Tổng quan nghiên cứu

Văn hóa chính trị là yếu tố then chốt quyết định tính chất và hiệu quả của hoạt động chính trị trong xã hội. Theo ước tính, hiện cả nước có khoảng 3,36 triệu sinh viên đại học và cao đẳng, trong đó sinh viên đóng vai trò quan trọng như lực lượng lao động chất lượng cao tương lai và là nguồn cán bộ, công chức tiềm năng. Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập quốc tế và tác động của cơ chế thị trường, một bộ phận sinh viên có biểu hiện giảm sút niềm tin chính trị, thiếu ý thức chấp hành pháp luật và sống thực dụng, gây ảnh hưởng tiêu cực đến xây dựng văn hóa chính trị. Luận văn tập trung nghiên cứu vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong xây dựng văn hóa chính trị cho sinh viên Trường Đại học Tài Nguyên và Môi Trường Hà Nội giai đoạn 2022-2023. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích cơ sở lý luận, khảo sát thực trạng và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả xây dựng văn hóa chính trị cho sinh viên tại trường. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại Trường Đại học Tài Nguyên và Môi Trường Hà Nội, phạm vi thời gian từ năm 2022 đến 2023, đối tượng là sinh viên khóa 10 và 11 đang học năm thứ 3 và 4. Ý nghĩa nghiên cứu góp phần hệ thống hóa lý luận về văn hóa chính trị trong tư tưởng Hồ Chí Minh và cung cấp cơ sở thực tiễn cho công tác giáo dục chính trị trong các trường đại học, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa chính trị. Văn hóa chính trị được hiểu là tập hợp các lập trường, xu hướng cá nhân trong hệ thống chính trị, làm cơ sở cho hành động chính trị có ý nghĩa. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Tri thức chính trị: Hiểu biết về lý luận chính trị, kinh nghiệm chính trị, là nền tảng của văn hóa chính trị.
  • Lý tưởng chính trị: Mục tiêu cao cả, định hướng tư tưởng và hành động chính trị.
  • Niềm tin chính trị: Sự công nhận và kiên định với lý tưởng, đường lối của Đảng và Nhà nước.
  • Hành vi chính trị: Hành động, phong cách lãnh đạo, ứng xử của các chủ thể chính trị.
  • Giá trị chính trị: Các đặc điểm tích cực, được cộng đồng chấp nhận, tạo nên chuẩn mực hành vi.

Tư tưởng Hồ Chí Minh nhấn mạnh vai trò của văn hóa chính trị trong xây dựng con người mới, xã hội mới, lấy dân làm gốc, coi trọng giáo dục lý luận gắn liền với thực tiễn, và đề cao đạo đức cách mạng. Phương châm xây dựng văn hóa chính trị theo Hồ Chí Minh là "lý luận gắn liền với thực tiễn", "học đi đôi với hành", và phương pháp chủ yếu là tự học, tự rèn luyện.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử kết hợp với phương pháp Hồ Chí Minh học. Các phương pháp cụ thể gồm:

  • Phương pháp logic - lịch sử: Phân tích các quan điểm văn hóa chính trị, luận giải nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh.
  • Phương pháp phân tích - tổng hợp: Hệ thống hóa các nghiên cứu liên quan, rút ra vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu.
  • Phương pháp thống kê - so sánh: Khảo sát thực trạng văn hóa chính trị của sinh viên, so sánh các chỉ số.
  • Phương pháp điều tra xã hội học: Thu thập dữ liệu qua bảng hỏi trực tiếp với cỡ mẫu 300 sinh viên năm 3 và 4 của Trường Đại học Tài Nguyên và Môi Trường Hà Nội, nhằm đánh giá mức độ quan tâm, nhận thức và hành vi chính trị.

Phương pháp chọn mẫu là chọn ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho sinh viên khóa 10 và 11. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả, biểu đồ và so sánh tỷ lệ phần trăm để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ quan tâm đến chính trị - xã hội: 90% sinh viên quan tâm đến tình hình chính trị - xã hội đất nước, tuy nhiên 100% không xem chương trình thời sự trên truyền hình mà chủ yếu tiếp cận thông tin qua mạng xã hội với 50% thường xuyên và 45% rất thường xuyên.

  2. Hiểu biết về chính trị và lịch sử trường: Hơn 90% sinh viên hiểu biết về mục tiêu phát triển đất nước, trong đó hơn 50% hiểu rất rõ. Tuy nhiên, chỉ 7,8% sinh viên rất hiểu về lịch sử hình thành và phát triển của trường, 51,5% hiểu ít.

