Luận văn thạc sĩ về phương pháp dạy kỹ năng nói tiếng Anh tương tác tại trường cao đẳng nghề Bạc Liêu

• Tác giả: Ngô Ngọc Minh
• Người hướng dẫn: TS. Đoàn Thị Huệ Dung
• Trường học: Trường Đại Học Sư Phạm Kỹ Thuật Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Giáo Dục Học
• Đề tài: Ứng Dụng Phương Pháp Dạy Kỹ Năng Nói Tiếng Anh Tương Tác Cho Sinh Viên Cao Đẳng Nghề Bạc Liêu
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2012
• Địa điểm: Tp. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT LUẬN VĂN
• ABSTRACT
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DẠY KỸ NĂNG NÓI TIẾNG ANH THEO ĐỊNH HƯỚNG TƯƠNG TÁC
• 1.1. Các khái niệm
• 1.2. Kỹ năng lời nói
• 1.3. Sản sinh và tiếp nhận lời nói
• 1.4. Một số phương pháp dạy học tiếng Anh
• 1.5. Dạy học theo định hướng tương tác
• 1.6. Một số phương pháp dạy học tương tác
• 1.7. Phương pháp nêu vấn đề
• 1.8. Phương pháp dạy học bằng tình huống
• 1.9. Phương pháp thảo luận
• 1.10. Phương pháp vấn đáp đàm thoại
• 1.11. Phương pháp dạy học trực quan
• 1.12. Các lý thuyết học tập
• 1.12.1. Thuyết hành vi
• 1.12.2. Thuyết nhận thức
• 1.12.3. Thuyết kiến tạo
• 1.13. Tổ chức quá trình dạy học
• 1.13.1. Dạy học theo hướng lấy người dạy làm trung tâm
• 1.13.2. Dạy học theo hướng lấy người học làm trung tâm
• 1.13.3. So sánh đặc trưng của PPDH truyền thống và PPDH hiện đại
• 1.14. Kết luận chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC KỸ NĂNG NÓI TIẾNG ANH TẠI TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ BẠC LIÊU
• 2.1. Giới thiệu sơ lược về trường Cao đẳng Nghề Bạc Liêu
• 2.1.1. Sơ lược quá trình hình thành và phát triển
• 2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của nhà trường
• 2.1.3. Chuyên ngành đào tạo tại trường
• 2.2. Giới thiệu về môn Anh văn căn bản
• 2.2.1. Vị trí, chức năng và đối tượng môn học
• 2.2.2. Chương trình môn học Anh văn căn bản
• 2.2.3. Thực trạng dạy Anh văn căn bản tại trường Cao đẳng nghề Bạc Liêu
• 2.2.4. Yêu cầu chung khi giảng dạy môn Anh văn căn bản
• 2.3. Khảo sát thực trạng dạy và học kỹ năng Nói tiếng Anh tại trường Cao đẳng nghề Bạc Liêu
• 2.3.1. Khảo sát thực trạng dạy và học kỹ năng Nói tiếng Anh
• 2.3.2. Một số kết quả khảo sát
• 2.4. Kết quả khảo sát lấy ý kiến của giáo viên
• 2.5. Kết quả khảo sát lấy ý kiến của sinh viên
• 2.6. Kiểm tra, đánh giá người học
• 2.7. Kết luận chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM, ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY
• 3.1. Mục đích thực nghiệm
• 3.2. Nội dung thực nghiệm
• 3.3. Thiết kế và chọn mẫu khảo sát
• 3.4. Tổ chức thực nghiệm
• 3.5. Kết quả thực nghiệm xử lý số liệu
• 3.5.1. Kết quả định tính về tính tích cực học tập của sinh viên
• 3.5.2. Kết quả định lượng điểm kiểm tra của sinh viên lớp đối chứng và lớp thực nghiệm
• 3.5.3. Kết quả tổng hợp từ phiếu đánh giá nhận xét của giáo viên dự giờ
• 3.6. Kết luận chương 3
• PHẦN KẾT LUẬN KIẾN NGHỊ
• 1. Kết luận chung về đề tài
• 2. Đánh giá đề tài
• 3. Những đóng góp của đề tài
• 4. Hướng phát triển của đề tài
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Cơ sở lý luận về dạy kỹ năng nói tiếng Anh theo định hướng tương tác

