Thực Trạng Và Giải Pháp Phát Triển Hợp Tác Xã Nông Nghiệp Trên Địa Bàn Huyện Ba Bể, Tỉnh Bắc Kạn

• Tác giả: Bế Hà Xuyên
• Người hướng dẫn: PGS.TS Dương Văn Sơn
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Phát triển nông thôn
• Đề tài: Thực Trạng Và Giải Pháp Phát Triển Hợp Tác Xã Nông Nghiệp Tại Huyện Ba Bể, Bắc Kạn
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CÁM ƠN
• MỤC LỤC
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC CÁC HÌNH, HỘP
• TRÍCH YẾU LUẬN VĂN
• MỞ ĐẦU. MỞ ĐẦU
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI
• 1.1. Cơ sở lý luận của đề tài
• 1.1.1. Một số khái niệm, thuật ngữ liên quan
• 1.1.1.1. Phát triển, hợp tác, kinh tế hợp tác
• 2. CHƯƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu huyện Ba Bể
• 2.1.1. Điều kiện tự nhiên
• 2.1.2. Điều kiện kinh tế-xã hội
• 2.2. Nội dung nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2.3.1. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.3.2. Phương pháp phân tích thông tin số liệu
• 2.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu của đề tài
• 2.4.1. Nhóm chỉ tiêu phản ánh quy mô phát triển của HTX nông nghiệp
• 2.4.2. Nhóm chỉ tiêu phản ánh về lao động, việc làm
• 2.4.3. Nhóm chỉ tiêu về vốn và thu nhập
• 2.4.4. Nhóm chỉ tiêu về biến số trong mô hình hồi quy đa biến
• 2.5. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 2.5.1. Thực trạng phát triển Hợp tác xã nông nghiệp huyện tại Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn
• 2.5.2. Một số văn bản pháp lý liên quan đến Hợp tác xã nông nghiệp
• 2.5.3. Phát triển Hợp tác xã nông nghiệp tại tỉnh Bắc Kạn
• 2.5.4. Yếu tố ảnh hưởng, khó khăn, thách thức đối với phát triển HTX nông nghiệp huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn
• 2.5.4.1. Một số yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động và phát triển của HTX huyện Ba Bể
• 2.5.4.2. Khó khăn, thách thức đối với hoạt động và phát triển HTX nông nghiệp huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn
• 2.5.5. Mục tiêu và giải pháp chủ yếu thúc đẩy phát triển HTX nông nghiệp huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn
• 2.5.5.1. Một số giải pháp chủ yếu thúc đẩy phát triển HTX nông nghiệp huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn
• KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Thực trạng hợp tác xã nông nghiệp tại huyện Ba Bể

Huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn, đã có những bước tiến trong việc phát triển hợp tác xã nông nghiệp. Tuy nhiên, thực trạng hiện tại cho thấy nhiều hợp tác xã vẫn còn gặp khó khăn trong việc mở rộng quy mô và nâng cao chất lượng hoạt động. Theo số liệu thống kê, số lượng hợp tác xã nông nghiệp tại huyện đã tăng lên trong những năm qua, nhưng chất lượng dịch vụ và sản phẩm vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu thị trường. Các hợp tác xã thường hoạt động manh mún, thiếu sự liên kết chặt chẽ giữa các thành viên. Điều này dẫn đến việc sản xuất không đồng bộ và khó khăn trong việc tiêu thụ sản phẩm. Một số hợp tác xã đã bắt đầu áp dụng mô hình sản xuất theo chuỗi giá trị, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế trong việc tiếp cận công nghệ mới và thị trường tiêu thụ. Như vậy, việc phát triển hợp tác xã nông nghiệp tại huyện Ba Bể cần được chú trọng hơn nữa để nâng cao hiệu quả kinh tế cho các thành viên.

1.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển

Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của hợp tác xã nông nghiệp tại huyện Ba Bể. Đầu tiên, chính sách hỗ trợ từ chính quyền địa phương chưa thực sự hiệu quả. Mặc dù có nhiều văn bản pháp lý liên quan đến hợp tác xã, nhưng việc thực thi còn gặp nhiều khó khăn. Thứ hai, nhận thức của người dân về hợp tác xã còn hạn chế, dẫn đến việc tham gia vào hợp tác xã không cao. Thứ ba, các hợp tác xã thường thiếu vốn đầu tư để mở rộng sản xuất và nâng cao chất lượng sản phẩm. Cuối cùng, sự cạnh tranh từ các mô hình sản xuất khác cũng là một thách thức lớn đối với hợp tác xã nông nghiệp tại huyện Ba Bể.

