Tiềm Năng Xuất Khẩu Thủy Sản Việt Nam Sang Thị Trường CPTPP

• Tác giả: Nguyễn Thị Kim Hằng
• Người hướng dẫn: TS. Phan Thanh Hoàn
• Trường học: Đại học Kinh tế Huế
• Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
• Đề tài: Tiềm Năng Xuất Khẩu Thủy Sản Việt Nam Sang CPTPP
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Huế

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• TÓM LƯỢC LUẬN VĂN
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÍ HIỆU
• MỤC LỤC
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC BIỂU ĐỒ
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ XUẤT KHẨU THỦY SẢN VIỆT NAM SANG THỊ TRƯỜNG CÁC NƯỚC CPTPP
• 1.1. Những vấn đề cơ bản về xuất khẩu
• 1.1.1. Khái niệm về xuất khẩu
• 1.1.2. Vai trò của xuất khẩu đối với nền kinh tế
• 1.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế sang nền kinh tế hướng ngoại
• 2. CHƯƠNG 2: PHÂN TÍCH TIỀM NĂNG XUẤT KHẨU THỦY SẢN SANG THỊ TRƯỜNG CÁC NƯỚC THUỘC HIỆP ĐỊNH ĐỐI TÁC TOÀN DIỆN VÀ TIẾN BỘ XUYÊN THÁI BÌNH DƯƠNG (CPTPP)
• 3. CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY XUẤT KHẨU THỦY SẢN VIỆT NAM
• 3.1. Phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức (ma trận SWOT) trong xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang các nước CPTPP
• 3.1.1. Những thách thức đặt ra (T)
• 3.1.2. Phân tích điểm mạnh (S)
• 3.2. Các chiến lược kết hợp nhằm tận dụng cơ hội, hạn chế thách thức, phát huy điểm mạnh, khắc phục điểm yếu
• 3.3. Giải pháp thúc đẩy xuất khẩu thủy sản
• 3.3.1. Giải pháp thúc đẩy sản xuất phát triển, tạo nguồn hàng có chất lượng cho xuất khẩu và nâng cao giá trị gia tăng
• 3.3.2. Nhóm giải pháp tác động vào phía cầu: đàm phán mở cửa và phát triển thị trường, tăng cường các biện pháp nhằm duy trì thị trường xuất khẩu ổn định
• 3.3.3. Giải pháp tăng cường hợp tác các nước để hỗ trợ phát triển thủy sản
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• QUYẾT ĐỊNH HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN
• BIÊN BẢN CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN
• NHẬN XÉT CỦA PHẢN BIỆN 1+2
• BẢN GIẢI TRÌNH XÁC NHẬN HOÀN THIỆN LUẬN VĂN

I. Tổng Quan Tiềm Năng Xuất Khẩu Thủy Sản Việt Nam Sang CPTPP

Ngành thủy sản Việt Nam được xem là một ngành kinh tế mũi nhọn, có tiềm năng phát triển mạnh mẽ nhờ vào bờ biển dài 3.260 km và vùng đặc quyền kinh tế rộng lớn. Theo Tổng cục Hải quan, năm 2017, các doanh nghiệp Việt Nam đã xuất khẩu hơn 8,3 tỷ USD thủy sản, tăng 18% so với năm 2016. Thủy sản đứng thứ 6 trong các nhóm hàng xuất khẩu chính của Việt Nam. Các sản phẩm hải sản đã xuất khẩu sang hơn 184 thị trường trên thế giới. Nhật Bản, EU, Mỹ, ASEAN, Hàn Quốc và Trung Quốc là 6 thị trường nhập khẩu hải sản lớn nhất, chiếm hơn 81% tổng giá trị xuất khẩu. Tuy nhiên, xuất khẩu sang các thị trường này không ổn định do khả năng cạnh tranh thấp và các rào cản thương mại ngày càng tăng. Hiệp định CPTPP hứa hẹn mang lại nhiều cơ hội cho xuất khẩu thủy sản, nhưng cũng đặt ra không ít thách thức.

