Tổng quan nghiên cứu

Kế toán quản trị đóng vai trò thiết yếu trong việc hỗ trợ quản lý và điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Theo báo cáo ngành, Công Ty TNHH (Việt Nam) Cơ Điện ASIA, hoạt động trong lĩnh vực sản xuất phụ tùng xe máy tại Khu công nghiệp Hố Nai, Đồng Nai, với quy mô lao động khoảng 400 người và doanh thu bán hàng thuần năm 2019 đạt 426 tỷ đồng, đang đối mặt với nhiều thách thức trong tổ chức công tác kế toán quản trị. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng tổ chức kế toán quản trị tại công ty, phân tích các vấn đề tồn tại và đề xuất mô hình tổ chức phù hợp, giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, lập dự toán ngân sách và ra quyết định sản xuất kinh doanh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động kế toán quản trị tại công ty trong giai đoạn từ tháng 6 đến tháng 12 năm 2021. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp thông tin kế toán quản trị kịp thời, chính xác, góp phần tối ưu hóa chi phí sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh trong bối cảnh thị trường phụ tùng xe máy có sự biến động mạnh và cạnh tranh khốc liệt.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán quản trị hiện đại, bao gồm:

  • Lý thuyết kế toán quản trị: Định nghĩa kế toán quản trị là quá trình thu nhận, xử lý và cung cấp thông tin tài chính, phi tài chính phục vụ cho việc lập kế hoạch, kiểm soát và ra quyết định trong nội bộ doanh nghiệp. Thông tin kế toán quản trị mang tính linh hoạt, kịp thời và hướng đến tương lai, khác biệt với kế toán tài chính chủ yếu phản ánh quá khứ.

  • Mô hình tổ chức kế toán quản trị: Luận văn tham khảo hai mô hình phổ biến là mô hình kế toán kết hợp (được áp dụng tại Mỹ) và mô hình kế toán tách rời (được áp dụng tại Pháp). Mô hình kết hợp tích hợp kế toán quản trị và kế toán tài chính trong một hệ thống thống nhất, trong khi mô hình tách rời tổ chức kế toán quản trị độc lập với hệ thống kế toán tài chính.

  • Khái niệm chính: Phân loại chi phí (chi phí biến đổi, chi phí cố định, chi phí hỗn hợp), lập dự toán ngân sách (dự toán linh hoạt và cố định), kế toán trung tâm trách nhiệm (trung tâm chi phí, doanh thu, lợi nhuận, đầu tư), và các kỹ thuật phân tích chi phí phục vụ ra quyết định.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thứ cấp gồm báo cáo tài chính, số liệu tài sản, nguồn vốn, doanh thu, lợi nhuận và tổ chức bộ máy kế toán của Công Ty TNHH (Việt Nam) Cơ Điện ASIA năm 2019 và 2021. Dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát, phỏng vấn sâu lãnh đạo công ty và nhân viên phòng kế toán về thực trạng tổ chức kế toán quản trị.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích hệ thống, so sánh, thống kê mô tả và tổng hợp dữ liệu nhằm đánh giá thực trạng, xác định nguyên nhân tồn tại và đề xuất giải pháp. Cỡ mẫu khảo sát bao gồm toàn bộ lãnh đạo và nhân viên phòng kế toán (khoảng 7 người), lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho bộ phận kế toán.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ 10/06/2021 đến 15/12/2021, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng tổ chức bộ máy kế toán: Công ty tổ chức bộ máy kế toán theo mô hình kế toán tập trung với 1 kế toán trưởng, 5 nhân viên kế toán và 1 thủ quỹ. Bộ máy kế toán chưa có bộ phận kế toán quản trị riêng biệt mà chủ yếu thực hiện các nghiệp vụ kế toán tài chính. Việc phân loại chi phí theo tính chất ứng xử chưa được thực hiện đầy đủ, đặc biệt là phân loại chi phí biến đổi và chi phí cố định chưa rõ ràng.

  2. Tính giá thành sản phẩm và lập dự toán ngân sách: Công ty áp dụng phương pháp tính giá thành theo phương pháp bình quân gia quyền, chưa vận dụng tính giá thành biến phí linh hoạt. Dự toán ngân sách được lập hàng năm nhưng chủ yếu theo phương pháp cố định, chưa có dự toán ngân sách linh hoạt theo các mức độ hoạt động khác nhau. Tỷ lệ chi phí sản xuất chung chiếm khoảng 30% tổng chi phí sản xuất, tuy nhiên chưa có báo cáo chi tiết phân tích chi phí theo từng trung tâm trách nhiệm.

