Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ngày càng phát triển và hội nhập quốc tế sâu rộng, các đơn vị hành chính sự nghiệp công lập (HCSN) đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp dịch vụ công và thực hiện các nhiệm vụ quản lý nhà nước. Theo ước tính, các đơn vị HCSN chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số các tổ chức công lập, sử dụng nguồn ngân sách nhà nước (NSNN) làm chủ yếu để duy trì hoạt động. Trường Đại học Công nghiệp Việt - Hung (VIU) là một trong những đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Bộ Công Thương, có chức năng đào tạo và nghiên cứu khoa học phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Tuy nhiên, thực trạng tổ chức công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp, trong đó có VIU, còn nhiều hạn chế như chưa xây dựng được đội ngũ nhân viên kế toán chuyên nghiệp, thông tin kế toán chủ yếu mang tính báo cáo hành chính, chưa đáp ứng tốt yêu cầu quản lý tài chính và ra quyết định. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hoàn thiện tổ chức công tác kế toán tại Trường Đại học Công nghiệp Việt - Hung nhằm nâng cao chất lượng quản lý tài chính, đảm bảo tính chính xác, kịp thời và hiệu quả trong việc sử dụng nguồn lực tài chính. Nghiên cứu tập trung vào năm 2016, với phạm vi tại VIU, nhằm cung cấp các giải pháp thiết thực phục vụ công tác quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập nói chung và trường đại học nói riêng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, bao gồm:

  • Lý thuyết tổ chức công tác kế toán: Tổ chức công tác kế toán là việc thiết lập mối liên hệ giữa các yếu tố của hệ thống kế toán như nhân sự, chứng từ, tài khoản, sổ sách và báo cáo kế toán nhằm thực hiện chức năng quản lý tài chính hiệu quả.

  • Mô hình tổ chức bộ máy kế toán: Bao gồm ba mô hình chính là tổ chức kế toán tập trung, phân tán và hỗn hợp, được lựa chọn dựa trên quy mô, đặc điểm hoạt động và phân cấp quản lý của đơn vị.

  • Khái niệm và vai trò của đơn vị sự nghiệp công lập: Đơn vị sự nghiệp công lập là tổ chức do Nhà nước thành lập, hoạt động không vì lợi nhuận, sử dụng NSNN và các nguồn thu hợp pháp khác để thực hiện nhiệm vụ công ích.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: tổ chức bộ máy kế toán, hệ thống chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán, hệ thống sổ kế toán, báo cáo kế toán và kiểm tra kế toán. Nguyên tắc tổ chức công tác kế toán được tuân thủ gồm nguyên tắc thống nhất, phù hợp, tiết kiệm và hiệu quả.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng với các bước cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu sơ cấp từ chứng từ kế toán, danh mục tài khoản, sổ sách kế toán, báo cáo tài chính năm 2016 của Trường Đại học Công nghiệp Việt - Hung; dữ liệu thứ cấp từ các văn bản pháp luật, tài liệu chuyên ngành và các nghiên cứu liên quan.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Sử dụng phát phiếu điều tra khảo sát nhận thức và thái độ của nhân viên kế toán, phỏng vấn sâu kế toán trưởng và các kế toán viên để làm rõ thực trạng tổ chức công tác kế toán.

  • Phương pháp phân tích: Xử lý và phân tích số liệu bằng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp dựa trên kết quả thu thập.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào năm 2016, với các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp được thực hiện trong năm học 2016-2017.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng tổ chức bộ máy kế toán: VIU áp dụng mô hình tổ chức bộ máy kế toán hỗn hợp, kết hợp giữa tập trung và phân tán. Tuy nhiên, bộ máy kế toán còn cồng kềnh với nhiều đầu mối, gây khó khăn trong việc cập nhật thông tin kịp thời. Khoảng 70% nhân viên kế toán chưa được đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ kế toán hành chính sự nghiệp.

  2. Hệ thống chứng từ kế toán: Hệ thống chứng từ kế toán tại VIU được xây dựng theo quy định của pháp luật, nhưng việc luân chuyển và kiểm tra chứng từ còn chưa chặt chẽ, dẫn đến tỷ lệ sai sót trong chứng từ khoảng 15%.

  3. Hệ thống tài khoản và sổ kế toán: VIU sử dụng hệ thống tài khoản kế toán theo chế độ kế toán hành chính sự nghiệp, tuy nhiên việc ghi chép sổ kế toán chưa đồng bộ, có sự chênh lệch số liệu giữa các phần hành kế toán với tỷ lệ sai lệch khoảng 8%.

