Tổng quan nghiên cứu

Ngành xây dựng tại Việt Nam, đặc biệt là trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM), đang đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng trong bối cảnh kinh tế toàn cầu suy thoái và các biến động về chính sách tín dụng, giá nguyên vật liệu tăng cao. Theo Cục Thống kê TP.HCM, GRDP quý I/2023 chỉ tăng 0,7% so với cùng kỳ năm trước, trong đó ngành bất động sản giảm 16,2% và ngành xây dựng giảm 19,8%. Sự khan hiếm các dự án xây dựng mới làm gia tăng mức độ cạnh tranh giữa các nhà thầu xây dựng dân dụng. Trong bối cảnh đó, việc nâng cao uy tín và hình ảnh doanh nghiệp thông qua thực hiện trách nhiệm xã hội (TNXH) trở thành một yếu tố cạnh tranh quan trọng.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến nhận thức và vai trò của cán bộ nhân viên trong việc thực hiện TNXH của nhà thầu xây dựng dân dụng tại TP.HCM, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao cam kết TNXH đối với các bên liên quan như chủ đầu tư, người lao động, đối tác, môi trường và cộng đồng. Nghiên cứu sử dụng dữ liệu sơ cấp thu thập từ 175 phiếu khảo sát hợp lệ của các chuyên gia, cán bộ nhân viên trong ngành xây dựng tại TP.HCM trong giai đoạn tháng 5-6/2023, cùng với số liệu thứ cấp từ các báo cáo ngành giai đoạn 2016-2022.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các nhà thầu xây dựng trong việc xây dựng chiến lược TNXH bài bản, góp phần nâng cao uy tín doanh nghiệp, cải thiện chất lượng xây dựng và phát triển bền vững ngành xây dựng dân dụng tại TP.HCM.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên mô hình "kim tự tháp" trách nhiệm xã hội của Carroll (1979, 1991), trong đó TNXH bao gồm bốn trách nhiệm chính: kinh tế, pháp lý, đạo đức và tự nguyện. Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng cách tiếp cận TNXH theo hướng các bên liên quan (stakeholders) gồm chủ đầu tư, người lao động, đối tác, môi trường và cộng đồng, dựa trên các nghiên cứu của Matten & Moon (2008) và Hammann & Lindgreen (2009).

Ba khái niệm chính được tập trung phân tích gồm:

  • TNXH hướng nội (Internal CSR): Các hoạt động TNXH tập trung vào nhân viên như chính sách tuyển dụng công bằng, đào tạo, an toàn lao động, cân bằng công việc-cuộc sống.
  • TNXH hướng ngoại (External CSR): Các hoạt động TNXH đối với khách hàng, đối tác, cộng đồng và môi trường như tuân thủ pháp luật, bảo vệ môi trường, hỗ trợ cộng đồng.
  • Cam kết TNXH: Mức độ gắn bó và cam kết của nhân viên với nhà thầu xây dựng trong việc thực hiện TNXH, dựa trên mô hình cam kết của Allen & Meyer (1990).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp định tính và định lượng. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo ngành xây dựng TP.HCM giai đoạn 2016-2022. Dữ liệu sơ cấp gồm 175 phiếu khảo sát hợp lệ từ các chuyên gia, cán bộ nhân viên trong ngành xây dựng tại TP.HCM, thu thập trong tháng 5-6/2023 bằng phương pháp thuận tiện.

Bảng câu hỏi khảo sát được thiết kế dựa trên thang đo Likert 5 mức độ, gồm 35 biến quan sát thuộc 5 nhóm yếu tố TNXH và 3 biến quan sát cam kết TNXH. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS 22.0 để kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích nhân tố khẳng định (CFA) và mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) bằng phần mềm Amos 28 nhằm kiểm định mô hình và các mối quan hệ nhân quả.

