệm chính bao gồm thái độ, chuẩn mực chủ quan, nhận thức khả năng kiểm soát, giá trị cảm nhận, trải nghiệm thương hiệu, trải nghiệm mua, lời khuyên chuyên môn, nhận thức về COVID-19, ý định mua và hành vi mua thuốc OTC.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Dữ liệu chính được thu thập qua bảng câu hỏi khảo sát 330 người tiêu dùng tại TP.HCM trong khoảng thời gian 6 tháng (03/2022 - 08/2022). Mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện, đảm bảo đối tượng khảo sát là người dân từ 18 tuổi trở lên đã từng mua hoặc biết về thuốc OTC.
Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm SmartPLS, sử dụng kỹ thuật mô hình phương trình cấu trúc (PLS-SEM) để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu và đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến ý định và hành vi mua thuốc OTC. Quy trình nghiên cứu bao gồm nghiên cứu sơ bộ, lựa chọn thang đo, khảo sát chính thức và phân tích kết quả nhằm đảm bảo tính chính xác và tin cậy của mô hình.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Trải nghiệm thương hiệu thuốc OTC có tác động lớn nhất đến ý định mua thuốc OTC với hệ số beta (β) = 0,352, cho thấy người tiêu dùng rất chú trọng đến cảm nhận và sự tin tưởng vào thương hiệu khi quyết định mua thuốc.
Nhận thức của người tiêu dùng về dịch bệnh COVID-19 cũng ảnh hưởng mạnh mẽ đến ý định mua thuốc OTC với hệ số β = 0,216, chỉ đứng sau trải nghiệm thương hiệu. Điều này phản ánh sự lo ngại về sức khỏe và nhu cầu phòng ngừa bệnh tật vẫn còn cao trong giai đoạn hậu đại dịch.
Hai trong ba yếu tố thuộc lý thuyết TPB (chuẩn mực chủ quan và nhận thức khả năng kiểm soát) không được kiểm định hỗ trợ trong nghiên cứu này, cho thấy sự khác biệt trong bối cảnh nghiên cứu tại TP.HCM so với các nghiên cứu trước đây.
Ý định mua thuốc OTC có ảnh hưởng trực tiếp và tích cực đến hành vi mua thực tế, khẳng định vai trò trung tâm của ý định trong việc thúc đẩy hành vi tiêu dùng thuốc OTC.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy trải nghiệm thương hiệu là yếu tố quyết định hàng đầu, phù hợp với các nghiên cứu thực nghiệm trước đây, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng và duy trì hình ảnh thương hiệu trong ngành dược phẩm. Nhận thức về COVID-19 cũng đóng vai trò quan trọng, phản ánh tâm lý người tiêu dùng vẫn còn cảnh giác và ưu tiên các sản phẩm bảo vệ sức khỏe.
Việc chuẩn mực chủ quan và nhận thức khả năng kiểm soát không có tác động đáng kể có thể do đặc thù văn hóa và thói quen tiêu dùng tại TP.HCM, nơi người tiêu dùng có xu hướng tự quyết định dựa trên trải nghiệm cá nhân và thông tin thương hiệu hơn là áp lực xã hội hay cảm nhận về khả năng kiểm soát hành vi.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến ý định mua thuốc OTC, giúp minh họa rõ ràng sự vượt trội của trải nghiệm thương hiệu và nhận thức COVID-19 so với các yếu tố khác.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường xây dựng và quảng bá trải nghiệm thương hiệu thuốc OTC: Doanh nghiệp cần đầu tư vào chất lượng sản phẩm, bao bì, dịch vụ khách hàng và các hoạt động marketing nhằm nâng cao nhận diện và sự tin tưởng của người tiêu dùng. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; Chủ thể: Bộ phận Marketing và Phát triển sản phẩm.
Đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức về phòng chống dịch bệnh và lợi ích của thuốc OTC: Tăng cường các chiến dịch giáo dục sức khỏe, cung cấp thông tin chính xác về COVID-19 và cách sử dụng thuốc OTC an toàn. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Doanh nghiệp dược phẩm phối hợp với cơ quan y tế.
Phát triển kênh bán hàng đa dạng, đặc biệt là kênh trực tuyến: Tận dụng xu hướng mua sắm trực tuyến để tiếp cận khách hàng thuận tiện hơn, đồng thời đảm bảo tư vấn chuyên môn qua các nền tảng số. Thời gian: 3-6 tháng; Chủ thể: Bộ phận Kinh doanh và Công nghệ thông tin.
