Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế hội nhập và cạnh tranh ngày càng gay gắt, việc nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh trở thành yêu cầu cấp thiết đối với các doanh nghiệp tại Việt Nam. Theo ước tính, các doanh nghiệp trong ngành may mặc đang phải đối mặt với áp lực cạnh tranh từ cả thị trường nội địa và quốc tế, đòi hỏi sự hoàn thiện trong công tác quản lý và kiểm soát chi phí. Công ty TNHH H&L Apparel (Việt Nam), với hơn 1.200 lao động và thị trường xuất khẩu chiếm tới 91% sản lượng, là một điển hình trong ngành may mặc đang áp dụng kế toán quản trị để phân tích thành quả hoạt động nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn tập trung vào ba nội dung chính: (1) tìm hiểu cơ sở lý thuyết về phân tích thành quả hoạt động dưới góc độ kế toán quản trị; (2) đánh giá thực trạng vận dụng kế toán quản trị trong phân tích thành quả hoạt động tại Công ty TNHH H&L Apparel (Việt Nam) trong tháng 12 năm 2016; (3) đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác phân tích thành quả hoạt động tại công ty. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty tại Khu công nghiệp Mỹ Phước 2, Bình Dương, tập trung vào sản phẩm chủ lực là áo thun thể thao tay ngắn.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp thông tin chi tiết và kịp thời cho nhà quản trị nhằm kiểm soát chi phí, đánh giá hiệu quả hoạt động và ra quyết định đúng đắn, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững của doanh nghiệp trong ngành may mặc.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng hai lý thuyết chính trong kế toán quản trị để phân tích thành quả hoạt động:

  1. Mô hình kiểm soát tài chính ngắn hạn: Theo Blocher et al (2010), kiểm soát tài chính tập trung vào việc so sánh kết quả thực tế với dự toán tài chính, sử dụng chi phí định mức và dự toán linh hoạt để phân tích các chênh lệch thu nhập hoạt động. Mô hình này phân tích tổng chênh lệch thu nhập hoạt động thành các chênh lệch thành phần liên quan đến năm yếu tố: khối lượng bán hàng, giá bán, biến phí đơn vị, kết cấu sản phẩm bán và tổng định phí.

  2. Phân tích chênh lệch lợi nhuận: Công cụ phân tích chênh lệch được sử dụng để đánh giá sự khác biệt giữa kết quả thực tế và dự toán, bao gồm chênh lệch dự toán tổng thể, chênh lệch khối lượng sản phẩm bán, chênh lệch dự toán linh hoạt về giá bán, chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung, chi phí bán hàng và quản lý. Mỗi loại chênh lệch được phân tích chi tiết để xác định nguyên nhân và mức độ ảnh hưởng đến lợi nhuận hoạt động.

Các khái niệm chính bao gồm: chi phí định mức (lý tưởng và thực tế), dự toán linh hoạt, chênh lệch dự toán tổng thể, chênh lệch khối lượng bán hàng, chênh lệch kết cấu sản phẩm bán, chênh lệch dự toán linh hoạt về chi phí và giá bán.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính với phương pháp nghiên cứu tình huống (case study) tại Công ty TNHH H&L Apparel (Việt Nam). Cỡ mẫu nghiên cứu gồm Ban lãnh đạo công ty, trưởng phòng Kế toán Tài chính, trưởng phòng Kinh doanh và trưởng phòng Kỹ thuật Điều hành sản xuất, được chọn theo phương pháp chọn mẫu lý thuyết nhằm xây dựng và phát triển lý thuyết.

Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua kỹ thuật thảo luận tay đôi, ghi chép và phân tích định tính theo ba bước: mô tả hiện tượng, phân loại hiện tượng và kết nối dữ liệu. Dữ liệu thứ cấp gồm các chứng từ, báo cáo tài chính, báo cáo quản trị và số liệu kế toán của công ty trong tháng 12 năm 2016, được phân tích bằng phương pháp thống kê mô tả để so sánh và tính toán các chênh lệch giữa số liệu thực tế và dự toán.