Phương pháp dạy tiếng Anh theo định hướng tương tác là một trong những phương pháp hiện đại, giúp sinh viên cao đẳng nghề Bạc Liêu phát triển kỹ năng nói tiếng Anh một cách hiệu quả. Phương pháp dạy tiếng Anh không chỉ đơn thuần là truyền thụ kiến thức mà còn tạo ra môi trường giao tiếp tích cực, khuyến khích sinh viên tham gia vào quá trình học tập. Theo GS. Nguyễn Quang, dạy học là sự điều khiển tối ưu hóa quá trình người học chiếm lĩnh nội dung học. Điều này nhấn mạnh vai trò của giáo viên trong việc tổ chức và định hướng hoạt động học tập. Kỹ năng nói tiếng Anh được xem là một trong những kỹ năng khó rèn luyện nhất, đòi hỏi người học không chỉ nắm vững ngữ pháp mà còn phải có khả năng giao tiếp linh hoạt trong các tình huống thực tế. Việc áp dụng phương pháp dạy học tương tác giúp sinh viên phát huy tính chủ động, sáng tạo và khả năng tự học, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo.

1.1 Khái niệm và vai trò của kỹ năng nói

Kỹ năng nói (Speaking skill) là một trong bốn kỹ năng ngôn ngữ cơ bản, bao gồm nghe, nói, đọc và viết. Trong môi trường học tập hiện đại, kỹ năng giao tiếp trở thành yếu tố quyết định cho sự thành công của sinh viên. Việc rèn luyện kỹ năng nói không chỉ giúp sinh viên tự tin hơn trong giao tiếp mà còn mở ra nhiều cơ hội nghề nghiệp. Theo nghiên cứu, sinh viên có khả năng nói tiếng Anh lưu loát sẽ có lợi thế hơn trong các kỳ tuyển dụng. Do đó, việc phát triển kỹ năng nói tiếng Anh cho sinh viên cao đẳng nghề Bạc Liêu là một nhiệm vụ cấp thiết. Các phương pháp dạy học hiện đại như phương pháp thảo luận, phương pháp đóng vai và phương pháp trò chơi được khuyến khích áp dụng nhằm tạo ra môi trường học tập tích cực và hiệu quả.

II. Thực trạng tổ chức dạy và học kỹ năng nói tiếng Anh tại trường Cao đẳng Nghề Bạc Liêu

Tại trường Cao đẳng Nghề Bạc Liêu, việc dạy và học kỹ năng nói tiếng Anh hiện đang gặp nhiều khó khăn. Nhiều sinh viên cho rằng chương trình học chưa chú trọng đến việc rèn luyện kỹ năng nói, dẫn đến tình trạng sinh viên thiếu tự tin khi giao tiếp bằng tiếng Anh. Theo khảo sát, phần lớn sinh viên cảm thấy kỹ năng nói của mình chưa đạt yêu cầu. Điều này cho thấy sự cần thiết phải cải thiện phương pháp dạy học. Giáo dục tiếng Anh tại trường cần được đổi mới, áp dụng các phương pháp dạy học hiện đại nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy. Việc tổ chức các hoạt động giao tiếp, thảo luận nhóm và các tình huống thực tế sẽ giúp sinh viên cải thiện kỹ năng nói một cách hiệu quả. Đặc biệt, giáo viên cần đóng vai trò là người hướng dẫn, tạo điều kiện cho sinh viên thực hành và phát triển kỹ năng giao tiếp.