1.1. Vai Trò Của Ngành Thủy Sản Trong Nền Kinh Tế Việt Nam

Ngành thủy sản đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, không chỉ về mặt xuất khẩu mà còn tạo công ăn việc làm cho hàng triệu người dân. Với tiềm năng tự nhiên phong phú, Việt Nam có lợi thế lớn trong việc nuôi trồng và khai thác thủy sản. Theo số liệu thống kê, ngành thủy sản đóng góp đáng kể vào GDP của cả nước và là nguồn thu ngoại tệ quan trọng. Sự phát triển của ngành thủy sản cũng góp phần vào an ninh lương thực và cải thiện đời sống của người dân ven biển.

1.2. Tóm Lược Hiệp Định CPTPP Và Tác Động Đến Ngành Thủy Sản

Hiệp định CPTPP được ký kết vào ngày 8/3/2018, bao gồm 11 nước thành viên, chiếm 13,5% nền kinh tế toàn cầu. Hiệp định này hứa hẹn sẽ đem lại nhiều cơ hội cho xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam nói chung và mặt hàng thủy sản nói riêng. Tuy nhiên, CPTPP cũng đặt ra những thách thức về tiêu chuẩn chất lượng, quy trình sản xuất và các rào cản kỹ thuật khác. Việc tận dụng tối đa cơ hội và vượt qua thách thức từ CPTPP là yếu tố then chốt để ngành thủy sản Việt Nam phát triển bền vững.

II. Phân Tích Cơ Hội Xuất Khẩu Thủy Sản Việt Nam Vào Thị Trường CPTPP

Hiệp định CPTPP mở ra nhiều cơ hội lớn cho xuất khẩu thủy sản Việt Nam. Các nước thành viên CPTPP cam kết cắt giảm thuế quan đối với nhiều mặt hàng thủy sản, tạo điều kiện thuận lợi cho hàng Việt Nam cạnh tranh về giá. Bên cạnh đó, CPTPP cũng giúp Việt Nam tiếp cận các thị trường mới, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và giảm sự phụ thuộc vào một số thị trường truyền thống. Tuy nhiên, để tận dụng được cơ hội này, các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản cần nâng cao năng lực cạnh tranh, đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng và an toàn thực phẩm khắt khe của thị trường CPTPP.

2.1. Lợi Thế Cạnh Tranh Của Thủy Sản Việt Nam Trong CPTPP

Thủy sản Việt Nam có nhiều lợi thế cạnh tranh so với các nước khác trong CPTPP, bao gồm giá thành sản xuất thấp, nguồn cung dồi dào và đa dạng về chủng loại. Các sản phẩm tôm xuất khẩu, cá tra xuất khẩu và cá ngừ xuất khẩu là những mặt hàng chủ lực của Việt Nam, có tiềm năng tăng trưởng mạnh mẽ trong thị trường CPTPP. Ngoài ra, Việt Nam cũng có lợi thế về vị trí địa lý, gần các thị trường lớn như Nhật Bản và Singapore, giúp giảm chi phí vận chuyển và thời gian giao hàng.

2.2. Các Thị Trường Xuất Khẩu Thủy Sản Tiềm Năng Trong CPTPP

Một số thị trường xuất khẩu thủy sản tiềm năng trong CPTPP bao gồm Nhật Bản, Canada, Australia và Mexico. Nhật Bản là thị trường lớn với nhu cầu tiêu thụ thủy sản cao và sẵn sàng trả giá cao cho các sản phẩm chất lượng. Canada và Australia là những thị trường phát triển với tiêu chuẩn an toàn thực phẩm khắt khe, nhưng cũng mang lại cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam nâng cao chất lượng sản phẩm. Mexico là thị trường mới nổi với tiềm năng tăng trưởng lớn, đặc biệt là đối với các sản phẩm thủy sản chế biến.

2.3. Tác Động Của CPTPP Đến Kim Ngạch Xuất Khẩu Thủy Sản

Hiệp định CPTPP dự kiến sẽ có tác động tích cực đến kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam. Việc cắt giảm thuế quan và các rào cản thương mại khác sẽ giúp tăng cường khả năng cạnh tranh của hàng Việt Nam và mở rộng thị phần trong thị trường CPTPP. Theo các chuyên gia, tăng trưởng xuất khẩu thủy sản sang các nước CPTPP có thể đạt mức hai con số trong những năm tới, góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế của Việt Nam.

