Ứng Dụng Blockchain Trong Tài Chính Thương Mại: Bài Học Quốc Tế và Khuyến Nghị Cho Việt Nam

Mỗi khối (block) trong chuỗi blockchain được chia thành hai phần: header và body. Header bao gồm hash, nonce và time stamp, trong khi body chứa phần lớn dữ liệu. Time-stamp là một lượng nhỏ dữ liệu cho biết thời điểm chính xác khối được tạo và xác thực trong mạng. Nonce là một số giả ngẫu nhiên được sử dụng làm bộ đếm trong quá trình khai thác (mining). Ví dụ, trong mạng Ethereum, nonce thể hiện số lượng giao dịch của một tài khoản, chỉ được tạo một lần để tránh chi tiêu gấp đôi hoặc ngăn chặn các cuộc tấn công replay từ hacker. Danh sách giao dịch chứa thông tin về giá trị tài sản, từ người này sang người khác. Hiểu rõ cấu trúc khối giúp nắm bắt cơ chế hoạt động cốt lõi của blockchain.

Có hai loại blockchain chính: permissionless (không cần cấp phép) và permission (cần cấp phép). Việc là permission hay permissionless sẽ quyết định năng suất của mạng lưới blockchain. Permissionless cho phép tự do hơn trong việc mã hóa và xây dựng chương trình mà không cần xin phép truy cập dữ liệu, và mọi người đều có thể tham gia mạng lưới. Permission blockchain yêu cầu xác nhận và nhận dạng từ bên thứ ba, kiểm tra xem ai có thể tham gia bằng cách đáp ứng các điều kiện và quy tắc. Mỗi phương pháp có những ưu nhược điểm riêng, giúp giải quyết một phần vấn đề và tiết kiệm thời gian cho các doanh nghiệp và dự án. Phân loại này rất quan trọng để lựa chọn blockchain phù hợp với mục tiêu ứng dụng cụ thể.

DLT (Distributed Ledger Technology) là nền tảng cơ bản của blockchain. Đây là một loại cơ sở dữ liệu được sao chép và chia sẻ trên nhiều máy tính (nodes) trong mạng. Mỗi khi một giao dịch được thực hiện, nó được ghi lại trên tất cả các bản sao của sổ cái, đảm bảo tính nhất quán và minh bạch. DLT không chỉ giới hạn ở blockchain mà còn bao gồm các công nghệ sổ cái phân tán khác, mỗi loại có những đặc điểm và ứng dụng riêng. Sự hiểu biết về DLT là cần thiết để đánh giá đúng tiềm năng của blockchain trong các lĩnh vực khác nhau.

Quy trình tài chính thương mại truyền thống thường bao gồm nhiều bước, liên quan đến nhiều bên khác nhau (người mua, người bán, ngân hàng, cơ quan hải quan, v.v.), và sử dụng nhiều tài liệu giấy tờ. Điều này dẫn đến thời gian xử lý giao dịch kéo dài, gây tốn kém cho các doanh nghiệp. Blockchain có thể cải thiện tốc độ thanh toán bằng cách tự động hóa các quy trình, giảm thiểu sự tham gia của con người, và cung cấp một nền tảng chia sẻ thông tin an toàn và minh bạch giữa các bên. Các Smart Contracts trên blockchain có thể tự động thực hiện các điều khoản thanh toán khi các điều kiện được đáp ứng, giảm thiểu sự chậm trễ.

Chi phí giao dịch trong tài chính thương mại truyền thống bao gồm chi phí xử lý giấy tờ, chi phí trung gian, chi phí kiểm tra và xác minh, và chi phí bảo hiểm. Blockchain có thể giảm thiểu chi phí giao dịch bằng cách loại bỏ các trung gian, tự động hóa các quy trình, và giảm thiểu rủi ro gian lận. Ví dụ, việc sử dụng blockchain để theo dõi và xác minh nguồn gốc hàng hóa có thể giảm chi phí kiểm tra và bảo hiểm. Việc chia sẻ thông tin an toàn và minh bạch trên blockchain cũng có thể giảm chi phí tranh chấp và giải quyết tranh chấp.

Rủi ro trong tài chính thương mại truyền thống bao gồm rủi ro tín dụng, rủi ro gian lận, rủi ro vận chuyển, và rủi ro chính trị. Blockchain có thể nâng cao tính an toàn và minh bạch của các giao dịch tài chính thương mại bằng cách cung cấp một nền tảng không thể thay đổi để ghi lại các giao dịch, tăng cường khả năng theo dõi và xác minh nguồn gốc hàng hóa, và giảm thiểu rủi ro gian lận. Việc sử dụng blockchain cũng có thể giúp các doanh nghiệp tuân thủ các quy định về chống rửa tiền (AML) và tuân thủ các lệnh trừng phạt.

Marco Polo là một nền tảng blockchain được thiết kế để kết nối người mua, người bán và ngân hàng trên toàn thế giới, giúp đơn giản hóa và tăng tốc quy trình tài chính thương mại. Nền tảng này sử dụng blockchain để cung cấp một nền tảng an toàn và minh bạch để chia sẻ thông tin và thực hiện các giao dịch. Marco Polo cho phép các doanh nghiệp giảm thời gian xử lý giao dịch, giảm chi phí và cải thiện khả năng hiển thị của chuỗi cung ứng. Nó cũng hỗ trợ các dịch vụ như tài trợ chuỗi cung ứng, thanh toán và bảo lãnh.

