Ứng Dụng Blockchain Trong Tài Chính Thương Mại: Bài Học Quốc Tế và Khuyến Nghị Cho Việt Nam

• Tác giả: Tran Phuoc Dieu Anh
• Người hướng dẫn: MSc. Do Phu Dong
• Trường học: Banking Academy
• Chuyên ngành: International Business
• Đề tài: Blockchain Applications in Trade Finance: International Lessons and Recommendations for Vietnam
• Loại tài liệu: bachelor's thesis
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hanoi

• DECLARATION
• ACKNOWLEDGEMENTS
• TABLE OF CONTENTS
• 2. INTRODUCTION
• 2.1. Rationale of thesis
• 2.2. Research objectives and research questions
• 2.3. Structure of the thesis
• 1. CHƯƠNG 1: Overview of blockchain technology and international trade finance
• 1.1. Classification of Blockchain
• 1.2. Advantages and disadvantages of blockchain
• 1.3. International trade financing
• 1.4. Methods of international trade finance
• 1.5. Blockchain application in international trade finance
• 1.6. Differences in characteristics of traditional trade finance methods and trade finance in blockchain application
• 1.7. Influenced factors when applying blockchain in trade financing
• 1.8. Summary of chapter one
• 2. CHƯƠNG 2: Experiences in applying blockchain technology in international trade finance worldwide and applicability in Vietnam
• 2.1. Experiences in applying blockchain technology in trade finance activities worldwide
• 2.2. Platform of blockchain used in trade finance
• 2.3. Application of blockchain of banks in executing international trade finance transactions
• 2.4. The application of blockchain technology in the international trade finance economy in Vietnam
• 2.5. Legal framework for blockchain application activities in funding international commerce
• 2.6. Overview of blockchain technology in the international trade finance economy in Vietnam
• 2.7. Quantity and quality of projects operating in the field of blockchain projects in Vietnam
• 2.8. A case of experience in applying blockchain technology in international trade finance in Vietnam
• 2.9. Assessment of the application of blockchain technology in international trade finance in Vietnam
• 2.10. Summary of chapter two
• 3. CHƯƠNG 3: Solutions to promote the application of blockchain technology in international trade financing in Vietnam
• 3.1. Blockchain development orientation
• 3.2. Solutions for establishing blockchain platforms in international trade finance in Vietnam
• 3.3. Finalization and application of the legal testing framework
• 3.4. Developing human resources to meet requirements
• 3.5. Establishing a management agency for blockchain application activities
• 3.6. Building a blockchain network with many participants
• 3.7. Building an access management mechanism
• 3.8. Continue to improve business processes, and build products suitable for market
• 3.9. Summary of chapter three
• LIST OF ABBREVIATIONS
• LIST OF TABLES

I. Blockchain và Tài Chính Thương Mại Tổng Quan và Tiềm Năng

Blockchain là một cơ sở dữ liệu kỹ thuật số chứa thông tin, ví dụ như hồ sơ giao dịch tài chính, có thể được sử dụng và chia sẻ đồng thời trong một mạng lưới phân quyền lớn, truy cập công khai. Về mặt kinh tế, blockchain là một sổ cái kỹ thuật số ghi lại các giao dịch, được sao chép và phân phối trên toàn bộ mạng lưới các hệ thống máy tính. Loại quản lý cơ sở dữ liệu này được gọi là DLT (Distributed Ledger Technology), chứa thông tin bất biến về các giao dịch đã được mã hóa thành một chuỗi số bằng các thuật toán gọi là hash. Mỗi sổ cái sẽ được liên kết với nhau bởi hash trước đó và một số thông tin bổ sung để tạo thành một "khối", và hash đó không thể thay đổi. Hash này sẽ được sử dụng để tạo các khối tiếp theo. Việc sử dụng blockchain trong tài chính thương mại hứa hẹn tăng cường tính minh bạch, hiệu quả và giảm chi phí.