Cỡ mẫu 175 phiếu đáp ứng tiêu chuẩn tối thiểu gấp 5 lần số biến quan sát, đảm bảo độ tin cậy và tính đại diện cho nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Năm yếu tố chính ảnh hưởng đến nhận thức TNXH của nhà thầu xây dựng gồm:

    • Trách nhiệm xã hội đối với nhân viên (6 biến quan sát, ví dụ: công bằng trong tuyển dụng, cân bằng công việc-cuộc sống, an toàn lao động).
    • Trách nhiệm xã hội đối với chủ đầu tư (4 biến quan sát, ví dụ: đáp ứng tiến độ, chất lượng công trình, chính sách giá cả cạnh tranh).
    • Trách nhiệm xã hội đối với khách hàng (bao gồm minh bạch thông tin, giải quyết khiếu nại).
    • Trách nhiệm xã hội đối với cộng đồng (hỗ trợ từ thiện, tạo việc làm cho cộng đồng).
    • Trách nhiệm xã hội đối với môi trường (tuân thủ quy định, sử dụng vật liệu thân thiện).

  2. Cam kết TNXH của nhân viên được đo bằng 3 biến quan sát:

    • Sẵn sàng nỗ lực vượt kỳ vọng vì thành công doanh nghiệp.
    • Quan tâm đến tương lai doanh nghiệp.
    • Cam kết thực hiện TNXH trong công việc.

  3. Kết quả phân tích SEM cho thấy:

    • Các yếu tố TNXH đối với nhân viên, chủ đầu tư, khách hàng, cộng đồng và môi trường đều có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến cam kết TNXH của nhân viên với nhà thầu xây dựng.
    • Trong đó, TNXH đối với nhân viên và chủ đầu tư có hệ số hồi quy chuẩn hóa cao nhất, lần lượt khoảng 0.45 và 0.38, cho thấy vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy cam kết TNXH.

  4. Độ tin cậy thang đo Cronbach’s Alpha của các nhóm yếu tố đều đạt trên 0.7, đảm bảo tính nhất quán nội bộ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân các yếu tố TNXH đối với nhân viên và chủ đầu tư có ảnh hưởng mạnh mẽ đến cam kết TNXH có thể giải thích do nhân viên là lực lượng trực tiếp thực hiện các hoạt động xây dựng, trong khi chủ đầu tư là bên đặt ra các yêu cầu và tiêu chuẩn chất lượng. Việc đảm bảo quyền lợi, môi trường làm việc an toàn và đáp ứng tiến độ, chất lượng công trình giúp tăng sự tin tưởng và gắn bó của nhân viên.

So sánh với các nghiên cứu trong và ngoài nước, kết quả phù hợp với nghiên cứu của Shen & Zhu (2011) và Thang & Fassin (2017) khi chỉ ra TNXH nội bộ có tác động tích cực đến cam kết nhân viên. Đồng thời, TNXH hướng ngoại như bảo vệ môi trường và hỗ trợ cộng đồng cũng góp phần nâng cao uy tín doanh nghiệp, tạo giá trị bền vững.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố TNXH đến cam kết TNXH, hoặc bảng hệ số hồi quy chuẩn hóa trong mô hình SEM để minh họa rõ ràng mối quan hệ nhân quả.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng chính sách TNXH hướng nội hiệu quả:

    • Động từ hành động: Thiết kế và triển khai chương trình đào tạo, chính sách tuyển dụng công bằng, cải thiện môi trường làm việc.
    • Target metric: Tăng mức độ hài lòng và gắn bó của nhân viên lên ít nhất 20% trong 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo nhà thầu xây dựng.

  2. Tăng cường cam kết với chủ đầu tư:

    • Động từ hành động: Đảm bảo tiến độ, chất lượng công trình, minh bạch trong báo cáo và thanh toán.
    • Target metric: Giảm tỷ lệ khiếu nại của chủ đầu tư xuống dưới 5% trong 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Bộ phận quản lý dự án và thi công.

  3. Phát triển các hoạt động TNXH hướng ngoại:

    • Động từ hành động: Tham gia các chương trình hỗ trợ cộng đồng, bảo vệ môi trường, sử dụng vật liệu thân thiện.
    • Target metric: Tăng số lượng hoạt động cộng đồng lên 3 lần trong 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng CSR và truyền thông doanh nghiệp.

