Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn từ năm 2013 đến năm 2018, tỉnh Ninh Bình đã tiếp nhận khoảng 30.150 lượt công dân với 412 lượt đoàn đông người, giải quyết 480 vụ việc khiếu nại hành chính. Trong đó, cấp tỉnh giải quyết 200 vụ, cấp huyện 182 vụ và cấp xã 98 vụ. Tỷ lệ khiếu nại đăng ký là 81,996%, khiếu nại sử dụng là 1,977%, khiếu nại có đăng ký và sử dụng là 2,1%, và khiếu nại được giải quyết thông qua hòa giải thành chiếm 8,396%. Công tác giải quyết khiếu nại hành chính tại Ninh Bình có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả quản lý hành chính nhà nước và giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.

Vấn đề nghiên cứu tập trung vào vai trò của cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại hành chính, đặc biệt là thực tiễn tại Thanh tra tỉnh Ninh Bình. Mục tiêu cụ thể của luận văn là làm rõ cơ sở lý luận, pháp lý về vai trò của cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại hành chính; đánh giá thực trạng hoạt động của Thanh tra tỉnh Ninh Bình trong lĩnh vực này; từ đó đề xuất các giải pháp nhằm phát huy hiệu quả vai trò của cơ quan thanh tra trong công tác giải quyết khiếu nại hành chính. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động của cơ quan thanh tra tại tỉnh Ninh Bình trong khoảng thời gian 2013-2018.

Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc hoàn thiện lý luận về vai trò của cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại hành chính, đồng thời có ý nghĩa thực tiễn khi cung cấp các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại hành chính tại địa phương, góp phần xây dựng bộ máy nhà nước trong sạch, vững mạnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về quản lý hành chính nhà nước, quyền khiếu nại hành chính của công dân, cũng như chức năng, nhiệm vụ của cơ quan thanh tra trong hệ thống quản lý nhà nước. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết về quyền khiếu nại hành chính: Khiếu nại hành chính được hiểu là quyền của cá nhân, tổ chức yêu cầu cơ quan hành chính nhà nước xem xét lại quyết định hoặc hành vi hành chính có dấu hiệu vi phạm pháp luật, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của họ. Quyền này được bảo đảm bởi Hiến pháp và các văn bản pháp luật chuyên ngành như Luật Khiếu nại 2011, Luật Thanh tra 2010, Luật Tiếp công dân 2013.

  2. Lý thuyết về chức năng thanh tra nhà nước: Thanh tra là hoạt động kiểm tra, giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật của các cơ quan, tổ chức, cá nhân nhằm phát hiện, xử lý vi phạm, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước. Cơ quan thanh tra giữ vai trò quan trọng trong việc tham mưu, giúp thủ trưởng cơ quan hành chính nhà nước giải quyết khiếu nại hành chính.

Các khái niệm chính bao gồm: khiếu nại hành chính, giải quyết khiếu nại hành chính, cơ quan thanh tra, chức năng tham mưu, tiếp công dân, đối thoại trong giải quyết khiếu nại.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng, dựa trên cơ sở lý luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin và đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam về công tác thanh tra và giải quyết khiếu nại hành chính.

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ báo cáo công tác của Thanh tra tỉnh Ninh Bình giai đoạn 2013-2018, các văn bản pháp luật liên quan, tài liệu chuyên ngành, phỏng vấn cán bộ thanh tra và người dân có liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê số liệu về khiếu nại hành chính, đánh giá thực trạng hoạt động của cơ quan thanh tra qua các chỉ số như số vụ việc tham mưu giải quyết, tỷ lệ giải quyết thành công, thời gian xử lý; phân tích so sánh với các nghiên cứu tương tự ở địa phương khác; phương pháp tổng hợp, hệ thống hóa thông tin.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ các vụ việc khiếu nại hành chính do Thanh tra tỉnh Ninh Bình tham mưu giải quyết trong 5 năm (khoảng 48 vụ việc xác minh trực tiếp), cùng với phỏng vấn khoảng 30 cán bộ thanh tra và đại diện người dân.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu từ tháng 1/2018 đến tháng 6/2019, hoàn thiện đề xuất giải pháp và báo cáo luận văn trong quý III-IV năm 2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả tham mưu giải quyết khiếu nại hành chính của Thanh tra tỉnh Ninh Bình: Trong 5 năm (2013-2018), Thanh tra tỉnh đã tham mưu giải quyết 48 vụ việc khiếu nại hành chính, đạt tỷ lệ 100% số vụ được xác minh. Tuy nhiên, có khoảng 20,8% vụ việc công dân khởi kiện ra Tòa án nhân dân, trong đó 100% vụ việc Tòa án hủy kết quả giải quyết khiếu nại của Ủy ban nhân dân tỉnh Ninh Bình, phản ánh một số hạn chế trong chất lượng tham mưu.