Tăng cường đào tạo và hỗ trợ dược sĩ, nhân viên bán hàng về kiến thức sản phẩm và tư vấn khách hàng: Đảm bảo người tiêu dùng nhận được lời khuyên chuyên môn chính xác, góp phần nâng cao thái độ tích cực và ý định mua hàng. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Bộ phận Đào tạo và Quản lý nhân sự.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Doanh nghiệp dược phẩm và nhà phân phối thuốc OTC: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chiến lược marketing và phát triển sản phẩm phù hợp với hành vi tiêu dùng hậu đại dịch.
Các nhà quản lý ngành y tế và cơ quan chức năng: Tham khảo để thiết kế các chính sách hỗ trợ phát triển ngành dược phẩm, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng về sử dụng thuốc OTC an toàn.
Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản trị kinh doanh, Marketing và Y tế công cộng: Tài liệu tham khảo quý giá về mô hình hành vi tiêu dùng trong bối cảnh đặc thù của đại dịch và hậu đại dịch.
Các nhà tư vấn và chuyên gia phát triển thị trường: Hỗ trợ phân tích xu hướng tiêu dùng và đề xuất giải pháp tối ưu hóa hoạt động kinh doanh trong ngành dược phẩm.
Câu hỏi thường gặp
Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến hành vi mua thuốc OTC tại TP.HCM hậu COVID-19?
Trải nghiệm thương hiệu thuốc OTC được xác định là yếu tố có tác động mạnh nhất với hệ số β = 0,352, cho thấy người tiêu dùng rất quan tâm đến chất lượng và uy tín thương hiệu khi lựa chọn sản phẩm.Nhận thức về COVID-19 ảnh hưởng như thế nào đến hành vi mua thuốc OTC?
Nhận thức về dịch bệnh có tác động tích cực đến ý định mua thuốc OTC (β = 0,216), phản ánh sự lo ngại về sức khỏe và nhu cầu phòng ngừa bệnh tật vẫn còn cao trong giai đoạn hậu đại dịch.Tại sao chuẩn mực chủ quan và nhận thức khả năng kiểm soát không ảnh hưởng đáng kể trong nghiên cứu này?
Điều này có thể do đặc thù văn hóa và thói quen tiêu dùng tại TP.HCM, nơi người tiêu dùng dựa nhiều vào trải nghiệm cá nhân và thông tin thương hiệu hơn là áp lực xã hội hay cảm nhận về khả năng kiểm soát hành vi.Làm thế nào doanh nghiệp dược phẩm có thể tận dụng kết quả nghiên cứu để phát triển kinh doanh?
Doanh nghiệp nên tập trung nâng cao trải nghiệm thương hiệu, đẩy mạnh truyền thông về lợi ích thuốc OTC và phát triển kênh bán hàng đa dạng, đặc biệt là trực tuyến, đồng thời đào tạo nhân viên tư vấn chuyên môn.Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để phân tích dữ liệu trong luận văn?
Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô hình phương trình cấu trúc (PLS-SEM) với phần mềm SmartPLS để kiểm định các giả thuyết và đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến ý định và hành vi mua thuốc OTC.
Kết luận
- Trải nghiệm thương hiệu thuốc OTC là yếu tố tác động mạnh nhất đến ý định mua thuốc của người tiêu dùng tại TP.HCM hậu đại dịch COVID-19.
- Nhận thức về dịch bệnh COVID-19 cũng có ảnh hưởng tích cực và đáng kể đến ý định mua thuốc OTC.
- Hai yếu tố chuẩn mực chủ quan và nhận thức khả năng kiểm soát không được hỗ trợ trong bối cảnh nghiên cứu tại TP.HCM.
- Ý định mua thuốc OTC có tác động trực tiếp và tích cực đến hành vi mua thực tế của người tiêu dùng.
- Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để doanh nghiệp dược phẩm và các nhà quản lý xây dựng chiến lược phát triển phù hợp trong giai đoạn hậu đại dịch.
Tiếp theo, các doanh nghiệp và nhà quản lý nên triển khai các giải pháp nâng cao trải nghiệm thương hiệu, truyền thông hiệu quả và phát triển kênh bán hàng đa dạng nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của người tiêu dùng. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, độc giả được khuyến khích tham khảo toàn văn luận văn và liên hệ với tác giả để trao đổi chuyên sâu.