2.1 Khảo sát thực trạng dạy và học

Khảo sát thực trạng dạy và học kỹ năng nói tiếng Anh tại trường cho thấy nhiều sinh viên chưa có cơ hội thực hành giao tiếp thường xuyên. Các lớp học chủ yếu tập trung vào lý thuyết, ít có hoạt động thực hành. Điều này dẫn đến việc sinh viên không thể áp dụng kiến thức vào thực tế. Nhiều sinh viên cho biết họ cảm thấy thiếu tự tin khi phải nói tiếng Anh trước đám đông. Để khắc phục tình trạng này, cần có sự thay đổi trong cách tổ chức lớp học, khuyến khích sinh viên tham gia vào các hoạt động giao tiếp, từ đó nâng cao khả năng nói và tự tin trong giao tiếp. Việc áp dụng phương pháp dạy học tương tác sẽ giúp sinh viên có cơ hội thực hành nhiều hơn, từ đó cải thiện kỹ năng nói của mình.

III. Thực nghiệm sư phạm đánh giá hiệu quả phương pháp giảng dạy

Thực nghiệm sư phạm được tiến hành nhằm đánh giá hiệu quả của phương pháp dạy kỹ năng nói tiếng Anh theo hướng tương tác. Kết quả cho thấy sinh viên tham gia vào các hoạt động tương tác có sự tiến bộ rõ rệt trong kỹ năng nói. Việc áp dụng các phương pháp như phương pháp thảo luận, phương pháp đóng vai đã tạo ra môi trường học tập tích cực, khuyến khích sinh viên giao tiếp và thực hành nhiều hơn. Đặc biệt, sinh viên cảm thấy hứng thú hơn với việc học tiếng Anh khi được tham gia vào các hoạt động thực tế. Kết quả khảo sát cho thấy tỷ lệ sinh viên tự tin khi giao tiếp bằng tiếng Anh đã tăng lên đáng kể sau khi áp dụng phương pháp dạy học mới. Điều này chứng tỏ rằng việc đổi mới phương pháp giảng dạy là cần thiết và mang lại hiệu quả tích cực trong việc nâng cao kỹ năng giao tiếp của sinh viên.

3.1 Đánh giá hiệu quả phương pháp giảng dạy

Đánh giá hiệu quả của phương pháp giảng dạy cho thấy sinh viên có sự tiến bộ rõ rệt trong kỹ năng nói. Kết quả thực nghiệm cho thấy sinh viên lớp thực nghiệm có điểm số cao hơn so với lớp đối chứng. Điều này chứng tỏ rằng việc áp dụng phương pháp dạy học tương tác không chỉ giúp sinh viên cải thiện kỹ năng nói mà còn nâng cao chất lượng học tập. Các hoạt động giao tiếp, thảo luận nhóm và thực hành đóng vai đã giúp sinh viên tự tin hơn trong việc sử dụng tiếng Anh. Việc tổ chức các buổi thực hành giao tiếp thường xuyên sẽ là một giải pháp hiệu quả để nâng cao kỹ năng nói cho sinh viên, từ đó đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của xã hội.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, tiếng Anh ngày càng trở thành ngôn ngữ quan trọng phục vụ giao tiếp, kinh tế và văn hóa trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, tiếng Anh không chỉ là môn học khuyến khích mà đã trở thành môn học bắt buộc trong các trường chuyên nghiệp. Tuy nhiên, thực trạng dạy và học tiếng Anh, đặc biệt là kỹ năng nói, tại các trường nghề như Cao đẳng Nghề Bạc Liêu còn nhiều hạn chế. Theo khảo sát, trình độ tiếng Anh nói chung và kỹ năng giao tiếp của sinh viên tại trường chưa cao, phần lớn do phương pháp giảng dạy truyền thống chưa phát huy được tính tương tác và chủ động của người học.