  2. Khó khăn trong giai đoạn xác minh và thu thập hồ sơ: Thanh tra tỉnh gặp nhiều khó khăn trong việc phối hợp với các cơ quan, đơn vị khác để thu thập hồ sơ, tài liệu do thiếu quyền xử lý đối với các trường hợp không hợp tác. Việc này làm kéo dài thời gian xác minh, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng giải quyết khiếu nại.

  3. Vai trò hạn chế trong đối thoại giải quyết khiếu nại lần hai: Thanh tra tỉnh chủ yếu thực hiện vai trò xác minh, đọc báo cáo và ghi nhận ý kiến người dân trong các buổi đối thoại, không có thẩm quyền quyết định hoặc đề xuất biện pháp giải quyết trực tiếp. Điều này dẫn đến việc đối thoại thường mang tính hình thức, không ảnh hưởng nhiều đến kết quả giải quyết khiếu nại.

  4. Phối hợp chưa hiệu quả với các cơ quan chuyên môn: Việc phối hợp giữa Thanh tra tỉnh với các sở, ngành và Ủy ban nhân dân các huyện, thành phố trong xác minh và tham mưu giải quyết khiếu nại còn hạn chế. Một số thành viên đoàn xác minh không tham gia đầy đủ hoặc thiếu trách nhiệm, ảnh hưởng đến chất lượng kết luận và đề xuất giải pháp.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ cơ chế tổ chức và pháp lý hiện hành, trong đó Thanh tra tỉnh chưa được trao quyền xử lý mạnh mẽ trong giai đoạn xác minh và đối thoại. Việc thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chuyên môn và Thanh tra cũng làm giảm hiệu quả tham mưu. So sánh với một số địa phương khác, tỷ lệ khiếu nại được giải quyết triệt để và giảm khởi kiện ra tòa án cao hơn khi cơ quan thanh tra có vai trò chủ động hơn trong toàn bộ quy trình giải quyết.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ giải quyết khiếu nại thành công theo từng năm, bảng tổng hợp các khó khăn trong giai đoạn xác minh và đối thoại, cũng như sơ đồ mô tả quy trình phối hợp giữa các cơ quan liên quan.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ vai trò quan trọng nhưng còn nhiều hạn chế của cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại hành chính, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác này, góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân và tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy định pháp luật về vai trò và thẩm quyền của cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại hành chính

    • Mục tiêu: Tăng quyền chủ động trong xác minh, thu thập hồ sơ và tham gia đối thoại.
    • Thời gian: 1-2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Bộ Tư pháp phối hợp với Thanh tra Chính phủ và các bộ ngành liên quan.

  2. Đổi mới công tác cán bộ, nâng cao năng lực chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ thanh tra viên

    • Mục tiêu: Nâng cao chất lượng tham mưu, xử lý hồ sơ và kỹ năng đối thoại.
    • Thời gian: Tổ chức đào tạo thường xuyên hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Thanh tra tỉnh phối hợp với Trường Cán bộ Thanh tra và các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  3. Tăng cường trách nhiệm của thủ trưởng cơ quan thanh tra và cán bộ công chức trong công tác giải quyết khiếu nại

    • Mục tiêu: Đảm bảo tiến độ, chất lượng và tính khách quan trong giải quyết khiếu nại.
    • Thời gian: Triển khai ngay và duy trì liên tục.
    • Chủ thể thực hiện: Thanh tra tỉnh, Ủy ban nhân dân tỉnh và các cấp.

  4. Nâng cao hiệu quả phối hợp giữa cơ quan thanh tra với các cơ quan chuyên môn và các cấp chính quyền

    • Mục tiêu: Tạo cơ chế phối hợp chặt chẽ, rõ trách nhiệm, tránh chồng chéo và bỏ sót thông tin.
    • Thời gian: Xây dựng quy chế phối hợp trong 6 tháng, triển khai thực hiện liên tục.
    • Chủ thể thực hiện: Thanh tra tỉnh, các sở ngành, Ủy ban nhân dân các huyện, thành phố.