III. Thách Thức Và Rào Cản Xuất Khẩu Thủy Sản Sang Thị Trường CPTPP

Bên cạnh những cơ hội, xuất khẩu thủy sản sang thị trường CPTPP cũng đối mặt với không ít thách thức. Các tiêu chuẩn chất lượng và an toàn thực phẩm khắt khe, các quy định về truy xuất nguồn gốc và các rào cản kỹ thuật khác có thể gây khó khăn cho các doanh nghiệp Việt Nam. Ngoài ra, sự cạnh tranh từ các nước xuất khẩu thủy sản khác trong CPTPP cũng là một thách thức lớn. Để vượt qua những thách thức này, các doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm và tuân thủ các quy định của thị trường CPTPP.

3.1. Rào Cản Thương Mại Và Tiêu Chuẩn Chất Lượng Trong CPTPP

Các nước CPTPP áp dụng nhiều rào cản thương mại và tiêu chuẩn xuất khẩu thủy sản khắt khe, bao gồm các quy định về dư lượng kháng sinh, kim loại nặng và các chất cấm khác. Các doanh nghiệp Việt Nam cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định này để đảm bảo sản phẩm đáp ứng yêu cầu của thị trường CPTPP. Ngoài ra, các quy định về truy xuất nguồn gốc thủy sản cũng ngày càng được chú trọng, đòi hỏi các doanh nghiệp phải có hệ thống quản lý chất lượng chặt chẽ.

3.2. Đối Thủ Cạnh Tranh Xuất Khẩu Thủy Sản Trong CPTPP

Việt Nam phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ cạnh tranh xuất khẩu thủy sản khác trong CPTPP, như Chile, Peru và Canada. Các nước này có lợi thế về nguồn cung thủy sản phong phú, công nghệ sản xuất hiện đại và kinh nghiệm xuất khẩu thủy sản lâu năm. Để cạnh tranh thành công, các doanh nghiệp Việt Nam cần tập trung vào các sản phẩm có giá trị gia tăng cao, xây dựng thương hiệu mạnh và tìm kiếm các thị trường ngách.

3.3. Biến Động Thị Trường Và Chuỗi Cung Ứng Thủy Sản

Biến động thị trường và các vấn đề liên quan đến chuỗi cung ứng thủy sản cũng là những thách thức lớn đối với xuất khẩu thủy sản sang CPTPP. Các yếu tố như biến đổi khí hậu, dịch bệnh và các sự kiện bất khả kháng khác có thể ảnh hưởng đến nguồn cung thủy sản và gây ra biến động giá cả. Các doanh nghiệp cần có kế hoạch ứng phó linh hoạt và xây dựng chuỗi cung ứng thủy sản bền vững để giảm thiểu rủi ro.

IV. Giải Pháp Thúc Đẩy Xuất Khẩu Thủy Sản Việt Nam Sang CPTPP

Để thúc đẩy xuất khẩu thủy sản sang thị trường CPTPP, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa nhà nước, doanh nghiệp và các tổ chức liên quan. Nhà nước cần tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và đàm phán mở cửa thị trường. Doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm và xây dựng thương hiệu mạnh. Các tổ chức liên quan cần tăng cường xúc tiến thương mại thủy sản, cung cấp thông tin thị trường và hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận các nguồn vốn.

4.1. Chính Sách Hỗ Trợ Xuất Khẩu Thủy Sản Từ Nhà Nước

Nhà nước cần ban hành các chính sách hỗ trợ xuất khẩu thủy sản hiệu quả, bao gồm các chính sách về thuế, tín dụng, xúc tiến thương mại và đào tạo nguồn nhân lực. Các chính sách này cần được thiết kế phù hợp với đặc thù của ngành thủy sản và đáp ứng yêu cầu của thị trường CPTPP. Ngoài ra, nhà nước cũng cần tăng cường kiểm tra, giám sát chất lượng sản phẩm và xử lý nghiêm các hành vi gian lận thương mại.

4.2. Nâng Cao Năng Lực Cạnh Tranh Cho Doanh Nghiệp Xuất Khẩu

Các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản cần nâng cao năng lực cạnh tranh bằng cách đầu tư vào công nghệ, cải tiến quy trình sản xuất và nâng cao chất lượng sản phẩm. Các doanh nghiệp cũng cần chú trọng xây dựng thương hiệu, phát triển các sản phẩm có giá trị gia tăng cao và tìm kiếm các thị trường ngách. Ngoài ra, việc hợp tác với các đối tác nước ngoài cũng là một cách hiệu quả để nâng cao năng lực cạnh tranh và tiếp cận thị trường CPTPP.

