## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, ngành du lịch đang trở thành một trong những ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội. Theo khảo sát với 90 sinh viên ngành Tiếng Anh Thương mại tại Đại học Kinh tế Quốc dân, 95,5% sinh viên nhận thức được tầm quan trọng của thuật ngữ du lịch trong việc dịch thuật, tuy nhiên, chỉ có khoảng 30% sinh viên cảm thấy hài lòng với kiến thức về thuật ngữ này. Nghiên cứu tập trung vào việc phân tích các vấn đề gặp phải trong dịch thuật thuật ngữ du lịch từ tiếng Anh sang tiếng Việt trên tạp chí điện tử Du lịch Việt Nam trong giai đoạn từ tháng 5/2021 đến tháng 2/2022. Mục tiêu chính là xác định các khó khăn trong quá trình dịch thuật, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng dịch thuật, góp phần phát triển ngành du lịch Việt Nam và nâng cao năng lực dịch thuật cho sinh viên và chuyên gia trong lĩnh vực này.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết dịch thuật**: Định nghĩa dịch thuật là quá trình chuyển tải ý nghĩa và phong cách từ ngôn ngữ nguồn sang ngôn ngữ đích, đảm bảo tính tương đương về ngữ nghĩa và thẩm mỹ (Bell, 1991; Newmark, 1988). Dịch thuật không chỉ là chuyển đổi ngôn ngữ mà còn là sự giao thoa văn hóa giữa hai ngôn ngữ.
- **Lý thuyết thuật ngữ học**: Thuật ngữ được hiểu là tập hợp các từ ngữ chuyên ngành dùng trong một lĩnh vực nhất định, có tính chính xác, hệ thống và quốc tế (Mai Thị Loan, 2011). Thuật ngữ du lịch có đặc thù riêng biệt do tính đa dạng và liên ngành của ngành du lịch.
- **Các phương pháp dịch thuật thuật ngữ**: Áp dụng các kỹ thuật dịch thuật như mượn từ, dịch từng phần, chuyển đổi ngữ pháp, dịch tương đương và dịch diễn giải (Newmark, 1988; Hong Vi, 2014) nhằm đảm bảo tính chính xác và tự nhiên trong dịch thuật thuật ngữ du lịch.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu**: Thu thập dữ liệu từ các bài viết tiếng Anh và bản dịch tiếng Việt trên trang web https://vietnamtourism.vn/ và https://www.vn/en trong khoảng thời gian từ tháng 5/2021 đến tháng 2/2022.
- **Phương pháp phân tích**: Sử dụng phương pháp phân tích định tính và định lượng thông qua khảo sát bảng hỏi với 90 sinh viên năm 3 và 4 ngành Tiếng Anh Thương mại tại Đại học Kinh tế Quốc dân, kết hợp phân tích nội dung các bài viết và bản dịch.
- **Timeline nghiên cứu**: Nghiên cứu được tiến hành trong vòng 10 tháng, trong đó khảo sát được thực hiện vào tháng thứ 3, phân tích dữ liệu và viết luận văn hoàn thiện trong các tháng tiếp theo.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Tần suất gặp thuật ngữ du lịch**: 44% sinh viên cho biết họ "thường xuyên" gặp thuật ngữ du lịch khi đọc tạp chí, 21% "thỉnh thoảng", chỉ 1% "không bao giờ" gặp.
- **Mức độ hài lòng về kiến thức thuật ngữ**: 39% sinh viên đánh giá kiến thức thuật ngữ của mình ở mức "trung bình", 38% ở mức "kém" hoặc "rất kém", chỉ 4% hài lòng.
- **Khó khăn trong dịch thuật**: 66% sinh viên gặp khó khăn về mặt từ vựng (lexical), 34% gặp rào cản văn hóa. Các khó khăn từ vựng chủ yếu liên quan đến thành ngữ, từ viết tắt, từ đồng nghĩa và cụm từ cố định.
- **Nguồn học thuật ngữ**: 38% sinh viên sử dụng Internet, 31% sử dụng sách, 24% dùng từ điển, chỉ 16% tham khảo tạp chí và báo chí.