  5. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về khiếu nại hành chính và vai trò của cơ quan thanh tra

    • Mục tiêu: Nâng cao nhận thức của cán bộ, công chức và người dân về quyền và nghĩa vụ khiếu nại.
    • Thời gian: Tổ chức định kỳ hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Thanh tra tỉnh phối hợp với các cơ quan truyền thông và tổ chức chính trị - xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức ngành thanh tra

    • Lợi ích: Nắm vững cơ sở lý luận, pháp lý và thực tiễn công tác giải quyết khiếu nại hành chính, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng nghiệp vụ.

  2. Lãnh đạo các cơ quan hành chính nhà nước các cấp

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò của cơ quan thanh tra trong quản lý nhà nước, từ đó chỉ đạo, phối hợp hiệu quả trong công tác giải quyết khiếu nại hành chính.

  3. Nhà nghiên cứu, giảng viên và sinh viên ngành Luật hành chính, Quản lý nhà nước

    • Lợi ích: Có tài liệu tham khảo khoa học, cập nhật thực tiễn và các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác thanh tra và giải quyết khiếu nại hành chính.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo

    • Lợi ích: Tham khảo các mô hình, phương pháp và kinh nghiệm thực tiễn để hoàn thiện quy trình, nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Vai trò chính của cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại hành chính là gì?
    Cơ quan thanh tra tham mưu cho thủ trưởng cơ quan hành chính nhà nước trong việc xác minh, thu thập hồ sơ, đánh giá tính hợp pháp của quyết định hành chính bị khiếu nại, đồng thời tham gia tiếp công dân và đối thoại để góp phần giải quyết khiếu nại đúng pháp luật.

  2. Thanh tra tỉnh Ninh Bình đã giải quyết bao nhiêu vụ việc khiếu nại trong giai đoạn 2013-2018?
    Thanh tra tỉnh đã tham mưu giải quyết 48 vụ việc khiếu nại hành chính, đạt tỷ lệ 100% số vụ được xác minh, tuy nhiên vẫn còn một số vụ việc bị khởi kiện ra tòa án do chất lượng tham mưu chưa cao.

  3. Những khó khăn lớn nhất trong công tác tham mưu giải quyết khiếu nại của cơ quan thanh tra là gì?
    Khó khăn gồm việc phối hợp thu thập hồ sơ từ các cơ quan khác chưa hiệu quả, quyền hạn xác minh còn hạn chế, vai trò trong đối thoại chưa được phát huy, và thiếu sự phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chuyên môn.

  4. Cơ quan thanh tra có được tổ chức đối thoại trực tiếp với người khiếu nại không?
    Theo thực tiễn tại Ninh Bình, cơ quan thanh tra chủ yếu tham gia xác minh và báo cáo, không có thẩm quyền quyết định trong đối thoại, nên việc đối thoại thường mang tính hình thức và không ảnh hưởng nhiều đến kết quả giải quyết.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả vai trò của cơ quan thanh tra?
    Các giải pháp gồm hoàn thiện pháp luật về thẩm quyền thanh tra, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường trách nhiệm lãnh đạo, cải thiện phối hợp liên ngành và đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật về khiếu nại hành chính.

Kết luận

  • Khiếu nại hành chính là quyền cơ bản của công dân được bảo vệ bởi Hiến pháp và pháp luật, giải quyết khiếu nại góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.
  • Cơ quan thanh tra giữ vai trò quan trọng trong tham mưu, xác minh và hỗ trợ thủ trưởng cơ quan hành chính nhà nước giải quyết khiếu nại hành chính.
  • Thực tiễn tại Thanh tra tỉnh Ninh Bình cho thấy hiệu quả tham mưu còn hạn chế do nhiều khó khăn về quyền hạn, phối hợp và năng lực cán bộ.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực, tăng cường phối hợp và tuyên truyền nhằm phát huy vai trò của cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại hành chính.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, giám sát đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu tại các địa phương khác để hoàn thiện công tác thanh tra và giải quyết khiếu nại hành chính trên toàn quốc.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, cán bộ thanh tra và nhà nghiên cứu được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu này để nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại hành chính, góp phần xây dựng bộ máy nhà nước trong sạch, vững mạnh và phục vụ nhân dân tốt hơn.