1.1. Cấu Trúc Khối Block trong Blockchain Phân Tích Chi Tiết

Mỗi khối (block) trong chuỗi blockchain được chia thành hai phần: header và body. Header bao gồm hash, nonce và time stamp, trong khi body chứa phần lớn dữ liệu. Time-stamp là một lượng nhỏ dữ liệu cho biết thời điểm chính xác khối được tạo và xác thực trong mạng. Nonce là một số giả ngẫu nhiên được sử dụng làm bộ đếm trong quá trình khai thác (mining). Ví dụ, trong mạng Ethereum, nonce thể hiện số lượng giao dịch của một tài khoản, chỉ được tạo một lần để tránh chi tiêu gấp đôi hoặc ngăn chặn các cuộc tấn công replay từ hacker. Danh sách giao dịch chứa thông tin về giá trị tài sản, từ người này sang người khác. Hiểu rõ cấu trúc khối giúp nắm bắt cơ chế hoạt động cốt lõi của blockchain.

1.2. Phân Loại Blockchain Permissionless và Permission Blockchain

Có hai loại blockchain chính: permissionless (không cần cấp phép) và permission (cần cấp phép). Việc là permission hay permissionless sẽ quyết định năng suất của mạng lưới blockchain. Permissionless cho phép tự do hơn trong việc mã hóa và xây dựng chương trình mà không cần xin phép truy cập dữ liệu, và mọi người đều có thể tham gia mạng lưới. Permission blockchain yêu cầu xác nhận và nhận dạng từ bên thứ ba, kiểm tra xem ai có thể tham gia bằng cách đáp ứng các điều kiện và quy tắc. Mỗi phương pháp có những ưu nhược điểm riêng, giúp giải quyết một phần vấn đề và tiết kiệm thời gian cho các doanh nghiệp và dự án. Phân loại này rất quan trọng để lựa chọn blockchain phù hợp với mục tiêu ứng dụng cụ thể.

1.3. DLT Nền Tảng Cho Blockchain Tổng Quan Về Công Nghệ Sổ Cái Phân Tán

DLT (Distributed Ledger Technology) là nền tảng cơ bản của blockchain. Đây là một loại cơ sở dữ liệu được sao chép và chia sẻ trên nhiều máy tính (nodes) trong mạng. Mỗi khi một giao dịch được thực hiện, nó được ghi lại trên tất cả các bản sao của sổ cái, đảm bảo tính nhất quán và minh bạch. DLT không chỉ giới hạn ở blockchain mà còn bao gồm các công nghệ sổ cái phân tán khác, mỗi loại có những đặc điểm và ứng dụng riêng. Sự hiểu biết về DLT là cần thiết để đánh giá đúng tiềm năng của blockchain trong các lĩnh vực khác nhau.

II. Thách Thức Tài Chính Thương Mại Truyền Thống Blockchain Giải Quyết

Tài chính thương mại đóng vai trò quan trọng trong luồng thương mại toàn cầu. Tuy nhiên, các phương pháp tài chính truyền thống, vận hành trên hệ thống tài liệu giấy tờ thủ công và lỗi thời, đã hạn chế sự phát triển của thương mại thế giới, như tốc độ thanh toán chậm, chi phí cấm đoán và rủi ro cao trong giao dịch. Theo báo cáo Global Trade Finance Market Report 2019 - 2023, giá trị tài chính thương mại toàn cầu dự kiến sẽ tăng trưởng 10,65 tỷ USD giữa năm 2019 - 2023. Các khái niệm kỹ thuật hiện đại như Blockchain, Trí tuệ nhân tạo (AI), Học máy (ML) và Internet of Things (IoT), thường được nhắc đến để giải quyết các vấn đề phát sinh trong ngân hàng và phát triển các ứng dụng trong tài chính thương mại. Blockchain được kỳ vọng sẽ giải quyết các vấn đề về tốc độ, chi phí và rủi ro.

2.1. Tốc Độ Thanh Toán Chậm Blockchain Cải Thiện Quy Trình Như Thế Nào

Quy trình tài chính thương mại truyền thống thường bao gồm nhiều bước, liên quan đến nhiều bên khác nhau (người mua, người bán, ngân hàng, cơ quan hải quan, v.v.), và sử dụng nhiều tài liệu giấy tờ. Điều này dẫn đến thời gian xử lý giao dịch kéo dài, gây tốn kém cho các doanh nghiệp. Blockchain có thể cải thiện tốc độ thanh toán bằng cách tự động hóa các quy trình, giảm thiểu sự tham gia của con người, và cung cấp một nền tảng chia sẻ thông tin an toàn và minh bạch giữa các bên. Các Smart Contracts trên blockchain có thể tự động thực hiện các điều khoản thanh toán khi các điều kiện được đáp ứng, giảm thiểu sự chậm trễ.