  3. Quan tâm đến chủ trương, chính sách: 56% sinh viên quan tâm đến chủ trương, đường lối của Đảng; 91% quan tâm đến chính sách, pháp luật của Nhà nước.

  4. Đánh giá về các môn học lý luận chính trị: 45-52% sinh viên cho rằng các môn Khoa học Mác - Lênin, Lịch sử Đảng, Tư tưởng Hồ Chí Minh rất quan trọng; mức độ hứng thú trung bình trên 45%, trong đó môn Mác - Lênin có hơn 55% rất hứng thú.

  5. Niềm tin chính trị: 65% sinh viên rất tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, 32,7% tin tưởng, chỉ 2,3% ít tin tưởng. 61,1% sinh viên đã từng đi bầu cử đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

  6. Tham gia hoạt động tư tưởng Hồ Chí Minh: 82% đánh giá các chương trình, hoạt động về tư tưởng Hồ Chí Minh của trường từ khá trở lên, nhưng 89% sinh viên ít hoặc chưa từng tham gia tọa đàm, hội thảo về tư tưởng Hồ Chí Minh.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy sinh viên Trường Đại học Tài Nguyên và Môi Trường Hà Nội có nhận thức chính trị tương đối tốt, thể hiện qua mức độ quan tâm, hiểu biết và niềm tin vào Đảng và Nhà nước. Việc sinh viên chủ yếu tiếp cận thông tin qua mạng xã hội phản ánh xu hướng chung của thế hệ trẻ hiện nay, đồng thời đặt ra thách thức trong việc đảm bảo tính chính thống và sâu sắc của thông tin chính trị. Mức độ hiểu biết về lịch sử trường còn hạn chế, cho thấy cần tăng cường giáo dục truyền thống và lịch sử địa phương.

Sự quan tâm và hứng thú với các môn học lý luận chính trị là cơ sở thuận lợi để nâng cao văn hóa chính trị, tuy nhiên cần đổi mới phương pháp giảng dạy để tăng tính hấp dẫn và thực tiễn. Niềm tin chính trị vững chắc của sinh viên là điểm sáng, song vẫn tồn tại một tỷ lệ nhỏ sinh viên thiếu niềm tin, cần có biện pháp giáo dục, định hướng kịp thời.

Việc sinh viên ít tham gia các hoạt động tọa đàm, hội thảo về tư tưởng Hồ Chí Minh cho thấy sự thiếu kết nối giữa lý luận và thực tiễn, cần tăng cường tổ chức các hoạt động tương tác, trải nghiệm để nâng cao hiệu quả giáo dục chính trị. Các biểu đồ và bảng số liệu minh họa rõ ràng mức độ quan tâm, nhận thức và niềm tin của sinh viên, giúp nhà trường có cơ sở đánh giá và điều chỉnh chiến lược giáo dục.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường vai trò lãnh đạo và chỉ đạo của Đảng ủy, Ban Giám hiệu

    • Xây dựng kế hoạch chiến lược phát triển văn hóa chính trị cho sinh viên trong 3 năm tới.
    • Tổ chức các hội nghị, tọa đàm định kỳ để đánh giá và điều chỉnh công tác giáo dục chính trị.
    • Chủ thể thực hiện: Đảng ủy, Ban Giám hiệu trường.

  2. Nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị

    • Đổi mới phương pháp giảng dạy, áp dụng công nghệ thông tin, phương pháp tương tác, học tập trải nghiệm.
    • Biên soạn tài liệu phù hợp với đặc thù sinh viên ngành tài nguyên và môi trường.
    • Chủ thể thực hiện: Khoa Lý luận chính trị, giảng viên.

  3. Phát huy vai trò chủ động của sinh viên trong nhận thức và vận dụng tri thức chính trị

    • Khuyến khích sinh viên tham gia các câu lạc bộ, phong trào tình nguyện, hoạt động xã hội gắn với giáo dục chính trị.
    • Tổ chức các cuộc thi tìm hiểu tư tưởng Hồ Chí Minh, lịch sử Đảng, chính sách pháp luật.
    • Chủ thể thực hiện: Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên.

  4. Tạo môi trường văn hóa chính trị thuận lợi

    • Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ học tập và sinh hoạt chính trị.
    • Tăng cường truyền thông, sử dụng mạng xã hội chính thống để cung cấp thông tin chính trị chính xác, kịp thời.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Công tác chính trị sinh viên, Ban Truyền thông.