4.3. Ứng Dụng Công Nghệ Và Marketing Trong Xuất Khẩu Thủy Sản

Việc ứng dụng công nghệ trong xuất khẩu thủy sản và marketing xuất khẩu thủy sản đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả kinh doanh và mở rộng thị trường. Các doanh nghiệp cần áp dụng các công nghệ tiên tiến trong sản xuất, chế biến và bảo quản thủy sản để đảm bảo chất lượng sản phẩm. Đồng thời, các doanh nghiệp cũng cần chú trọng marketing xuất khẩu thủy sản, xây dựng các kênh phân phối hiệu quả và quảng bá thương hiệu trên thị trường CPTPP.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn Và Kết Quả Nghiên Cứu Xuất Khẩu Thủy Sản

Nghiên cứu về tiềm năng xuất khẩu thủy sản sang CPTPP có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, giúp các doanh nghiệp và nhà hoạch định chính sách có cái nhìn tổng quan về thị trường và đưa ra các quyết định phù hợp. Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để xây dựng các chiến lược xuất khẩu thủy sản hiệu quả, tận dụng tối đa cơ hội và giảm thiểu rủi ro. Ngoài ra, nghiên cứu cũng cung cấp các thông tin hữu ích về các thị trường tiềm năng, các sản phẩm có lợi thế cạnh tranh và các rào cản thương mại cần vượt qua.

5.1. Phân Tích SWOT Trong Xuất Khẩu Thủy Sản Sang CPTPP

Phân tích SWOT (Điểm mạnh, Điểm yếu, Cơ hội, Thách thức) là công cụ hữu ích để đánh giá tiềm năng xuất khẩu thủy sản sang CPTPP. Phân tích này giúp xác định các yếu tố nội tại và ngoại cảnh ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu thủy sản, từ đó đưa ra các chiến lược phù hợp. Ví dụ, điểm mạnh của Việt Nam có thể là giá thành sản xuất thấp, trong khi điểm yếu là công nghệ sản xuất còn lạc hậu. Cơ hội là thị trường CPTPP rộng lớn, trong khi thách thức là các tiêu chuẩn chất lượng khắt khe.

5.2. Đề Xuất Chiến Lược Thâm Nhập Thị Trường CPTPP Hiệu Quả

Để thâm nhập thị trường CPTPP hiệu quả, các doanh nghiệp cần xây dựng các chiến lược phù hợp với từng thị trường cụ thể. Các chiến lược này có thể bao gồm việc tập trung vào các sản phẩm có lợi thế cạnh tranh, xây dựng các kênh phân phối hiệu quả và quảng bá thương hiệu mạnh. Ngoài ra, việc hợp tác với các đối tác địa phương cũng là một cách hiệu quả để tiếp cận thị trường và giảm thiểu rủi ro.

VI. Kết Luận Và Tương Lai Xuất Khẩu Thủy Sản Việt Nam Vào CPTPP

Hiệp định CPTPP mang lại nhiều cơ hội và thách thức cho xuất khẩu thủy sản Việt Nam. Để tận dụng tối đa cơ hội và vượt qua thách thức, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa nhà nước, doanh nghiệp và các tổ chức liên quan. Trong tương lai, xuất khẩu thủy sản sang CPTPP dự kiến sẽ tiếp tục tăng trưởng, góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế của Việt Nam. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, cần có sự đầu tư liên tục vào công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm và xây dựng thương hiệu mạnh.

6.1. Tầm Quan Trọng Của Phát Triển Bền Vững Ngành Thủy Sản

Phát triển bền vững ngành thủy sản là yếu tố then chốt để đảm bảo xuất khẩu thủy sản sang CPTPP trong dài hạn. Các doanh nghiệp cần áp dụng các phương pháp nuôi trồng và khai thác thủy sản thân thiện với môi trường, bảo vệ nguồn lợi thủy sản và đảm bảo an sinh xã hội cho người dân ven biển. Ngoài ra, việc truy xuất nguồn gốc sản phẩm cũng ngày càng được chú trọng, đòi hỏi các doanh nghiệp phải có hệ thống quản lý chất lượng chặt chẽ.