2.2. Chi Phí Cao Blockchain Giảm Thiểu Chi Phí Giao Dịch Ra Sao

Chi phí giao dịch trong tài chính thương mại truyền thống bao gồm chi phí xử lý giấy tờ, chi phí trung gian, chi phí kiểm tra và xác minh, và chi phí bảo hiểm. Blockchain có thể giảm thiểu chi phí giao dịch bằng cách loại bỏ các trung gian, tự động hóa các quy trình, và giảm thiểu rủi ro gian lận. Ví dụ, việc sử dụng blockchain để theo dõi và xác minh nguồn gốc hàng hóa có thể giảm chi phí kiểm tra và bảo hiểm. Việc chia sẻ thông tin an toàn và minh bạch trên blockchain cũng có thể giảm chi phí tranh chấp và giải quyết tranh chấp.

2.3. Rủi Ro Giao Dịch Blockchain Nâng Cao Tính An Toàn Và Minh Bạch

Rủi ro trong tài chính thương mại truyền thống bao gồm rủi ro tín dụng, rủi ro gian lận, rủi ro vận chuyển, và rủi ro chính trị. Blockchain có thể nâng cao tính an toàn và minh bạch của các giao dịch tài chính thương mại bằng cách cung cấp một nền tảng không thể thay đổi để ghi lại các giao dịch, tăng cường khả năng theo dõi và xác minh nguồn gốc hàng hóa, và giảm thiểu rủi ro gian lận. Việc sử dụng blockchain cũng có thể giúp các doanh nghiệp tuân thủ các quy định về chống rửa tiền (AML) và tuân thủ các lệnh trừng phạt.

III. Ứng Dụng Blockchain Trong Tài Chính Thương Mại Bài Học Quốc Tế

Nhiều ngân hàng và tổ chức tài chính trên thế giới đã nghiên cứu và ứng dụng blockchain vào hoạt động nghiệp vụ của mình. Điều này đã tăng hiệu quả, minh bạch, tiết kiệm chi phí trung gian, giảm thời gian xử lý giao dịch và cải thiện trải nghiệm khách hàng. Ví dụ, vào tháng 7 năm 2019, HSBC Việt Nam đã đánh giá thành công giao dịch thanh toán LC dựa trên blockchain đầu tiên tại Việt Nam giữa Công ty Cổ phần Sản xuất Nhựa Duy Tân và INEOS Styrolution Korea. Các nền tảng blockchain như Marco Polo, Contour và we.trade đang được sử dụng để tạo thuận lợi cho các giao dịch tài chính thương mại quốc tế.

3.1. Nền Tảng Marco Polo Tối Ưu Hóa Quy Trình Tài Chính Thương Mại Toàn Cầu

Marco Polo là một nền tảng blockchain được thiết kế để kết nối người mua, người bán và ngân hàng trên toàn thế giới, giúp đơn giản hóa và tăng tốc quy trình tài chính thương mại. Nền tảng này sử dụng blockchain để cung cấp một nền tảng an toàn và minh bạch để chia sẻ thông tin và thực hiện các giao dịch. Marco Polo cho phép các doanh nghiệp giảm thời gian xử lý giao dịch, giảm chi phí và cải thiện khả năng hiển thị của chuỗi cung ứng. Nó cũng hỗ trợ các dịch vụ như tài trợ chuỗi cung ứng, thanh toán và bảo lãnh.

3.2. Dự Án Thanh Toán LC dựa trên Blockchain của HSBC Kinh Nghiệm Thực Tiễn

HSBC là một trong những ngân hàng tiên phong trong việc ứng dụng blockchain vào tài chính thương mại. Dự án thanh toán LC dựa trên blockchain của HSBC đã chứng minh khả năng cải thiện hiệu quả và giảm chi phí trong quy trình thanh toán LC. Giao dịch thành công giữa Duy Tân Plastics và INEOS Styrolution Korea là một ví dụ điển hình. Dự án này cho thấy tiềm năng của blockchain trong việc tạo ra một hệ thống tài chính thương mại nhanh hơn, an toàn hơn và minh bạch hơn.