HSBC là một trong những ngân hàng tiên phong trong việc ứng dụng blockchain vào tài chính thương mại. Dự án thanh toán LC dựa trên blockchain của HSBC đã chứng minh khả năng cải thiện hiệu quả và giảm chi phí trong quy trình thanh toán LC. Giao dịch thành công giữa Duy Tân Plastics và INEOS Styrolution Korea là một ví dụ điển hình. Dự án này cho thấy tiềm năng của blockchain trong việc tạo ra một hệ thống tài chính thương mại nhanh hơn, an toàn hơn và minh bạch hơn.

We.trade là một mạng lưới blockchain được thiết kế đặc biệt cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs). Mạng lưới này cung cấp một nền tảng an toàn và dễ sử dụng để thực hiện các giao dịch tài chính thương mại quốc tế. We.trade giúp các SMEs tiếp cận các dịch vụ tài chính thương mại một cách dễ dàng hơn, giảm chi phí và cải thiện khả năng cạnh tranh. Nền tảng này hỗ trợ các dịch vụ như thanh toán, tài trợ chuỗi cung ứng và bảo hiểm.

Một trong những thách thức lớn nhất đối với việc ứng dụng blockchain tại Việt Nam là thiếu một khung pháp lý rõ ràng và toàn diện. Sự thiếu chắc chắn về mặt pháp lý có thể cản trở các doanh nghiệp và ngân hàng đầu tư vào blockchain và phát triển các ứng dụng mới. Chính phủ Việt Nam cần xây dựng một khung pháp lý phù hợp để tạo điều kiện cho sự phát triển của blockchain và bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan. Khung pháp lý này cần phải cân bằng giữa việc khuyến khích đổi mới và kiểm soát rủi ro.

Số lượng các dự án blockchain tại Việt Nam đang tăng lên, nhưng chất lượng và quy mô của các dự án này vẫn còn hạn chế. Nhiều dự án tập trung vào các ứng dụng đơn giản và chưa có tác động đáng kể đến nền kinh tế. Việt Nam cần tập trung vào việc phát triển các dự án blockchain có giá trị gia tăng cao và có khả năng giải quyết các vấn đề thực tế trong các ngành khác nhau. Việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, hỗ trợ các startup blockchain và thu hút nhân tài là rất quan trọng.

Việt Nam đang thiếu hụt nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn cao về blockchain. Các trường đại học và cơ sở đào tạo cần phát triển các chương trình đào tạo chuyên sâu về blockchain để đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động. Chính phủ và các doanh nghiệp cần hợp tác để cung cấp các chương trình thực tập và đào tạo tại chỗ cho sinh viên và người lao động. Việc thu hút nhân tài blockchain từ nước ngoài cũng là một giải pháp quan trọng.

Chính phủ cần ban hành các quy định rõ ràng về blockchain, bao gồm định nghĩa, quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan, và các tiêu chuẩn về an toàn và bảo mật. Các quy định này cần phải linh hoạt và thích ứng với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ blockchain. Việc tham khảo kinh nghiệm quốc tế và tham gia vào các diễn đàn quốc tế về blockchain là rất quan trọng.

Các trường đại học và cơ sở đào tạo cần phát triển các chương trình đào tạo về blockchain, bao gồm các khóa học về công nghệ blockchain, ứng dụng blockchain trong tài chính thương mại, và quản lý rủi ro blockchain. Các chương trình đào tạo này cần phải kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, và cần phải được cập nhật thường xuyên để đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động.

Cần xây dựng một mạng lưới blockchain với sự tham gia của các ngân hàng, doanh nghiệp, cơ quan chính phủ và các tổ chức khác. Mạng lưới này cần phải cung cấp một nền tảng an toàn và minh bạch để chia sẻ thông tin và thực hiện các giao dịch. Việc xây dựng các tiêu chuẩn chung cho blockchain và khuyến khích sự hợp tác giữa các bên là rất quan trọng.

Chính phủ cần ban hành các chính sách khuyến khích phát triển blockchain, bao gồm các ưu đãi về thuế, hỗ trợ tài chính và tạo điều kiện thuận lợi cho các dự án blockchain. Cần thành lập một cơ quan quản lý blockchain để giám sát và điều phối các hoạt động blockchain tại Việt Nam. Việc hợp tác quốc tế và tham gia vào các tổ chức quốc tế về blockchain là rất quan trọng.

Các doanh nghiệp cần chủ động nghiên cứu và ứng dụng blockchain vào hoạt động kinh doanh của mình, đặc biệt là trong lĩnh vực tài chính thương mại. Cần tham gia vào các mạng lưới blockchain và hợp tác với các đối tác để xây dựng các giải pháp blockchain hiệu quả. Việc đào tạo nhân viên về blockchain và đầu tư vào công nghệ blockchain là rất quan trọng.

Các ngân hàng cần tiên phong trong việc ứng dụng blockchain vào tài chính thương mại, bao gồm việc phát triển các sản phẩm và dịch vụ dựa trên blockchain, tham gia vào các mạng lưới blockchain và hợp tác với các fintech blockchain. Cần đào tạo nhân viên về blockchain và đầu tư vào công nghệ blockchain. Việc chia sẻ kinh nghiệm và hợp tác với các ngân hàng quốc tế là rất quan trọng.