I. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài luận án
Chương này tập trung phân tích tình hình nghiên cứu liên quan đến trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (TNXH của DN) và quyền con người (QCN) tại Việt Nam. Các nghiên cứu trước đây chủ yếu tập trung vào khái niệm, đặc điểm và vai trò của TNXH của DN trong việc bảo đảm QCN. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều khoảng trống trong việc đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp cụ thể. Các câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết được đặt ra nhằm làm rõ mối quan hệ giữa TNXH của DN và QCN, đồng thời xác định các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện TNXH của DN tại Việt Nam.
1.1. Tình hình nghiên cứu về khái niệm và đặc điểm của TNXH của DN
Các nghiên cứu về TNXH của DN bắt đầu từ những năm 1950, với các tác giả như Bowen, Carroll và Freeman. Bowen (1953) định nghĩa TNXH của DN là trách nhiệm của doanh nhân trong việc không làm tổn hại đến quyền lợi của người khác. Carroll (1979) phát triển mô hình ba chiều về hiệu suất xã hội của doanh nghiệp, bao gồm trách nhiệm kinh tế, pháp lý, đạo đức và từ thiện. Tại Việt Nam, các nhà nghiên cứu như Nguyễn Đình Cung và Hoàng Long cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của TNXH của DN trong việc phát triển bền vững và đóng góp cho xã hội.
1.2. Nhận xét về tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Mặc dù có nhiều nghiên cứu về TNXH của DN, nhưng các nghiên cứu này chủ yếu tập trung vào khía cạnh lý thuyết mà chưa đi sâu vào thực tiễn tại Việt Nam. Các nghiên cứu cũng chưa đánh giá đầy đủ về tác động của TNXH của DN đến QCN, đặc biệt là trong các lĩnh vực lao động và môi trường. Điều này tạo ra nhu cầu cấp thiết cho việc nghiên cứu sâu hơn về thực trạng và đề xuất giải pháp cụ thể.
II. Những vấn đề lý luận về TNXH của DN trong bảo đảm QCN
Chương này làm rõ các khía cạnh lý luận cơ bản về TNXH của DN trong việc bảo đảm QCN. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của TNXH của DN được phân tích chi tiết, cùng với các tiêu chí đánh giá và yếu tố ảnh hưởng. Các quy định pháp luật liên quan đến TNXH của DN cũng được xem xét, đặc biệt là trong các lĩnh vực lao động và môi trường.
2.1. Khái niệm và đặc điểm của TNXH của DN
TNXH của DN được định nghĩa là trách nhiệm của doanh nghiệp đối với xã hội, vượt ra ngoài lợi ích kinh tế. Nó bao gồm các khía cạnh như trách nhiệm pháp lý, đạo đức và từ thiện. Đặc điểm chính của TNXH của DN là tính tự nguyện và sự cam kết đóng góp cho sự phát triển bền vững của xã hội. Các yếu tố ảnh hưởng đến TNXH của DN bao gồm văn hóa doanh nghiệp, áp lực từ các bên liên quan và quy định pháp luật.
2.2. Tiêu chí đánh giá TNXH của DN
Các tiêu chí đánh giá TNXH của DN bao gồm mức độ tuân thủ pháp luật, đóng góp cho cộng đồng, bảo vệ môi trường và đảm bảo quyền lợi của người lao động. Các tiêu chuẩn quốc tế như ISO 26000 và SA8000 cũng được sử dụng làm tham chiếu. Tại Việt Nam, các tiêu chí này cần được điều chỉnh phù hợp với bối cảnh kinh tế - xã hội và pháp luật hiện hành.
III. Thực trạng TNXH của DN trong bảo đảm QCN tại Việt Nam
Chương này phân tích thực trạng TNXH của DN tại Việt Nam, tập trung vào hai lĩnh vực chính: lao động và môi trường. Các vấn đề như vi phạm quyền lao động, ô nhiễm môi trường và thiếu sự giám sát từ nhà nước được đề cập chi tiết. Đồng thời, các ưu điểm và hạn chế trong việc thực hiện TNXH của DN cũng được đánh giá.
3.1. Thực trạng trong lĩnh vực lao động
Nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam chưa thực hiện đầy đủ TNXH của DN trong việc bảo đảm quyền lợi của người lao động. Các vấn đề như lương thấp, điều kiện làm việc không an toàn và sử dụng lao động trẻ em vẫn còn phổ biến. Mặc dù đã có các quy định pháp luật, nhưng việc thực thi vẫn còn nhiều bất cập, dẫn đến tình trạng vi phạm QCN nghiêm trọng.
3.2. Thực trạng trong lĩnh vực môi trường
Các doanh nghiệp tại Việt Nam thường xuyên bị chỉ trích vì gây ô nhiễm môi trường. Việc xử lý chất thải không đúng quy định và khai thác tài nguyên thiên nhiên bừa bãi là những vấn đề nổi cộm. Mặc dù đã có các chính sách và quy định về bảo vệ môi trường, nhưng hiệu quả thực thi vẫn còn hạn chế, đòi hỏi sự giám sát chặt chẽ hơn từ nhà nước.
IV. Giải pháp tăng cường TNXH của DN trong bảo đảm QCN
Chương này đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường TNXH của DN trong việc bảo đảm QCN tại Việt Nam. Các giải pháp bao gồm hoàn thiện pháp luật, nâng cao nhận thức của doanh nghiệp và tăng cường giám sát từ nhà nước. Đồng thời, các kinh nghiệm quốc tế cũng được tham khảo để áp dụng phù hợp với bối cảnh Việt Nam.
4.1. Hoàn thiện pháp luật và chính sách
Cần hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến TNXH của DN, đặc biệt là trong các lĩnh vực lao động và môi trường. Các quy định cần rõ ràng, cụ thể và có tính khả thi cao. Đồng thời, cần xây dựng các chính sách khuyến khích doanh nghiệp thực hiện TNXH của DN, như ưu đãi thuế hoặc hỗ trợ tài chính.
4.2. Nâng cao nhận thức và đào tạo
Việc nâng cao nhận thức về TNXH của DN cần được thực hiện thông qua các chương trình đào tạo và tuyên truyền. Các doanh nghiệp cần hiểu rõ lợi ích của việc thực hiện TNXH của DN đối với sự phát triển bền vững của doanh nghiệp và xã hội. Đồng thời, cần tăng cường sự tham gia của các bên liên quan, bao gồm người lao động, khách hàng và cộng đồng.