3.3. We.trade Mạng Lưới Blockchain Cho Các Doanh Nghiệp Nhỏ Và Vừa

We.trade là một mạng lưới blockchain được thiết kế đặc biệt cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs). Mạng lưới này cung cấp một nền tảng an toàn và dễ sử dụng để thực hiện các giao dịch tài chính thương mại quốc tế. We.trade giúp các SMEs tiếp cận các dịch vụ tài chính thương mại một cách dễ dàng hơn, giảm chi phí và cải thiện khả năng cạnh tranh. Nền tảng này hỗ trợ các dịch vụ như thanh toán, tài trợ chuỗi cung ứng và bảo hiểm.

IV. Thực Trạng Ứng Dụng Blockchain Tại Việt Nam Phân Tích và Đánh Giá

Tại Việt Nam, blockchain vẫn là một chủ đề mới và thu hút sự quan tâm của nhiều bên. Chính phủ Việt Nam khuyến khích các doanh nghiệp và ngân hàng áp dụng công nghệ vào kinh doanh và sản xuất, bao gồm cả blockchain. Tuy nhiên, blockchain chưa được ứng dụng rộng rãi trong tài chính thương mại tại các ngân hàng Việt Nam. Nhiều ngân hàng và tổ chức tài chính trên thế giới đã nghiên cứu và ứng dụng blockchain vào hoạt động nghiệp vụ của mình. Các ngân hàng, chính phủ và doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động nghiên cứu và tìm hiểu về công nghệ này để sử dụng tốt blockchain và không bị tụt hậu trong cạnh tranh thị trường.

4.1. Khung Pháp Lý Cho Blockchain Vấn Đề Và Giải Pháp Cho Việt Nam

Một trong những thách thức lớn nhất đối với việc ứng dụng blockchain tại Việt Nam là thiếu một khung pháp lý rõ ràng và toàn diện. Sự thiếu chắc chắn về mặt pháp lý có thể cản trở các doanh nghiệp và ngân hàng đầu tư vào blockchain và phát triển các ứng dụng mới. Chính phủ Việt Nam cần xây dựng một khung pháp lý phù hợp để tạo điều kiện cho sự phát triển của blockchain và bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan. Khung pháp lý này cần phải cân bằng giữa việc khuyến khích đổi mới và kiểm soát rủi ro.

4.2. Số Lượng và Chất Lượng Dự Án Blockchain tại Việt Nam Đánh Giá Tiềm Năng

Số lượng các dự án blockchain tại Việt Nam đang tăng lên, nhưng chất lượng và quy mô của các dự án này vẫn còn hạn chế. Nhiều dự án tập trung vào các ứng dụng đơn giản và chưa có tác động đáng kể đến nền kinh tế. Việt Nam cần tập trung vào việc phát triển các dự án blockchain có giá trị gia tăng cao và có khả năng giải quyết các vấn đề thực tế trong các ngành khác nhau. Việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, hỗ trợ các startup blockchain và thu hút nhân tài là rất quan trọng.

4.3. Nhân Lực Blockchain Đào Tạo và Phát Triển Nguồn Lực Chất Lượng Cao

Việt Nam đang thiếu hụt nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn cao về blockchain. Các trường đại học và cơ sở đào tạo cần phát triển các chương trình đào tạo chuyên sâu về blockchain để đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động. Chính phủ và các doanh nghiệp cần hợp tác để cung cấp các chương trình thực tập và đào tạo tại chỗ cho sinh viên và người lao động. Việc thu hút nhân tài blockchain từ nước ngoài cũng là một giải pháp quan trọng.

V. Giải Pháp Thúc Đẩy Blockchain Trong Tài Chính Thương Mại Việt Nam

Để thúc đẩy ứng dụng blockchain trong tài chính thương mại tại Việt Nam, cần có sự phối hợp giữa chính phủ, ngân hàng, doanh nghiệp và các tổ chức khác. Cần xây dựng một khung pháp lý rõ ràng, đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, đào tạo nguồn nhân lực, và xây dựng một mạng lưới blockchain với nhiều người tham gia. Cần tiếp tục cải thiện quy trình kinh doanh, xây dựng các sản phẩm phù hợp với thị trường, và xây dựng một cơ chế quản lý truy cập hiệu quả. Sự chủ động và hợp tác là chìa khóa để thành công.