  5. Cải thiện văn hóa chính trị dựa trên ba tư tưởng cơ bản của Hồ Chí Minh

    • Tập trung giáo dục đạo đức cách mạng, lý tưởng chính trị và niềm tin chính trị.
    • Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong sinh viên.
    • Chủ thể thực hiện: Toàn thể cán bộ, giảng viên và sinh viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo các trường đại học, cao đẳng

    • Lợi ích: Có cơ sở khoa học để xây dựng và điều chỉnh chiến lược giáo dục chính trị cho sinh viên.
    • Use case: Xây dựng chương trình đào tạo, tổ chức các hoạt động giáo dục chính trị.

  2. Giảng viên, cán bộ khoa Lý luận chính trị

    • Lợi ích: Nắm vững cơ sở lý luận và thực tiễn để đổi mới phương pháp giảng dạy.
    • Use case: Soạn thảo giáo trình, tổ chức các buổi học tương tác, tọa đàm.

  3. Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên các trường đại học

    • Lợi ích: Tăng cường hiệu quả các phong trào, hoạt động giáo dục chính trị, nâng cao nhận thức sinh viên.
    • Use case: Tổ chức các cuộc thi, hoạt động tình nguyện, tọa đàm về tư tưởng Hồ Chí Minh.

  4. Các nhà nghiên cứu, sinh viên ngành Hồ Chí Minh học, Chính trị học

    • Lợi ích: Tham khảo tài liệu nghiên cứu về văn hóa chính trị và tư tưởng Hồ Chí Minh trong bối cảnh hiện đại.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Văn hóa chính trị là gì và tại sao quan trọng đối với sinh viên?
    Văn hóa chính trị là tập hợp các giá trị, niềm tin, hành vi liên quan đến chính trị trong xã hội. Đối với sinh viên, nó giúp hình thành nhân cách, ý thức trách nhiệm công dân và khả năng tham gia xây dựng xã hội. Ví dụ, sinh viên có văn hóa chính trị tốt sẽ tích cực tham gia các hoạt động xã hội và tuân thủ pháp luật.

  2. Tư tưởng Hồ Chí Minh đóng góp gì cho xây dựng văn hóa chính trị?
    Hồ Chí Minh nhấn mạnh lấy dân làm gốc, giáo dục lý luận gắn với thực tiễn, và đạo đức cách mạng. Tư tưởng này giúp xây dựng con người có lý tưởng, niềm tin và hành động chính trị đúng đắn, góp phần phát triển xã hội bền vững.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng, phương pháp logic - lịch sử, phân tích - tổng hợp, thống kê - so sánh và điều tra xã hội học với cỡ mẫu 300 sinh viên, nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  4. Thực trạng xây dựng văn hóa chính trị cho sinh viên tại Trường Đại học Tài Nguyên và Môi Trường Hà Nội ra sao?
    Sinh viên có mức độ quan tâm và niềm tin chính trị khá tốt, tuy nhiên còn hạn chế về hiểu biết lịch sử trường và tham gia các hoạt động tư tưởng Hồ Chí Minh. Việc tiếp cận thông tin chủ yếu qua mạng xã hội cũng đặt ra thách thức trong giáo dục chính trị.

  5. Các giải pháp chính để nâng cao văn hóa chính trị cho sinh viên là gì?
    Bao gồm tăng cường vai trò lãnh đạo, đổi mới phương pháp giảng dạy, phát huy vai trò chủ động của sinh viên, tạo môi trường thuận lợi và áp dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận, đạo đức và niềm tin chính trị.

Kết luận

  • Văn hóa chính trị là nền tảng quan trọng trong xây dựng con người và xã hội, đặc biệt với sinh viên - lực lượng chủ chốt của tương lai đất nước.
  • Tư tưởng Hồ Chí Minh cung cấp cơ sở lý luận và phương pháp thiết thực để xây dựng văn hóa chính trị cho sinh viên.
  • Thực trạng tại Trường Đại học Tài Nguyên và Môi Trường Hà Nội cho thấy sinh viên có nhận thức và niềm tin chính trị tốt nhưng còn hạn chế trong tham gia các hoạt động tư tưởng.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào nâng cao chất lượng giáo dục lý luận, phát huy vai trò sinh viên và tạo môi trường thuận lợi, nhằm nâng cao hiệu quả xây dựng văn hóa chính trị.
  • Đề nghị các chủ thể liên quan triển khai kế hoạch chiến lược trong 3 năm tới, đồng thời tăng cường tổ chức các hoạt động tương tác, trải nghiệm để phát huy tối đa tiềm năng của sinh viên trong công tác xây dựng văn hóa chính trị.

Hãy cùng chung tay xây dựng nền văn hóa chính trị vững mạnh cho thế hệ trẻ, góp phần phát triển bền vững đất nước!