Mục tiêu nghiên cứu là ứng dụng phương pháp dạy kỹ năng nói tiếng Anh theo hướng tương tác nhằm nâng cao hiệu quả học tập và khả năng giao tiếp của sinh viên tại trường Cao đẳng Nghề Bạc Liêu. Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng, thực nghiệm phương pháp giảng dạy tương tác và đánh giá hiệu quả trong khoảng thời gian từ năm 2010 đến 2012 tại địa phương Bạc Liêu. Việc đổi mới phương pháp dạy học không chỉ giúp sinh viên phát huy tính tích cực, sáng tạo mà còn đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực chất lượng cao trong thời kỳ hội nhập quốc tế.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đào tạo ngoại ngữ tại các trường nghề, góp phần phát triển kỹ năng giao tiếp tiếng Anh cho sinh viên, từ đó tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường lao động. Các chỉ số như mức độ yêu thích kỹ năng nói, khả năng trình bày trước tập thể và điểm số kiểm tra kỹ năng nói được sử dụng làm thước đo hiệu quả của phương pháp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết học tập và phương pháp dạy học hiện đại, trong đó nổi bật là:

• Thuyết hành vi: Nhấn mạnh vai trò của phản xạ và luyện tập trong việc hình thành kỹ năng nói.
• Thuyết nhận thức: Tập trung vào quá trình tư duy, xử lý thông tin và phát triển năng lực nhận thức của người học.
• Thuyết kiến tạo: Người học chủ động xây dựng kiến thức thông qua tương tác và giải quyết vấn đề.

Phương pháp dạy học theo định hướng tương tác được áp dụng, trong đó người học được đặt vào các tình huống thực tế, tham gia thảo luận, đóng vai, và giải quyết vấn đề nhằm phát triển kỹ năng nói. Các phương pháp tương tác cụ thể gồm: phương pháp nêu vấn đề, đóng vai, trò chơi, thảo luận nhóm, vấn đáp đàm thoại và dạy học trực quan.

Ba yếu tố cấu thành phương pháp dạy học theo Rodgers & Jack Richards gồm:

• Tiếp cận (Approach): Quan điểm về bản chất ngôn ngữ và cách học.
• Thiết kế (Design): Cách tổ chức bài giảng, vai trò giáo viên và học viên.
• Thủ tục (Procedure): Trình tự và kỹ thuật thực hiện trong lớp học.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

• Tài liệu lý luận về phương pháp dạy học ngoại ngữ và tương tác.
• Phiếu khảo sát ý kiến giáo viên và sinh viên về thực trạng dạy và học kỹ năng nói tiếng Anh tại trường Cao đẳng Nghề Bạc Liêu.
• Dữ liệu thực nghiệm sư phạm thu thập từ hai lớp sinh viên: lớp đối chứng (PP truyền thống) và lớp thực nghiệm (PP tương tác).

Phương pháp phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả và so sánh điểm số kiểm tra kỹ năng nói giữa hai nhóm. Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 50 sinh viên và 10 giáo viên tham gia giảng dạy tiếng Anh căn bản. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 1 đến tháng 10 năm 2012.

Quá trình thực nghiệm gồm các bước: khảo sát thực trạng, thiết kế bài giảng theo phương pháp tương tác, tổ chức giảng dạy, thu thập và xử lý dữ liệu, đánh giá hiệu quả dựa trên điểm kiểm tra và nhận xét của giáo viên.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mức độ yêu thích kỹ năng nói của sinh viên tăng rõ rệt: Trước thực nghiệm, chỉ khoảng 35% sinh viên thể hiện sự hứng thú với kỹ năng nói, sau khi áp dụng phương pháp tương tác, tỷ lệ này tăng lên khoảng 75%. Biểu đồ thể hiện mức độ yêu thích kỹ năng nói cho thấy sự chuyển biến tích cực rõ ràng.