  3. Ứng dụng kế toán quản trị trong ra quyết định: Ban giám đốc công ty chưa nhận được đầy đủ thông tin kế toán quản trị kịp thời để phục vụ cho việc ra quyết định sản xuất kinh doanh. Việc vận dụng mối quan hệ Chi phí - Khối lượng - Lợi nhuận (C-V-P) trong ra quyết định giá bán và sản lượng hòa vốn còn hạn chế, dẫn đến khả năng phản ứng linh hoạt với biến động thị trường chưa cao.

  4. Nguyên nhân tồn tại: Qua phỏng vấn lãnh đạo, nguyên nhân chính bao gồm nhận thức chưa đầy đủ về vai trò của kế toán quản trị, thiếu nguồn nhân lực có chuyên môn kế toán quản trị, hệ thống thông tin kế toán chưa được tích hợp và cập nhật kịp thời, cùng với việc chưa lựa chọn mô hình tổ chức kế toán quản trị phù hợp với đặc thù sản xuất kinh doanh của công ty.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác kế toán quản trị tại Công Ty TNHH (Việt Nam) Cơ Điện ASIA còn nhiều hạn chế, tương tự với các nghiên cứu trong ngành sản xuất phụ tùng xe máy tại các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Việc chưa phân loại chi phí theo cách ứng xử và chưa áp dụng dự toán ngân sách linh hoạt làm giảm hiệu quả trong kiểm soát chi phí và lập kế hoạch tài chính. So với các doanh nghiệp lớn áp dụng mô hình kế toán kết hợp, công ty còn thiếu sự tích hợp giữa kế toán tài chính và kế toán quản trị, dẫn đến thông tin quản trị không đầy đủ và kịp thời.

Việc chưa tổ chức trung tâm trách nhiệm rõ ràng cũng làm giảm khả năng đánh giá hiệu quả hoạt động từng bộ phận, ảnh hưởng đến việc phân bổ nguồn lực và trách nhiệm quản lý. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bổ chi phí theo từng loại và bảng so sánh dự toán ngân sách cố định và linh hoạt để minh họa sự khác biệt trong quản lý chi phí.

Những hạn chế này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng ra quyết định của ban giám đốc, đặc biệt trong bối cảnh thị trường phụ tùng xe máy cạnh tranh khốc liệt và biến động nguyên liệu đầu vào. Do đó, việc hoàn thiện tổ chức kế toán quản trị là cần thiết để nâng cao năng lực quản lý, kiểm soát chi phí và tăng cường khả năng thích ứng với thị trường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng bộ phận kế toán quản trị chuyên trách: Thành lập phòng kế toán quản trị riêng biệt hoặc tích hợp chức năng kế toán quản trị trong bộ máy kế toán hiện tại nhằm đảm bảo thu thập, xử lý và cung cấp thông tin quản trị kịp thời, chính xác. Thời gian thực hiện dự kiến trong 6 tháng, do Ban Giám đốc phối hợp phòng Tài chính thực hiện.

  2. Phân loại chi phí theo tính chất ứng xử và áp dụng hệ thống chi phí linh hoạt: Triển khai phân loại chi phí biến đổi, chi phí cố định và chi phí hỗn hợp để phục vụ cho việc tính giá thành biến phí và lập dự toán ngân sách linh hoạt. Mục tiêu giảm chi phí sản xuất chung ít nhất 10% trong năm đầu tiên. Phòng Kế toán giá thành chịu trách nhiệm thực hiện trong vòng 3 tháng.

  3. Hoàn thiện quy trình lập dự toán ngân sách linh hoạt: Áp dụng dự toán ngân sách linh hoạt theo các mức độ hoạt động khác nhau, giúp công ty chủ động điều chỉnh kế hoạch tài chính phù hợp với biến động thị trường. Thời gian triển khai 4 tháng, phối hợp giữa phòng Kế toán và Ban Giám đốc.

  4. Xây dựng hệ thống trung tâm trách nhiệm và báo cáo quản trị: Thiết lập các trung tâm chi phí, doanh thu, lợi nhuận để đánh giá hiệu quả hoạt động từng bộ phận, từ đó nâng cao trách nhiệm quản lý và hiệu quả sử dụng nguồn lực. Mục tiêu hoàn thành trong 6 tháng, do phòng Kế toán quản trị phối hợp phòng Nhân sự thực hiện.