5.1. Hoàn Thiện Khung Pháp Lý Tạo Hành Lang Pháp Lý An Toàn Cho Blockchain

Chính phủ cần ban hành các quy định rõ ràng về blockchain, bao gồm định nghĩa, quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan, và các tiêu chuẩn về an toàn và bảo mật. Các quy định này cần phải linh hoạt và thích ứng với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ blockchain. Việc tham khảo kinh nghiệm quốc tế và tham gia vào các diễn đàn quốc tế về blockchain là rất quan trọng.

5.2. Phát Triển Nguồn Nhân Lực Đào Tạo Chuyên Gia Blockchain cho Tương Lai

Các trường đại học và cơ sở đào tạo cần phát triển các chương trình đào tạo về blockchain, bao gồm các khóa học về công nghệ blockchain, ứng dụng blockchain trong tài chính thương mại, và quản lý rủi ro blockchain. Các chương trình đào tạo này cần phải kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, và cần phải được cập nhật thường xuyên để đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động.

5.3. Xây Dựng Mạng Lưới Blockchain Kết Nối Các Bên Liên Quan Trong Hệ Sinh Thái

Cần xây dựng một mạng lưới blockchain với sự tham gia của các ngân hàng, doanh nghiệp, cơ quan chính phủ và các tổ chức khác. Mạng lưới này cần phải cung cấp một nền tảng an toàn và minh bạch để chia sẻ thông tin và thực hiện các giao dịch. Việc xây dựng các tiêu chuẩn chung cho blockchain và khuyến khích sự hợp tác giữa các bên là rất quan trọng.

VI. Tương Lai Blockchain trong Tài Chính Thương Mại Triển Vọng và Khuyến Nghị

Blockchain có tiềm năng cách mạng hóa tài chính thương mại, mang lại nhiều lợi ích cho các doanh nghiệp và nền kinh tế. Tuy nhiên, để đạt được tiềm năng này, cần có sự chủ động và hợp tác giữa các bên liên quan, và cần phải giải quyết các thách thức về khung pháp lý, nguồn nhân lực và an toàn bảo mật. Với sự nỗ lực chung, blockchain có thể đóng góp quan trọng vào sự phát triển của tài chính thương mại và thương mại quốc tế tại Việt Nam.

6.1. Khuyến Nghị Chính Sách Tạo Động Lực Phát Triển Blockchain Tại Việt Nam

Chính phủ cần ban hành các chính sách khuyến khích phát triển blockchain, bao gồm các ưu đãi về thuế, hỗ trợ tài chính và tạo điều kiện thuận lợi cho các dự án blockchain. Cần thành lập một cơ quan quản lý blockchain để giám sát và điều phối các hoạt động blockchain tại Việt Nam. Việc hợp tác quốc tế và tham gia vào các tổ chức quốc tế về blockchain là rất quan trọng.

6.2. Khuyến Nghị Doanh Nghiệp Ứng Dụng Blockchain để Nâng Cao Năng Lực Cạnh Tranh

Các doanh nghiệp cần chủ động nghiên cứu và ứng dụng blockchain vào hoạt động kinh doanh của mình, đặc biệt là trong lĩnh vực tài chính thương mại. Cần tham gia vào các mạng lưới blockchain và hợp tác với các đối tác để xây dựng các giải pháp blockchain hiệu quả. Việc đào tạo nhân viên về blockchain và đầu tư vào công nghệ blockchain là rất quan trọng.

6.3. Khuyến Nghị Ngân Hàng Dẫn Đầu Xu Hướng Blockchain trong Tài Chính Thương Mại

Các ngân hàng cần tiên phong trong việc ứng dụng blockchain vào tài chính thương mại, bao gồm việc phát triển các sản phẩm và dịch vụ dựa trên blockchain, tham gia vào các mạng lưới blockchain và hợp tác với các fintech blockchain. Cần đào tạo nhân viên về blockchain và đầu tư vào công nghệ blockchain. Việc chia sẻ kinh nghiệm và hợp tác với các ngân hàng quốc tế là rất quan trọng.