6.2. Đề Xuất Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Xuất Khẩu Thủy Sản Sang CPTPP

Để hiểu rõ hơn về tiềm năng xuất khẩu thủy sản sang CPTPP, cần có các nghiên cứu tiếp theo về các vấn đề như tác động của CPTPP đến các ngành liên quan, các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua hàng của người tiêu dùng và các chiến lược marketing xuất khẩu thủy sản hiệu quả. Các nghiên cứu này sẽ cung cấp các thông tin hữu ích cho các doanh nghiệp và nhà hoạch định chính sách, giúp họ đưa ra các quyết định sáng suốt và thúc đẩy xuất khẩu thủy sản sang CPTPP.

Tổng quan nghiên cứu

Ngành thủy sản Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc dân với đường bờ biển dài 3.260 km và vùng đặc quyền kinh tế rộng khoảng 1 triệu km². Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, năm 2017, kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt hơn 8,3 tỷ USD, tăng 18% so với năm 2016, đứng thứ 6 trong các nhóm hàng xuất khẩu chính của Việt Nam. Thủy sản đã được xuất khẩu sang hơn 184 thị trường toàn cầu, trong đó Nhật Bản, EU, Mỹ, ASEAN, Hàn Quốc và Trung Quốc chiếm hơn 81% tổng giá trị xuất khẩu. Tuy nhiên, xuất khẩu thủy sản sang các thị trường này còn chưa ổn định do cạnh tranh gay gắt và các rào cản kỹ thuật, thương mại như thuế suất cao và quy định chống khai thác bất hợp pháp (IUU).

Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) gồm 11 quốc gia thành viên, chiếm 13,5% nền kinh tế toàn cầu, được kỳ vọng mở ra nhiều cơ hội cho xuất khẩu thủy sản Việt Nam. Nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng xuất khẩu thủy sản giai đoạn 2015-2017, phân tích tiềm năng xuất khẩu sang các nước CPTPP, đồng thời đề xuất giải pháp thúc đẩy xuất khẩu trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các nước thành viên CPTPP với dữ liệu thương mại từ năm 2015 đến 2017. Mục tiêu chính là khai thác tối đa cơ hội từ CPTPP, đồng thời hạn chế các thách thức nhằm nâng cao giá trị xuất khẩu thủy sản Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình kinh tế thương mại quốc tế, bao gồm:

• Lý thuyết lợi thế so sánh: Giải thích sự phân công lao động quốc tế dựa trên lợi thế chi phí sản xuất, giúp xác định các mặt hàng thủy sản Việt Nam có lợi thế cạnh tranh trên thị trường CPTPP.
• Mô hình cân bằng từng phần (Partial Equilibrium Model): Phân tích tác động của thay đổi chính sách thuế quan đến thương mại từng ngành hàng cụ thể, được áp dụng qua mô hình SMART để đánh giá tiềm năng xuất khẩu thủy sản.
• Các chỉ số thương mại chuyên ngành: Bao gồm chỉ số lợi thế so sánh biểu hiện (RCA), chỉ số tăng trưởng thị trường (GOM), và chỉ số tập trung thương mại (TII) nhằm đánh giá lợi thế, xu hướng và mức độ tập trung xuất khẩu thủy sản sang các nước CPTPP.

Ba khái niệm chính được sử dụng là: lợi thế so sánh, tác động tạo lập và chuyển hướng thương mại, cùng với các chỉ số thương mại để phân tích chi tiết tiềm năng và thách thức của ngành thủy sản trong bối cảnh CPTPP.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng số liệu thứ cấp từ các nguồn uy tín như Cơ sở dữ liệu thương mại Liên Hiệp Quốc (UN Comtrade), World Bank, báo cáo xuất nhập khẩu thủy sản giai đoạn 2015-2017, các bài báo khoa học và tài liệu chuyên ngành. Cỡ mẫu bao gồm toàn bộ dữ liệu xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang 11 nước thành viên CPTPP trong giai đoạn 2015-2017.

Phương pháp phân tích chính gồm:

• Phân tích chỉ số thương mại: Tính toán các chỉ số RCA, GOM, TII để đánh giá lợi thế cạnh tranh, xu hướng tăng trưởng và mức độ tập trung xuất khẩu thủy sản.
• Mô hình cân bằng từng phần SMART: Đánh giá tác động của việc giảm thuế quan theo CPTPP đến kim ngạch xuất khẩu thủy sản, bao gồm hiệu ứng tạo lập thương mại và chuyển hướng thương mại. Mô hình này sử dụng các độ co giãn cung, cầu và thay thế phù hợp với ngành thủy sản.
• Phân tích SWOT: Xác định điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức của ngành thủy sản Việt Nam trong bối cảnh CPTPP để đề xuất giải pháp phù hợp.

Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2015-2017, phù hợp với dữ liệu thương mại và thời điểm ký kết, thực thi CPTPP.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tăng trưởng xuất khẩu thủy sản ổn định: Kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam tăng từ 6,56 triệu tấn sản lượng năm 2015 lên 7,28 triệu tấn năm 2017, tương ứng tăng trưởng 5,34%. Giá trị xuất khẩu năm 2017 đạt 8,3 tỷ USD, tăng 18% so với năm 2016.

2. Lợi thế cạnh tranh rõ rệt trong CPTPP: Chỉ số lợi thế so sánh (RCA) của các mặt hàng thủy sản chủ lực như tôm, cá tra, cá ngừ đều lớn hơn 1 đối với nhiều thị trường CPTPP, đặc biệt là Nhật Bản, Úc và Canada. Ví dụ, RCA của Việt Nam đối với thị trường Úc duy trì trên 1 trong giai đoạn 2015-2017, cho thấy lợi thế cạnh tranh bền vững.

3. Chỉ số tập trung thương mại (TII) cao: TII của thủy sản Việt Nam sang các nước CPTPP lớn hơn 1, cho thấy mối quan hệ thương mại song phương tập trung và quan trọng hơn so với trung bình thế giới. Điều này phản ánh sự ưu tiên và tiềm năng phát triển thị trường trong CPTPP.

4. Tác động tích cực của CPTPP qua mô hình SMART: Phân tích mô hình SMART cho thấy việc cắt giảm thuế quan theo CPTPP sẽ tạo lập thương mại, tăng kim ngạch xuất khẩu thủy sản sang các nước thành viên từ 10-15% trong vòng 3-5 năm tới. Tuy nhiên, cũng có hiện tượng chuyển hướng thương mại, khi một số thị trường truyền thống giảm nhập khẩu do cạnh tranh nội khối tăng lên.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân tăng trưởng xuất khẩu thủy sản được giải thích bởi sự phát triển mạnh mẽ của ngành nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là tôm nước lợ và cá tra, chiếm trên 50% sản lượng nuôi trồng. Việc tham gia CPTPP giúp Việt Nam tận dụng ưu đãi thuế quan, mở rộng thị trường sang các nước phát triển như Canada, Mexico và Peru, vốn có thuế nhập khẩu thủy sản cao trước đây.

So sánh với các nghiên cứu trong khu vực, kết quả tương đồng với xu hướng tăng trưởng xuất khẩu thủy sản của Thái Lan và Indonesia khi tham gia các FTA khu vực. Tuy nhiên, thách thức lớn vẫn là các rào cản phi thuế quan, yêu cầu về an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc và chống khai thác IUU, đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam phải nâng cao năng lực quản lý và công nghệ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu thủy sản theo năm, bảng so sánh chỉ số RCA và TII giữa các thị trường CPTPP, cũng như biểu đồ phân tích tác động tạo lập và chuyển hướng thương mại từ mô hình SMART để minh họa rõ ràng hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường phát triển nguồn nguyên liệu chất lượng cao: Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ nuôi trồng tiên tiến, kiểm soát dịch bệnh và cải thiện con giống nhằm nâng cao sản lượng và chất lượng thủy sản xuất khẩu. Chủ thể thực hiện là các doanh nghiệp và cơ quan quản lý ngành, trong vòng 2-3 năm tới.

2. Mở rộng và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu: Tận dụng ưu đãi thuế quan CPTPP để đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường mới như Canada, Mexico, Peru, đồng thời duy trì và phát triển thị trường truyền thống như Nhật Bản, Úc. Các doanh nghiệp xuất khẩu cần phối hợp với Bộ Công Thương và các hiệp hội trong 3-5 năm tới.

3. Nâng cao năng lực cạnh tranh và tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế: Đầu tư vào công nghệ chế biến, truy xuất nguồn gốc, đảm bảo an toàn thực phẩm và đáp ứng các yêu cầu về môi trường, lao động theo quy định CPTPP. Cần có sự hỗ trợ từ chính phủ về đào tạo và chính sách ưu đãi trong 3 năm tới.