2. Khả năng nói lưu loát được cải thiện: Điểm trung bình kỹ năng nói của lớp thực nghiệm đạt 7,8/10, cao hơn 1,5 điểm so với lớp đối chứng (6,3/10). Tỷ lệ sinh viên đạt điểm trên 8 tăng từ 20% lên 50%.

3. Khả năng trình bày trước tập thể và kỹ năng hỏi đáp được nâng cao: Sinh viên lớp thực nghiệm có khả năng trình bày ý tưởng mạch lạc, tự tin hơn với tỷ lệ 68% so với 40% của lớp đối chứng. Khả năng hỏi và trả lời câu hỏi cũng tăng từ 45% lên 70%.

4. Phản hồi tích cực từ giáo viên: Phiếu đánh giá nhận xét của giáo viên cho thấy 85% giáo viên nhận định phương pháp dạy học tương tác giúp sinh viên chủ động, sáng tạo và tích cực hơn trong học tập.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của sự cải thiện là do phương pháp dạy học tương tác tạo môi trường học tập tích cực, khuyến khích sinh viên tham gia thảo luận, đóng vai và giải quyết tình huống thực tế. Điều này phù hợp với lý thuyết kiến tạo, khi người học chủ động xây dựng kiến thức qua tương tác.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục ngoại ngữ, kết quả này tương đồng với báo cáo của ngành về hiệu quả của phương pháp tương tác trong việc nâng cao kỹ năng giao tiếp. Việc sử dụng tranh ảnh, trò chơi và thảo luận nhóm giúp sinh viên phát triển kỹ năng tư duy phản biện và giao tiếp xã hội.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân phối điểm số kỹ năng nói giữa hai lớp, bảng so sánh tỷ lệ sinh viên yêu thích kỹ năng nói và bảng nhận xét của giáo viên để minh họa rõ nét hiệu quả phương pháp.

Tuy nhiên, phương pháp này đòi hỏi giáo viên phải chuẩn bị kỹ lưỡng, mất nhiều thời gian và công sức, đồng thời cần quản lý lớp học chặt chẽ để tránh lệch hướng và mất tập trung.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo và bồi dưỡng giáo viên về phương pháp dạy học tương tác: Tổ chức các khóa tập huấn định kỳ nhằm nâng cao kỹ năng thiết kế bài giảng và quản lý lớp học tương tác, nhằm cải thiện chất lượng giảng dạy kỹ năng nói. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do phòng đào tạo phối hợp với khoa Ngoại ngữ chủ trì.

2. Xây dựng và áp dụng tài liệu giảng dạy đa dạng, sinh động: Sử dụng tranh ảnh, video, tình huống thực tế và trò chơi ngôn ngữ để kích thích sự hứng thú và phát triển kỹ năng giao tiếp của sinh viên. Mục tiêu tăng tỷ lệ sinh viên yêu thích kỹ năng nói lên trên 80% trong vòng 1 năm.

3. Tổ chức các hoạt động ngoại khóa và câu lạc bộ tiếng Anh theo hướng tương tác: Tạo môi trường thực hành kỹ năng nói ngoài giờ học chính thức, giúp sinh viên tự tin và nâng cao khả năng giao tiếp. Chủ thể thực hiện là Ban giám hiệu và các tổ chức sinh viên, triển khai trong 12 tháng.

4. Áp dụng đánh giá đa dạng và liên tục: Kết hợp đánh giá của giáo viên và tự đánh giá, đánh giá đồng đẳng để khuyến khích sinh viên phát triển kỹ năng tự học và phản hồi tích cực. Mục tiêu nâng điểm trung bình kỹ năng nói lên ít nhất 8/10 trong 2 học kỳ tiếp theo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên tiếng Anh tại các trường nghề và cao đẳng: Nghiên cứu cung cấp phương pháp giảng dạy tương tác cụ thể, giúp cải thiện kỹ năng nói cho sinh viên, từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy.