Quy trình nghiên cứu gồm ba bước tương ứng với ba câu hỏi nghiên cứu: tổng hợp lý thuyết từ tài liệu thứ cấp; khảo sát thực trạng vận dụng kế toán quản trị qua phỏng vấn và thu thập số liệu thực tế; đề xuất giải pháp dựa trên kết quả phân tích thực trạng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chi phí định mức và dự toán linh hoạt: Công ty đã thiết lập chi phí định mức theo định mức thực tế nhằm giảm áp lực cho nhân viên, tuy nhiên việc điều chỉnh định mức chưa kịp thời và còn thiếu một số yếu tố chi phí như chi phí kiểm tra chất lượng, thiệt hại sản xuất. Việc lập dự toán chi phí sản xuất kinh doanh còn hạn chế, chưa chuyển đổi chặt chẽ từ định mức vật tư kỹ thuật sang dự toán chi phí.

  2. Phân tích chênh lệch dự toán tổng thể: Qua phân tích số liệu tháng 12 năm 2016, tổng chênh lệch thu nhập hoạt động của sản phẩm áo thun ngắn tay size L cho thấy sự khác biệt giữa kết quả thực tế và dự toán tổng thể. Chênh lệch khối lượng bán hàng chiếm khoảng 15% tổng chênh lệch, trong đó chênh lệch kết cấu sản phẩm bán và chênh lệch lượng sản phẩm bán lần lượt chiếm 7% và 8%.

  3. Chênh lệch dự toán linh hoạt về chi phí nguyên vật liệu và nhân công trực tiếp: Chênh lệch giá nguyên vật liệu trực tiếp chiếm khoảng 5% chi phí dự toán, chủ yếu do biến động giá nguyên liệu đầu vào. Chênh lệch lượng nguyên vật liệu trực tiếp phản ánh hiệu quả sử dụng nguyên liệu, với mức chênh lệch khoảng 3%. Chênh lệch giá nhân công trực tiếp và chênh lệch năng suất nhân công lần lượt chiếm 4% và 6%, cho thấy sự ảnh hưởng của năng suất lao động và chi phí nhân công đến hiệu quả sản xuất.

  4. Chênh lệch chi phí sản xuất chung và chi phí bán hàng, quản lý: Chênh lệch dự toán linh hoạt biến phí sản xuất chung và định phí sản xuất chung lần lượt chiếm khoảng 4% và 2% tổng chi phí, phản ánh sự biến động trong chi phí gián tiếp. Chênh lệch chi phí bán hàng và quản lý cũng có mức dao động tương tự, ảnh hưởng đến lợi nhuận hoạt động.

Thảo luận kết quả

Kết quả phân tích cho thấy công tác vận dụng kế toán quản trị tại Công ty TNHH H&L Apparel (Việt Nam) đã góp phần cung cấp thông tin chi tiết về các yếu tố ảnh hưởng đến thành quả hoạt động, giúp nhà quản trị nhận diện các điểm mạnh và hạn chế trong quản lý chi phí. Việc sử dụng định mức thực tế giúp giảm áp lực cho nhân viên, tuy nhiên cần cải tiến để điều chỉnh định mức kịp thời và đầy đủ hơn nhằm phản ánh chính xác chi phí thực tế.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành, kết quả tương đồng với báo cáo của ngành may mặc khi chênh lệch khối lượng bán hàng và chi phí nguyên vật liệu là những yếu tố chính ảnh hưởng đến lợi nhuận. Việc phân tích chi tiết các chênh lệch thành phần giúp công ty xác định nguyên nhân cụ thể như biến động giá nguyên liệu, năng suất lao động và hiệu quả sử dụng nguồn lực.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thanh thể hiện tỷ trọng các loại chênh lệch trong tổng chênh lệch thu nhập hoạt động, bảng số liệu chi tiết về chênh lệch giá và lượng nguyên vật liệu, cũng như biểu đồ đường thể hiện xu hướng chênh lệch chi phí qua các tháng để hỗ trợ phân tích sâu hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống chi phí định mức: Cần xây dựng và cập nhật định mức chi phí đầy đủ, bao gồm cả chi phí kiểm tra chất lượng và thiệt hại sản xuất, nhằm phản ánh chính xác chi phí thực tế. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do phòng Kỹ thuật và Kế toán phối hợp thực hiện.

  2. Nâng cao công tác lập dự toán linh hoạt: Áp dụng phương pháp chuyển đổi định mức vật tư kỹ thuật thành dự toán chi phí một cách chặt chẽ, thường xuyên cập nhật dự toán theo biến động thị trường và sản xuất. Thời gian triển khai 3 tháng, do phòng Kế toán Tài chính chủ trì.

  3. Tăng cường phân tích chênh lệch lợi nhuận: Xây dựng báo cáo phân tích chênh lệch chi tiết hàng tháng, tập trung vào các yếu tố giá nguyên vật liệu, năng suất lao động và chi phí gián tiếp để kịp thời phát hiện và xử lý các vấn đề. Thời gian thực hiện liên tục, do phòng Kế toán và Ban lãnh đạo phối hợp.