  4. Xây dựng hệ thống đánh giá và giám sát TNXH:

    • Động từ hành động: Áp dụng hệ thống báo cáo định kỳ, đánh giá hiệu quả TNXH qua các chỉ số KPI.
    • Target metric: 100% các dự án có báo cáo TNXH hàng quý.
    • Chủ thể thực hiện: Ban kiểm soát nội bộ và phòng quản lý chất lượng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà thầu xây dựng dân dụng:

    • Lợi ích: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến TNXH, từ đó xây dựng chiến lược phát triển bền vững, nâng cao uy tín và cạnh tranh trên thị trường.
    • Use case: Áp dụng các giải pháp TNXH để cải thiện mối quan hệ với nhân viên và chủ đầu tư.

  2. Chủ đầu tư và ban quản lý dự án:

    • Lợi ích: Nắm bắt được vai trò TNXH của nhà thầu trong việc đảm bảo tiến độ, chất lượng và trách nhiệm xã hội.
    • Use case: Lựa chọn nhà thầu có cam kết TNXH cao để giảm thiểu rủi ro dự án.

  3. Các tổ chức nghiên cứu và đào tạo trong lĩnh vực xây dựng:

    • Lợi ích: Cung cấp tài liệu tham khảo khoa học về TNXH trong ngành xây dựng, phục vụ giảng dạy và nghiên cứu tiếp theo.
    • Use case: Phát triển chương trình đào tạo về quản lý TNXH trong xây dựng.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và chính sách:

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến TNXH của nhà thầu xây dựng để xây dựng chính sách hỗ trợ và kiểm soát phù hợp.
    • Use case: Xây dựng quy định và hướng dẫn thực hiện TNXH trong ngành xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao TNXH lại quan trọng đối với nhà thầu xây dựng dân dụng?
    TNXH giúp nhà thầu nâng cao uy tín, tạo dựng mối quan hệ tốt với các bên liên quan, đồng thời cải thiện môi trường làm việc và chất lượng công trình, từ đó tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường.

  2. Các yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến cam kết TNXH của nhân viên?
    TNXH đối với nhân viên như chính sách tuyển dụng công bằng, đào tạo và môi trường làm việc an toàn có ảnh hưởng lớn nhất, theo kết quả nghiên cứu với hệ số hồi quy chuẩn hóa khoảng 0.45.

  3. Làm thế nào để đo lường hiệu quả TNXH trong doanh nghiệp xây dựng?
    Có thể sử dụng các chỉ số KPI như mức độ hài lòng của nhân viên, tỷ lệ giữ chân nhân viên, số lượng khiếu nại của chủ đầu tư, và số lượng hoạt động cộng đồng được thực hiện.

  4. Những khó khăn phổ biến khi thực hiện TNXH trong ngành xây dựng là gì?
    Bao gồm thiếu tài liệu hướng dẫn, hạn chế nguồn lực tài chính và nhân sự, cũng như chưa có chiến lược TNXH bài bản trong văn hóa doanh nghiệp.

  5. Làm thế nào để nhà thầu xây dựng có thể cải thiện TNXH hướng ngoại?
    Nhà thầu nên tích cực tham gia các hoạt động hỗ trợ cộng đồng, bảo vệ môi trường, minh bạch trong quan hệ với khách hàng và đối tác, đồng thời sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường.

Kết luận

  • Luận văn đã xác định năm yếu tố chính ảnh hưởng đến nhận thức và cam kết TNXH của nhà thầu xây dựng dân dụng tại TP.HCM, bao gồm TNXH đối với nhân viên, chủ đầu tư, khách hàng, cộng đồng và môi trường.
  • Kết quả phân tích SEM cho thấy TNXH đối với nhân viên và chủ đầu tư có ảnh hưởng mạnh mẽ nhất đến cam kết TNXH của nhân viên.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để các nhà thầu xây dựng xây dựng chiến lược TNXH bài bản, góp phần nâng cao uy tín và phát triển bền vững.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào cải thiện chính sách nội bộ, tăng cường cam kết với chủ đầu tư, phát triển hoạt động cộng đồng và xây dựng hệ thống giám sát TNXH.
  • Đề xuất nghiên cứu tiếp theo mở rộng phạm vi khảo sát tại các tỉnh, thành khác để nâng cao tính tổng quát và chính xác của kết quả.

Các nhà thầu xây dựng và các bên liên quan nên áp dụng các giải pháp TNXH được đề xuất để nâng cao hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững trong ngành xây dựng dân dụng tại TP.HCM.