4. Tăng cường hợp tác quốc tế và liên kết chuỗi giá trị: Phát triển mô hình liên kết 4 nhà (nhà nước, nhà khoa học, nhà nông, thương nhân) để ổn định sản xuất, nâng cao hiệu quả và giá trị gia tăng sản phẩm thủy sản. Đồng thời, thúc đẩy hợp tác với các nước CPTPP trong nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và thị trường. Thời gian thực hiện liên tục trong 5 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Giúp xây dựng chính sách phát triển ngành thủy sản phù hợp với cam kết CPTPP, đồng thời thiết kế các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh.

2. Doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản: Cung cấp thông tin về tiềm năng thị trường, lợi thế cạnh tranh và các thách thức cần vượt qua để tận dụng hiệu quả CPTPP, từ đó xây dựng chiến lược kinh doanh phù hợp.

3. Các tổ chức nghiên cứu và đào tạo trong lĩnh vực kinh tế và quản lý: Là tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu chuyên sâu về thương mại quốc tế, phát triển ngành thủy sản và tác động của các hiệp định thương mại tự do.

4. Nhà đầu tư và các tổ chức tài chính: Đánh giá tiềm năng phát triển ngành thủy sản Việt Nam trong bối cảnh hội nhập, từ đó đưa ra quyết định đầu tư và hỗ trợ tài chính hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

1. CPTPP ảnh hưởng thế nào đến xuất khẩu thủy sản Việt Nam?
   CPTPP giúp giảm thuế quan và các rào cản thương mại, tạo điều kiện thuận lợi cho thủy sản Việt Nam tiếp cận các thị trường lớn như Canada, Mexico, Nhật Bản. Ví dụ, thuế nhập khẩu tôm và cá tra được cắt giảm theo lộ trình, giúp tăng kim ngạch xuất khẩu.

2. Ngành thủy sản Việt Nam có lợi thế cạnh tranh ở những mặt hàng nào?
   Các mặt hàng chủ lực như tôm nước lợ, cá tra, cá ngừ có chỉ số lợi thế so sánh (RCA) lớn hơn 1 tại nhiều thị trường CPTPP, cho thấy khả năng cạnh tranh tốt so với các nước khác trong khu vực.

3. Những thách thức lớn nhất đối với xuất khẩu thủy sản là gì?
   Bao gồm các rào cản kỹ thuật như tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc, chống khai thác IUU, cùng với cạnh tranh gay gắt từ các nước xuất khẩu khác và biến động thị trường quốc tế.

4. Mô hình SMART được sử dụng như thế nào trong nghiên cứu?
   Mô hình SMART phân tích tác động của việc giảm thuế quan theo CPTPP đến thương mại thủy sản, bao gồm hiệu ứng tạo lập và chuyển hướng thương mại, giúp dự báo tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu trong tương lai.

5. Doanh nghiệp thủy sản cần chuẩn bị gì để tận dụng CPTPP?
   Cần nâng cao chất lượng sản phẩm, tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế, đầu tư công nghệ chế biến, xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc và tăng cường liên kết chuỗi giá trị để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Kết luận

• Thủy sản Việt Nam có tiềm năng xuất khẩu lớn sang các nước CPTPP nhờ ưu đãi thuế quan và lợi thế cạnh tranh trong các mặt hàng chủ lực như tôm, cá tra, cá ngừ.
• Kim ngạch xuất khẩu thủy sản tăng trưởng ổn định, đạt 8,3 tỷ USD năm 2017, tăng 18% so với năm trước.
• Mô hình SMART cho thấy CPTPP sẽ thúc đẩy xuất khẩu thủy sản tăng từ 10-15% trong 3-5 năm tới, đồng thời đặt ra thách thức về cạnh tranh và tuân thủ tiêu chuẩn.
• Giải pháp trọng tâm bao gồm nâng cao chất lượng nguồn nguyên liệu, mở rộng thị trường, cải tiến công nghệ và tăng cường hợp tác liên ngành.
• Các bước tiếp theo cần tập trung vào triển khai chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, đào tạo nâng cao năng lực và phát triển hệ thống quản lý chất lượng để tận dụng tối đa cơ hội từ CPTPP.

Hành động ngay hôm nay để khai thác tiềm năng xuất khẩu thủy sản Việt Nam trong bối cảnh hội nhập CPTPP và nâng cao vị thế ngành thủy sản trên thị trường quốc tế!