Văn Hóa Pháp Luật Trong Tố Tụng Hành Chính: Thực Trạng và Giải Pháp

Văn hóa pháp luật trong TTHC là hệ thống các yếu tố vật chất và tinh thần thuộc hệ thống tác động của pháp luật, thể hiện trong ý chí và hành vi của con người trong lĩnh vực này. Nó bao gồm văn hóa công vụ của cơ quan và người tiến hành TTHC, văn hóa của người tham gia tố tụng, văn hóa của các cá nhân, cơ quan hữu quan, và văn hóa của công chúng liên quan đến vụ án. Nghiên cứu nội dung văn hóa pháp luật của thẩm phán trong TTHC bao gồm: giá trị vật chất, tinh thần do con người sáng tạo gắn liền hoạt động TTHC của thẩm phán.

Theo TS Lê Minh Tâm, các tiêu chí đánh giá văn hóa pháp luật bao gồm sự hình thành nhận thức về pháp luật, tư duy pháp lý logic, hoàn thiện trình độ hoạt động chuyên nghiệp của cơ quan pháp luật, tăng cường chất lượng thực hiện pháp luật của cư dân. Sự phân chia quyền lực, hoạt động nghiên cứu nguồn gốc của văn hóa pháp luật cũng là yếu tố quan trọng. Nghiên cứu yếu tố tác động của pháp luật dưới góc độ văn hóa, hướng tới hợp tác xây dựng quy tắc ứng xử mới, mang lại lợi ích cho các bên tham gia và toàn xã hội.

Một số thẩm phán chưa thực sự am hiểu sâu sắc các quy định của pháp luật hành chính, đặc biệt là các quy định mới được ban hành, dẫn đến việc áp dụng pháp luật không chính xác, gây thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của người dân. Việc thiếu cập nhật kiến thức pháp luật và các văn bản hướng dẫn thi hành cũng là một vấn đề cần được khắc phục. Việc áp dụng không thống nhất giữa các địa phương cũng gây khó khăn cho người dân khi tham gia tố tụng.

Nhiều vụ án hành chính còn tồn tại tình trạng thiếu công khai, minh bạch trong quá trình thụ lý, giải quyết, gây nghi ngờ về tính khách quan, công bằng của Tòa án. Việc tiếp cận thông tin về vụ án còn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là đối với những người dân ở vùng sâu, vùng xa. Quy trình giải quyết khiếu nại hành chính còn rườm rà, kéo dài, gây bức xúc cho người dân.

Vẫn còn tình trạng một số thẩm phán thiếu tinh thần trách nhiệm, làm việc qua loa, đại khái, thậm chí có biểu hiện tiêu cực, nhũng nhiễu người dân. Trách nhiệm giải trình của các cơ quan nhà nước và cán bộ, công chức khi bị khiếu kiện còn chưa cao. Điều này làm giảm sút niềm tin của người dân vào hệ thống tư pháp và hành chính.

Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về TTHC cho cán bộ, công chức và người dân. Đổi mới nội dung, hình thức tuyên truyền để phù hợp với từng đối tượng, địa bàn. Chú trọng đến việc tuyên truyền pháp luật cho người dân ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật về TTHC để đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất, khả thi và phù hợp với thực tiễn. Cần chú trọng đến việc đơn giản hóa thủ tục tố tụng, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tham gia tố tụng. Nghiên cứu ban hành các văn bản hướng dẫn chi tiết, cụ thể về việc áp dụng pháp luật trong TTHC.

Nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, đạo đức công vụ cho đội ngũ thẩm phán hành chính thông qua các khóa đào tạo, bồi dưỡng. Tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động của thẩm phán, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật, đạo đức công vụ. Thực hiện tốt công tác quy hoạch, bổ nhiệm thẩm phán, đảm bảo lựa chọn được những người có đủ phẩm chất, năng lực, uy tín để thực hiện nhiệm vụ.

Các tiêu chuẩn đạo đức của thẩm phán bao gồm: liêm khiết, trung thực, khách quan, công bằng, tôn trọng pháp luật, tôn trọng người dân, tận tụy với công việc. Thẩm phán phải không ngừng học tập, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ để đáp ứng yêu cầu của công việc. Thẩm phán phải tránh xa các hành vi tiêu cực, tham nhũng, lạm quyền.

Cần xây dựng cơ chế kiểm soát đạo đức công vụ hiệu quả, đảm bảo tính khách quan, minh bạch. Tăng cường vai trò giám sát của người dân, các tổ chức xã hội đối với hoạt động của thẩm phán. Xử lý nghiêm các hành vi vi phạm đạo đức công vụ, tạo sức răn đe.

Xây dựng văn hóa thượng tôn pháp luật trong đội ngũ cán bộ, công chức, đặc biệt là thẩm phán. Nâng cao ý thức tự giác tuân thủ pháp luật, coi pháp luật là chuẩn mực cao nhất để điều chỉnh hành vi. Tạo môi trường làm việc minh bạch, công khai, khuyến khích sự liêm chính, trung thực.

Thực hiện tố tụng trực tuyến cho phép người dân nộp đơn khởi kiện, cung cấp chứng cứ, tham gia phiên tòa từ xa, tiết kiệm thời gian và chi phí. Cần xây dựng hạ tầng công nghệ thông tin đồng bộ, đảm bảo an toàn, bảo mật thông tin. Xây dựng quy trình tố tụng trực tuyến rõ ràng, minh bạch.

Số hóa hồ sơ vụ án giúp quản lý dữ liệu một cách khoa học, dễ dàng tra cứu, tìm kiếm thông tin. Giảm thiểu tình trạng thất lạc, hư hỏng hồ sơ. Tăng cường tính minh bạch, công khai trong quản lý hồ sơ vụ án.

Công khai thông tin vụ án trên Cổng thông tin điện tử của Tòa án, tạo điều kiện cho người dân giám sát hoạt động tố tụng. Bảo đảm quyền tiếp cận thông tin của người dân, góp phần nâng cao tính minh bạch của hệ thống tư pháp.

Tiếp tục hoàn thiện các quy định của pháp luật về công khai, minh bạch trong TTHC. Tăng cường trách nhiệm giải trình của các cơ quan nhà nước và cán bộ, công chức. Đảm bảo quyền tiếp cận thông tin của người dân.

Học hỏi kinh nghiệm quốc tế về xây dựng văn hóa pháp luật, nâng cao hiệu quả TTHC. Hợp tác với các tổ chức quốc tế để đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức. Tham gia các diễn đàn quốc tế về TTHC để chia sẻ kinh nghiệm, nâng cao vị thế của Việt Nam.

Giải quyết dứt điểm các vụ án hành chính tồn đọng, đảm bảo quyền lợi của người dân. Xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật, tạo niềm tin vào sự nghiêm minh của pháp luật. Xây dựng mối quan hệ tốt đẹp giữa Nhà nước và người dân.