  4. Đào tạo nâng cao năng lực nhân viên: Tổ chức các khóa đào tạo về kế toán quản trị và phân tích chi phí cho nhân viên các phòng ban liên quan nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng vận dụng công cụ kế toán quản trị. Thời gian thực hiện trong 4 tháng, do phòng Nhân sự phối hợp với chuyên gia bên ngoài.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản trị doanh nghiệp ngành may mặc: Giúp hiểu rõ công cụ phân tích thành quả hoạt động, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý chi phí và ra quyết định chiến lược.

  2. Chuyên viên kế toán quản trị và tài chính: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về phân tích chênh lệch dự toán, hỗ trợ công tác lập báo cáo và kiểm soát chi phí.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành Kế toán, Quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về ứng dụng kế toán quản trị trong doanh nghiệp sản xuất, giúp nâng cao hiểu biết lý thuyết và kỹ năng thực hành.

  4. Nhà tư vấn quản lý và kiểm soát chi phí: Cung cấp phương pháp và mô hình phân tích chi tiết để tư vấn cải tiến hệ thống kế toán quản trị và kiểm soát chi phí cho khách hàng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán quản trị khác gì so với kế toán tài chính?
    Kế toán quản trị tập trung cung cấp thông tin nội bộ cho nhà quản trị nhằm hỗ trợ ra quyết định, kiểm soát và lập kế hoạch, trong khi kế toán tài chính chủ yếu phục vụ báo cáo cho bên ngoài như cơ quan thuế và nhà đầu tư.

  2. Tại sao phải sử dụng dự toán linh hoạt thay vì dự toán tĩnh?
    Dự toán linh hoạt điều chỉnh dự toán theo mức sản lượng thực tế, giúp so sánh chính xác hơn với kết quả thực tế, từ đó đánh giá hiệu quả hoạt động và kiểm soát chi phí hiệu quả hơn.

  3. Chênh lệch khối lượng sản phẩm bán gồm những thành phần nào?
    Bao gồm chênh lệch kết cấu sản phẩm bán (thay đổi tỷ trọng các sản phẩm) và chênh lệch lượng sản phẩm bán (thay đổi tổng số lượng bán), giúp phân tích nguyên nhân biến động doanh thu và lợi nhuận.

  4. Làm thế nào để xác định nguyên nhân chênh lệch chi phí nguyên vật liệu?
    Phân tích chênh lệch giá (biến động giá mua) và chênh lệch lượng (hiệu quả sử dụng nguyên liệu) giúp xác định nguyên nhân tăng hoặc giảm chi phí nguyên vật liệu.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả phân tích thành quả hoạt động?
    Hoàn thiện hệ thống chi phí định mức, nâng cao công tác lập dự toán linh hoạt, tăng cường phân tích chênh lệch chi tiết và đào tạo nhân viên là các giải pháp thiết thực giúp cải thiện hiệu quả phân tích.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý thuyết về kế toán quản trị và phân tích thành quả hoạt động, làm rõ vai trò của chi phí định mức và dự toán linh hoạt trong kiểm soát tài chính ngắn hạn.
  • Thực trạng tại Công ty TNHH H&L Apparel (Việt Nam) cho thấy công tác vận dụng kế toán quản trị đã góp phần nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, nhưng còn tồn tại hạn chế trong việc cập nhật định mức và lập dự toán.
  • Phân tích chi tiết các loại chênh lệch giúp nhà quản trị nhận diện nguyên nhân ảnh hưởng đến lợi nhuận, từ đó đề xuất các giải pháp cải tiến phù hợp.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào hoàn thiện hệ thống chi phí định mức, nâng cao công tác lập dự toán linh hoạt, tăng cường phân tích chênh lệch và đào tạo nhân viên nhằm nâng cao năng lực quản trị.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các doanh nghiệp ngành may mặc trong việc áp dụng kế toán quản trị để kiểm soát chi phí và nâng cao hiệu quả hoạt động, góp phần phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh hiện nay.

Để tiếp tục phát triển, doanh nghiệp nên triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6 tháng tới và thường xuyên đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời. Các nhà quản trị và chuyên viên kế toán được khuyến khích áp dụng mô hình phân tích chênh lệch chi tiết nhằm nâng cao năng lực quản lý và ra quyết định.