  5. Đào tạo nâng cao năng lực kế toán quản trị: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kế toán quản trị cho đội ngũ kế toán viên nhằm nâng cao kỹ năng phân tích, lập kế hoạch và báo cáo quản trị. Thời gian đào tạo định kỳ hàng năm, do phòng Nhân sự phối hợp với các đơn vị đào tạo thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp sản xuất vừa và nhỏ: Nhận thức rõ hơn về vai trò và lợi ích của kế toán quản trị trong quản lý chi phí và ra quyết định kinh doanh, từ đó áp dụng các giải pháp phù hợp để nâng cao hiệu quả hoạt động.

  2. Phòng kế toán và tài chính doanh nghiệp: Cung cấp kiến thức và phương pháp tổ chức kế toán quản trị, giúp cải thiện quy trình lập dự toán, phân loại chi phí và báo cáo quản trị nội bộ.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành kế toán, quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về ứng dụng kế toán quản trị trong doanh nghiệp sản xuất, giúp nâng cao hiểu biết về lý thuyết và thực hành kế toán quản trị.

  4. Các nhà tư vấn quản lý và kiểm toán nội bộ: Hỗ trợ đánh giá thực trạng công tác kế toán quản trị tại doanh nghiệp khách hàng, từ đó đề xuất các giải pháp cải tiến phù hợp với đặc thù hoạt động sản xuất kinh doanh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán quản trị khác gì so với kế toán tài chính?
    Kế toán quản trị cung cấp thông tin nội bộ cho nhà quản trị nhằm lập kế hoạch, kiểm soát và ra quyết định, mang tính linh hoạt và hướng đến tương lai. Trong khi đó, kế toán tài chính tập trung ghi nhận và báo cáo các sự kiện kinh tế đã xảy ra, phục vụ cho các đối tượng bên ngoài doanh nghiệp.

  2. Tại sao doanh nghiệp cần phân loại chi phí theo tính chất ứng xử?
    Phân loại chi phí giúp nhà quản trị hiểu rõ chi phí biến đổi, chi phí cố định và chi phí hỗn hợp, từ đó áp dụng các phương pháp tính giá thành linh hoạt và lập dự toán ngân sách chính xác hơn, nâng cao hiệu quả quản lý chi phí.

  3. Dự toán ngân sách linh hoạt có ưu điểm gì?
    Dự toán linh hoạt cho phép điều chỉnh ngân sách theo các mức độ hoạt động khác nhau, giúp doanh nghiệp thích ứng nhanh với biến động thị trường và kiểm soát chi phí hiệu quả hơn so với dự toán cố định.

  4. Mô hình kế toán quản trị kết hợp và tách rời khác nhau như thế nào?
    Mô hình kết hợp tích hợp kế toán quản trị và kế toán tài chính trong một hệ thống thống nhất, thuận tiện cho việc tổng hợp và phân tích thông tin. Mô hình tách rời tổ chức kế toán quản trị độc lập, sử dụng hệ thống sổ sách và báo cáo riêng biệt, phù hợp với doanh nghiệp có quy mô lớn và yêu cầu quản lý phức tạp.

  5. Làm thế nào để xây dựng trung tâm trách nhiệm hiệu quả?
    Cần xác định rõ chức năng, nhiệm vụ và chỉ tiêu đánh giá cho từng trung tâm (chi phí, doanh thu, lợi nhuận, đầu tư), đồng thời thiết lập hệ thống báo cáo định kỳ để đo lường và đánh giá kết quả hoạt động, từ đó nâng cao trách nhiệm quản lý và hiệu quả sử dụng nguồn lực.

Kết luận

  • Kế toán quản trị là công cụ quan trọng giúp Công Ty TNHH (Việt Nam) Cơ Điện ASIA nâng cao hiệu quả quản lý chi phí và ra quyết định sản xuất kinh doanh.
  • Thực trạng tổ chức kế toán quản trị tại công ty còn nhiều hạn chế, chưa có bộ phận chuyên trách và chưa áp dụng đầy đủ các kỹ thuật kế toán quản trị hiện đại.
  • Việc phân loại chi phí chưa rõ ràng, dự toán ngân sách chủ yếu theo phương pháp cố định, chưa linh hoạt theo mức độ hoạt động.
  • Đề xuất xây dựng bộ phận kế toán quản trị chuyên trách, áp dụng hệ thống chi phí linh hoạt, hoàn thiện quy trình lập dự toán ngân sách và xây dựng trung tâm trách nhiệm nhằm nâng cao hiệu quả quản lý.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6 tháng, đào tạo nhân lực và đánh giá hiệu quả định kỳ để điều chỉnh phù hợp.

Hành động ngay hôm nay để tối ưu hóa công tác kế toán quản trị, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững cho doanh nghiệp!