  4. Báo cáo kế toán và kiểm tra kế toán: Báo cáo tài chính và quyết toán NSNN được lập đầy đủ nhưng chủ yếu mang tính hình thức, chưa phản ánh chính xác hiệu quả sử dụng nguồn kinh phí. Công tác kiểm tra kế toán chưa được thực hiện thường xuyên, chỉ khoảng 60% các báo cáo được kiểm tra định kỳ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do sự thiếu đồng bộ trong tổ chức bộ máy kế toán, năng lực nhân sự kế toán chưa đáp ứng yêu cầu chuyên môn, và quy trình kiểm soát nội bộ chưa chặt chẽ. So với các nghiên cứu trong ngành giáo dục công lập, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều đơn vị sự nghiệp công lập tại Việt Nam. Việc tổ chức công tác kế toán chưa phát huy hết vai trò công cụ quản lý tài chính đã ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực và khả năng ra quyết định của lãnh đạo nhà trường.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhân viên kế toán được đào tạo chuyên sâu, biểu đồ tròn về tỷ lệ sai sót chứng từ và bảng so sánh số liệu ghi chép giữa các phần hành kế toán để minh họa rõ hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán: Tái cấu trúc bộ máy kế toán theo hướng tinh gọn, phân công rõ ràng nhiệm vụ từng bộ phận, giảm thiểu đầu mối trung gian để nâng cao hiệu quả xử lý thông tin. Thời gian thực hiện: 12 tháng. Chủ thể: Ban Giám hiệu và phòng Tài chính - Kế toán.

  2. Nâng cao năng lực nhân sự kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kế toán hành chính sự nghiệp, kỹ năng sử dụng phần mềm kế toán và kiểm soát nội bộ cho 100% nhân viên kế toán trong vòng 6 tháng. Chủ thể: Phòng Tổ chức - Hành chính phối hợp với các đơn vị đào tạo chuyên ngành.

  3. Hoàn thiện hệ thống chứng từ và quy trình luân chuyển: Xây dựng quy trình chuẩn hóa luân chuyển, kiểm tra và lưu trữ chứng từ kế toán nhằm giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch. Thời gian: 9 tháng. Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế toán.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát kế toán: Thiết lập kế hoạch kiểm tra định kỳ và đột xuất, áp dụng kiểm soát nội bộ chặt chẽ nhằm đảm bảo tính chính xác và kịp thời của báo cáo tài chính. Thời gian: liên tục hàng năm. Chủ thể: Ban Kiểm soát nội bộ và phòng Tài chính - Kế toán.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các đơn vị sự nghiệp công lập: Nhận diện các vấn đề trong tổ chức công tác kế toán, từ đó xây dựng chiến lược quản lý tài chính hiệu quả, nâng cao năng lực quản trị.

  2. Nhân viên kế toán và phòng Tài chính - Kế toán: Áp dụng các giải pháp nâng cao nghiệp vụ, cải tiến quy trình làm việc, đảm bảo cung cấp thông tin kế toán chính xác, kịp thời.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính công: Tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy định về tổ chức công tác kế toán trong các đơn vị sự nghiệp công lập.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản trị tài chính: Nghiên cứu thực tiễn tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập lại quan trọng?
    Tổ chức công tác kế toán giúp phản ánh chính xác tình hình tài chính, kiểm soát nguồn vốn, hỗ trợ quản lý và ra quyết định hiệu quả. Ví dụ, tại VIU, kế toán là công cụ quản lý nguồn kinh phí NSNN và các nguồn thu khác.

  2. Mô hình tổ chức bộ máy kế toán nào phù hợp với đơn vị sự nghiệp quy mô lớn?
    Mô hình hỗn hợp (kết hợp tập trung và phân tán) phù hợp với đơn vị quy mô lớn, nhiều đơn vị phụ thuộc, giúp cân bằng giữa tính chính xác và kịp thời của thông tin kế toán.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực nhân viên kế toán trong đơn vị sự nghiệp?
    Tổ chức đào tạo chuyên sâu, cập nhật kiến thức pháp luật, kỹ năng sử dụng phần mềm kế toán và kiểm soát nội bộ. Tại VIU, khoảng 70% nhân viên cần được đào tạo nâng cao.

  4. Quy trình lập dự toán thu chi ngân sách được thực hiện như thế nào?
    Dự toán thu chi được lập dựa trên cơ sở quá khứ cho các khoản chi thường xuyên và không dựa trên cơ sở quá khứ cho chi không thường xuyên, đảm bảo phù hợp với nhiệm vụ và điều kiện thực tế.

  5. Công tác kiểm tra kế toán có vai trò gì trong đơn vị sự nghiệp?
    Kiểm tra kế toán giúp phát hiện sai sót, đảm bảo tính chính xác và minh bạch của thông tin tài chính, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính. Tại VIU, chỉ khoảng 60% báo cáo được kiểm tra định kỳ, cần cải thiện.

Kết luận

  • Hoàn thiện tổ chức công tác kế toán tại Trường Đại học Công nghiệp Việt - Hung là yêu cầu cấp thiết để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và sử dụng nguồn lực.
  • Nghiên cứu đã chỉ ra các hạn chế về bộ máy kế toán, năng lực nhân sự, hệ thống chứng từ và quy trình kiểm soát nội bộ.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể gồm tái cấu trúc bộ máy, đào tạo nhân sự, chuẩn hóa chứng từ và tăng cường kiểm tra kế toán.
  • Thời gian thực hiện các giải pháp đề xuất từ 6 đến 12 tháng, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban và lãnh đạo nhà trường.
  • Kêu gọi các đơn vị sự nghiệp công lập khác tham khảo và áp dụng để nâng cao chất lượng công tác kế toán, góp phần phát triển bền vững.