Vai Trò Của Quản Trị Công Ty Đại Chúng Trong Việc Kiểm Soát Hoạt Động Quản Trị Lợi Nhuận Của Các Công Ty Niêm Yết

Quản trị công ty đại chúng tốt giúp xây dựng niềm tin từ nhà đầu tư, giảm chi phí vốn và nâng cao hiệu quả hoạt động. Cơ chế quản trị mạnh mẽ, bao gồm hội đồng quản trị độc lập, ban kiểm soát hiệu quả và hệ thống kiểm toán tin cậy, là yếu tố then chốt để bảo vệ lợi ích của cổ đông. Nghiên cứu cho thấy các công ty có quản trị công ty tốt hơn thường có kết quả kinh doanh tốt hơn và ít gặp phải các vụ bê bối tài chính hơn. Do đó, việc hiểu rõ và áp dụng các nguyên tắc quản trị công ty là vô cùng quan trọng đối với sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.

Thị trường chứng khoán Việt Nam, dù đã có những bước phát triển đáng kể, vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế trong quản trị công ty. Tính minh bạch thông tin còn thấp, vai trò của ban kiểm soát còn mờ nhạt và sự độc lập của hội đồng quản trị còn hạn chế. Điều này tạo điều kiện cho các hành vi quản trị lợi nhuận, gây ảnh hưởng tiêu cực đến quyền lợi của nhà đầu tư và sự ổn định của thị trường. Việc nâng cao chất lượng quản trị công ty là một yêu cầu cấp thiết để thu hút vốn đầu tư và thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Có nhiều hình thức quản trị lợi nhuận khác nhau, từ việc điều chỉnh các ước tính kế toán đến việc sử dụng các giao dịch phức tạp để che giấu các khoản nợ. Một số hình thức phổ biến bao gồm: thay đổi phương pháp khấu hao, điều chỉnh dự phòng nợ phải thu khó đòi, ghi nhận doanh thu trước thời hạn và sử dụng các công ty sân sau để che giấu các khoản lỗ. Việc nhận diện các hình thức quản trị lợi nhuận này đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về các nguyên tắc kế toán và khả năng phân tích báo cáo tài chính.

Quản trị lợi nhuận có thể gây ra nhiều hậu quả tiêu cực cho công ty và các bên liên quan. Đối với công ty, nó có thể dẫn đến mất uy tín, giảm giá cổ phiếu và thậm chí phá sản. Đối với nhà đầu tư, nó có thể dẫn đến thua lỗ tài chính do đưa ra quyết định dựa trên thông tin sai lệch. Đối với nền kinh tế, nó có thể làm giảm hiệu quả phân bổ vốn và gây ra bất ổn tài chính. Do đó, việc kiểm soát quản trị lợi nhuận là vô cùng quan trọng để bảo vệ lợi ích của các bên liên quan và duy trì sự ổn định của thị trường.

Kiểm toán đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện và ngăn chặn quản trị lợi nhuận. Kiểm toán viên có trách nhiệm kiểm tra tính trung thực và hợp lý của báo cáo tài chính, đồng thời đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ của công ty. Tuy nhiên, hiệu quả của kiểm toán phụ thuộc vào sự độc lập, năng lực và tính chuyên nghiệp của kiểm toán viên. Các công ty có kiểm toán độc lập và uy tín thường ít có khả năng thực hiện quản trị lợi nhuận hơn.

Hội đồng quản trị (HĐQT) đóng vai trò trung tâm trong việc giám sát quản trị lợi nhuận. HĐQT có trách nhiệm đảm bảo tính trung thực và minh bạch của báo cáo tài chính, đồng thời thiết lập và giám sát hệ thống kiểm soát nội bộ. Một HĐQT độc lập và năng động, với các thành viên có kinh nghiệm và kiến thức chuyên môn, sẽ có khả năng phát hiện và ngăn chặn các hành vi quản trị lợi nhuận hiệu quả hơn.

Ban kiểm soát (BKS) có vai trò quan trọng trong việc kiểm tra và đánh giá hoạt động của HĐQT và ban điều hành. Một BKS độc lập, với các thành viên có kiến thức và kinh nghiệm chuyên môn, sẽ có khả năng phát hiện các sai phạm và đưa ra các khuyến nghị để cải thiện hệ thống quản trị công ty. Tuy nhiên, ở nhiều công ty niêm yết tại Việt Nam, vai trò của BKS còn mờ nhạt và thiếu tính độc lập.

Chính sách lương thưởng có thể ảnh hưởng đến động cơ quản trị lợi nhuận của nhà quản lý. Nếu lương thưởng được gắn quá chặt với kết quả kinh doanh ngắn hạn, nhà quản lý có thể có xu hướng thực hiện quản trị lợi nhuận để đạt được mục tiêu cá nhân. Một chính sách lương thưởng hợp lý cần cân bằng giữa lợi ích ngắn hạn và dài hạn, đồng thời tạo động lực cho nhà quản lý hành động vì lợi ích của công ty và cổ đông.

Nghiên cứu chỉ ra rằng hội đồng quản trị hiệu quả có thể giúp hạn chế quản trị lợi nhuận thông qua việc giám sát chặt chẽ và yêu cầu minh bạch thông tin. Tuy nhiên, để HĐQT phát huy tối đa vai trò, cần đảm bảo tính độc lập của các thành viên, sự đa dạng về kiến thức và kinh nghiệm, cũng như cơ chế hoạt động hiệu quả.

Kết quả nghiên cứu cho thấy ban kiểm soát tại các công ty niêm yết Việt Nam chưa thực sự phát huy được vai trò giám sát. Điều này có thể do thiếu tính độc lập, hạn chế về năng lực hoặc thiếu quyền hạn. Để nâng cao hiệu quả của BKS, cần tăng cường tính độc lập, nâng cao năng lực chuyên môn và trao cho BKS quyền hạn đầy đủ để thực hiện nhiệm vụ.

Nghiên cứu cho thấy chất lượng kiểm toán độc lập chưa đóng vai trò tích cực trong việc kiểm soát quản trị lợi nhuận tại các công ty niêm yết Việt Nam. Điều này có thể do các yếu tố như áp lực từ phía công ty, hạn chế về năng lực hoặc sự thiếu độc lập của kiểm toán viên. Để nâng cao hiệu quả của kiểm toán, cần tăng cường tính độc lập, nâng cao chất lượng kiểm toán và tăng cường kiểm tra giám sát hoạt động kiểm toán.

Cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý về quản trị công ty, đặc biệt là các quy định về tính độc lập của HĐQT và BKS, quyền và nghĩa vụ của cổ đông thiểu số, và trách nhiệm giải trình của ban điều hành. Các quy định cần được xây dựng rõ ràng, minh bạch và dễ thực thi, đồng thời cần có cơ chế giám sát và xử lý vi phạm hiệu quả.

Cần nâng cao nhận thức của các bên liên quan về tầm quan trọng của quản trị công ty, bao gồm nhà quản lý, cổ đông, nhà đầu tư và cơ quan quản lý. Các hoạt động đào tạo, tuyên truyền và phổ biến kiến thức về quản trị công ty cần được tăng cường để giúp các bên liên quan hiểu rõ hơn về quyền và nghĩa vụ của mình, cũng như các nguyên tắc và thông lệ tốt nhất về quản trị công ty.