I. Giới thiệu
Nghiên cứu này tập trung vào vấn đề không tương đương ở cấp độ từ trong dịch thuật giữa tiếng Anh và tiếng Việt. Vấn đề này được coi là một trong những điểm yếu của hầu hết sinh viên tại Khoa Tiếng Anh - Đại học Hà Nội. Mục tiêu chính của nghiên cứu là trình bày lý do, kiến thức nền tảng và các phương pháp khác nhau liên quan đến không tương đương trước khi so sánh một số lĩnh vực ngữ nghĩa và từ vựng tiêu biểu để chứng minh rằng có một khoảng cách ngôn ngữ đáng kể giữa hai ngôn ngữ này. Nghiên cứu cũng đề xuất một phân loại về không tương đương dựa trên lý thuyết của Mona Baker và đưa ra một số chiến lược hiệu quả để xử lý vấn đề này.
II. Tổng quan về tương đương trong dịch thuật
Khái niệm tương đương trong dịch thuật đã được nhiều học giả nghiên cứu. Catford định nghĩa tương đương là sự thay thế các yếu tố văn bản trong một ngôn ngữ (SL) bằng các yếu tố tương đương trong ngôn ngữ khác (TL). Nida và Taber nhấn mạnh rằng việc dịch phải tái tạo trong ngôn ngữ tiếp nhận một tương đương tự nhiên nhất của thông điệp trong ngôn ngữ nguồn, trước tiên về mặt ý nghĩa và sau đó về mặt phong cách. Halverson cũng chỉ ra rằng tương đương là mối quan hệ giữa hai thực thể, được mô tả qua sự tương đồng về một hoặc nhiều đặc điểm tiềm năng. Điều này cho thấy tương đương là một vấn đề trung tâm trong nghiên cứu dịch thuật.
III. Vấn đề không tương đương
Vấn đề không tương đương đã thu hút sự chú ý của nhiều nhà nghiên cứu. Jakobson cho rằng "thông thường không có sự tương đương hoàn toàn giữa các đơn vị mã". Sự khác biệt giữa cấu trúc, thuật ngữ, ngữ pháp và hình thức từ vựng của các ngôn ngữ là nguyên nhân chính dẫn đến không tương đương. Catford đã chỉ ra rằng có hai yếu tố ảnh hưởng đến tương đương: yếu tố ngôn ngữ và yếu tố văn hóa, dẫn đến hai loại tương đương: tương đương ngôn ngữ và tương đương văn hóa. Điều này cho thấy sự phức tạp của vấn đề không tương đương và tầm quan trọng của việc phân tích cả hai khía cạnh này trong dịch thuật.
IV. Chiến lược xử lý không tương đương
Nghiên cứu đề xuất một số chiến lược để xử lý không tương đương ở cấp độ từ trong dịch thuật. Một trong những chiến lược là dịch bằng một từ cụ thể hơn (hyponym) hoặc một từ tổng quát hơn (superordinate). Ngoài ra, dịch bằng cách thay thế văn hóa, sử dụng từ vay mượn hoặc giải thích cũng là những phương pháp hiệu quả. Việc dịch bằng cách diễn giải và minh họa cũng được đề xuất như là những cách tiếp cận hữu ích để giải quyết vấn đề không tương đương. Những chiến lược này không chỉ giúp cải thiện chất lượng dịch thuật mà còn nâng cao khả năng hiểu biết văn hóa giữa các ngôn ngữ.