2. Nhà quản lý giáo dục và cán bộ đào tạo: Tham khảo để xây dựng chính sách đào tạo, bồi dưỡng giáo viên và phát triển chương trình học phù hợp với xu hướng đổi mới phương pháp giảng dạy.

3. Sinh viên ngành sư phạm ngoại ngữ: Học tập các lý thuyết và phương pháp dạy học tương tác, áp dụng vào thực tiễn giảng dạy và nghiên cứu khoa học.

4. Các nhà nghiên cứu giáo dục và ngôn ngữ học: Tài liệu tham khảo hữu ích cho các nghiên cứu về phương pháp dạy học ngoại ngữ, đặc biệt là kỹ năng nói và tương tác trong lớp học.

Câu hỏi thường gặp

1. Phương pháp dạy học tương tác là gì?
   Phương pháp dạy học tương tác là cách tổ chức học tập nhằm tạo điều kiện cho người học tham gia tích cực qua các hoạt động như thảo luận, đóng vai, giải quyết tình huống, giúp phát triển kỹ năng giao tiếp và tư duy sáng tạo.

2. Tại sao kỹ năng nói tiếng Anh lại khó rèn luyện?
   Kỹ năng nói đòi hỏi phản xạ nhanh, khả năng xử lý tình huống và sử dụng ngôn ngữ lưu loát, trong khi nhiều phương pháp truyền thống chỉ tập trung vào ghi nhớ và viết, thiếu môi trường thực hành giao tiếp.

3. Phương pháp tương tác có thể áp dụng cho những đối tượng nào?
   Phương pháp này phù hợp với sinh viên các trường nghề, cao đẳng, đại học và cả người học ngoại ngữ ở nhiều trình độ khác nhau, đặc biệt những người cần nâng cao kỹ năng giao tiếp thực tế.

4. Làm thế nào để giáo viên chuẩn bị bài giảng theo phương pháp tương tác?
   Giáo viên cần thiết kế các tình huống học tập thực tế, chuẩn bị tài liệu đa dạng như tranh ảnh, video, câu hỏi mở, đồng thời tổ chức các hoạt động nhóm, thảo luận và phản hồi liên tục trong lớp.

5. Phương pháp tương tác có những hạn chế gì?
   Phương pháp này đòi hỏi giáo viên phải có kỹ năng quản lý lớp học tốt, mất nhiều thời gian chuẩn bị và có thể gây mất tập trung nếu không được tổ chức chặt chẽ. Tuy nhiên, hiệu quả lâu dài trong phát triển kỹ năng giao tiếp là rất rõ ràng.

Kết luận

• Phương pháp dạy kỹ năng nói tiếng Anh theo hướng tương tác giúp tăng mức độ yêu thích kỹ năng nói từ khoảng 35% lên 75%.
• Điểm trung bình kỹ năng nói của sinh viên lớp thực nghiệm cao hơn lớp đối chứng 1,5 điểm, thể hiện hiệu quả rõ rệt.
• Sinh viên cải thiện khả năng trình bày trước tập thể và kỹ năng hỏi đáp, góp phần nâng cao năng lực giao tiếp thực tế.
• Giáo viên đánh giá cao tính tích cực, chủ động và sáng tạo của sinh viên khi áp dụng phương pháp tương tác.
• Đề xuất triển khai đào tạo giáo viên, xây dựng tài liệu đa dạng, tổ chức hoạt động ngoại khóa và áp dụng đánh giá đa dạng nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.

Tiếp theo, các đơn vị đào tạo cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng ứng dụng phương pháp tương tác trong các kỹ năng khác của tiếng Anh. Để biết thêm chi tiết và nhận tư vấn về phương pháp giảng dạy tương tác, quý độc giả và nhà giáo dục có thể liên hệ trực tiếp với tác giả hoặc các khoa ngoại ngữ tại các trường nghề và cao đẳng.