### Thảo luận kết quả

Khó khăn về từ vựng và văn hóa là nguyên nhân chính gây trở ngại trong dịch thuật thuật ngữ du lịch. Sự đa dạng và phức tạp của từ vựng tiếng Anh, đặc biệt là các thành ngữ và từ viết tắt, khiến sinh viên khó xác định nghĩa chính xác trong bối cảnh du lịch. Rào cản văn hóa xuất phát từ sự khác biệt về phong tục, tập quán và cách diễn đạt giữa tiếng Anh và tiếng Việt, làm giảm tính tự nhiên và chính xác của bản dịch. Kết quả khảo sát cho thấy sinh viên chưa có phương pháp học thuật ngữ hiệu quả, dẫn đến sự thiếu tự tin khi dịch thuật. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả này phù hợp với xu hướng chung về khó khăn trong dịch thuật chuyên ngành do thiếu kiến thức chuyên sâu và kỹ năng dịch thuật thực tiễn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tròn thể hiện tỉ lệ gặp thuật ngữ và mức độ hài lòng, biểu đồ cột về các loại khó khăn gặp phải.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Xây dựng bộ từ điển thuật ngữ du lịch chuẩn**: Tạo lập và phổ biến bộ từ điển thuật ngữ song ngữ Anh - Việt chuyên ngành du lịch, cập nhật thường xuyên, giúp sinh viên và dịch giả tra cứu nhanh chóng, chính xác. Thời gian thực hiện: 12 tháng; Chủ thể: Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với các trường đại học.
- **Tăng cường đào tạo kỹ năng dịch thuật chuyên ngành**: Tổ chức các khóa học, hội thảo về kỹ thuật dịch thuật thuật ngữ du lịch cho sinh viên và dịch giả, tập trung vào các phương pháp dịch thuật hiệu quả. Thời gian: hàng năm; Chủ thể: các trường đại học, trung tâm đào tạo ngoại ngữ.
- **Phát triển tài nguyên học tập đa dạng**: Khuyến khích sử dụng các nguồn học thuật ngữ đa dạng như sách, báo, tạp chí, video, website chuyên ngành để nâng cao vốn từ và hiểu biết văn hóa. Thời gian: liên tục; Chủ thể: sinh viên, giảng viên, dịch giả.
- **Khuyến khích thực hành dịch thuật thực tế**: Tạo điều kiện cho sinh viên tham gia các dự án dịch thuật thực tế, câu lạc bộ tiếng Anh chuyên ngành để nâng cao kỹ năng và tự tin trong dịch thuật. Thời gian: liên tục; Chủ thể: nhà trường, doanh nghiệp du lịch.
- **Nâng cao nhận thức về văn hóa trong dịch thuật**: Tổ chức các buổi giao lưu văn hóa, đào tạo về sự khác biệt văn hóa nhằm giúp dịch giả hiểu sâu sắc hơn về bối cảnh ngôn ngữ, tránh sai lệch ý nghĩa. Thời gian: hàng năm; Chủ thể: các tổ chức văn hóa, trường đại học.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Sinh viên ngành Ngôn ngữ Anh và Du lịch**: Nâng cao kiến thức về thuật ngữ chuyên ngành và kỹ năng dịch thuật thực tiễn, chuẩn bị tốt cho công việc tương lai.
- **Giảng viên và nhà nghiên cứu ngôn ngữ**: Tham khảo để phát triển chương trình đào tạo, nghiên cứu sâu về dịch thuật thuật ngữ chuyên ngành.
- **Dịch giả và biên tập viên trong lĩnh vực du lịch**: Cung cấp các giải pháp và phương pháp dịch thuật hiệu quả, nâng cao chất lượng bản dịch.
- **Doanh nghiệp và tổ chức du lịch**: Hiểu rõ tầm quan trọng của dịch thuật chính xác trong truyền thông và quảng bá du lịch, từ đó đầu tư đào tạo nhân lực phù hợp.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tại sao dịch thuật thuật ngữ du lịch lại khó khăn?**  
   Do sự đa dạng và phức tạp của từ vựng tiếng Anh, đặc biệt là thành ngữ, từ viết tắt và sự khác biệt văn hóa giữa tiếng Anh và tiếng Việt.

2. **Sinh viên thường gặp khó khăn gì khi dịch thuật thuật ngữ du lịch?**  
   Khó khăn chủ yếu là về mặt từ vựng (66%) và rào cản văn hóa (34%), như không có từ tương đương trong tiếng Việt hoặc cách diễn đạt không phù hợp.

3. **Phương pháp học thuật ngữ hiệu quả là gì?**  
   Kết hợp sử dụng từ điển, sách, báo, internet và thực hành dịch thuật thường xuyên giúp nâng cao vốn từ và kỹ năng dịch.

4. **Làm thế nào để dịch giả vượt qua rào cản văn hóa?**  
   Hiểu biết sâu sắc về văn hóa nguồn và đích, sử dụng kỹ thuật dịch thích nghi và thay thế phù hợp với văn hóa người đọc.

5. **Tại sao cần xây dựng bộ từ điển thuật ngữ du lịch chuẩn?**  
   Giúp chuẩn hóa thuật ngữ, giảm thiểu sai sót trong dịch thuật, nâng cao chất lượng truyền thông và quảng bá du lịch.

## Kết luận

- Dịch thuật thuật ngữ du lịch là một thách thức lớn do sự phức tạp về từ vựng và khác biệt văn hóa.  
- Sinh viên ngành Tiếng Anh Thương mại tại Đại học Kinh tế Quốc dân gặp nhiều khó khăn trong việc hiểu và dịch thuật thuật ngữ du lịch.  
- Các phương pháp dịch thuật như mượn từ, dịch tương đương và diễn giải được khuyến nghị để nâng cao chất lượng bản dịch.  
- Cần có các giải pháp đào tạo, xây dựng tài nguyên học tập và thực hành dịch thuật để cải thiện năng lực dịch thuật thuật ngữ du lịch.  
- Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các nghiên cứu tiếp theo về dịch thuật thuật ngữ chuyên ngành và góp phần phát triển ngành du lịch Việt Nam.  

**Hành động tiếp theo**: Triển khai xây dựng bộ từ điển thuật ngữ, tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng dịch thuật chuyên ngành, và khuyến khích thực hành dịch thuật thực tế cho sinh viên và dịch giả.

**Kêu gọi**: Các cơ quan quản lý, trường đại học và doanh nghiệp du lịch cần phối hợp để nâng cao chất lượng dịch thuật, góp phần quảng bá hình ảnh du lịch Việt Nam ra thế giới.