II. Giải pháp phát triển hợp tác xã nông nghiệp

Để thúc đẩy sự phát triển của hợp tác xã nông nghiệp tại huyện Ba Bể, cần có những giải pháp đồng bộ và hiệu quả. Trước hết, chính quyền địa phương cần tăng cường hỗ trợ về mặt chính sách, tạo điều kiện thuận lợi cho các hợp tác xã trong việc tiếp cận nguồn vốn và công nghệ. Thứ hai, cần nâng cao nhận thức của người dân về lợi ích của việc tham gia vào hợp tác xã thông qua các chương trình tuyên truyền, đào tạo. Thứ ba, các hợp tác xã cần xây dựng mô hình sản xuất liên kết chặt chẽ với các doanh nghiệp để đảm bảo đầu ra cho sản phẩm. Cuối cùng, việc áp dụng công nghệ mới trong sản xuất và quản lý cũng là một yếu tố quan trọng giúp nâng cao hiệu quả hoạt động của hợp tác xã nông nghiệp.

2.1. Tăng cường chính sách hỗ trợ

Chính quyền huyện Ba Bể cần xây dựng và thực hiện các chính sách hỗ trợ cụ thể cho hợp tác xã nông nghiệp. Điều này bao gồm việc cung cấp các khoản vay ưu đãi, hỗ trợ đào tạo kỹ năng quản lý cho cán bộ hợp tác xã, và tạo điều kiện cho các hợp tác xã tham gia vào các chương trình xúc tiến thương mại. Việc này không chỉ giúp các hợp tác xã nâng cao năng lực sản xuất mà còn tạo ra cơ hội kết nối với thị trường tiêu thụ. Hơn nữa, cần có các chương trình khuyến khích các hợp tác xã áp dụng công nghệ mới trong sản xuất để nâng cao chất lượng sản phẩm và tăng sức cạnh tranh trên thị trường.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế nông nghiệp Việt Nam chiếm khoảng 47% lực lượng lao động và đóng góp 19% vào tổng sản phẩm nội địa, việc phát triển các hợp tác xã (HTX) nông nghiệp trở thành một giải pháp thiết yếu nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất và thu nhập cho nông dân. Tại huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn, với đặc thù địa hình miền núi phức tạp và đa dạng dân tộc, các HTX nông nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm và phát triển kinh tế nông thôn. Nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng hoạt động của 11 HTX nông nghiệp trên địa bàn giai đoạn 2015-2018, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng, khó khăn, thách thức trong phát triển HTX nông nghiệp tại đây. Mục tiêu chính là đề xuất các giải pháp phát triển bền vững HTX nông nghiệp giai đoạn 2020-2025, góp phần nâng cao thu nhập cho thành viên và thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn. Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn bộ 15 HTX (11 nông nghiệp và 4 phi nông nghiệp) trên địa bàn huyện Ba Bể, với số liệu thu thập sơ cấp năm 2018 và số liệu thứ cấp từ các năm 2015-2018. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho chính quyền địa phương trong việc hoạch định chính sách phát triển HTX, đồng thời góp phần xây dựng nông thôn mới và phát triển kinh tế-xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình kinh tế hợp tác, trong đó tập trung vào:

• Lý thuyết phát triển kinh tế hợp tác: Phát triển được hiểu là quá trình tăng trưởng liên tục về mức sống và phân phối công bằng lợi ích trong xã hội. Kinh tế hợp tác là hình thức liên kết tự nguyện giữa các chủ thể nhằm tăng sức mạnh tập thể, nâng cao hiệu quả sản xuất và kinh doanh.

• Mô hình HTX kiểu mới theo Luật HTX 2012: HTX là tổ chức kinh tế tập thể, có tư cách pháp nhân, hoạt động dựa trên nguyên tắc tự chủ, bình đẳng, dân chủ và hợp tác tương trợ. HTX nông nghiệp được phân loại thành các loại hình như trồng trọt, chăn nuôi, lâm nghiệp, thủy sản, tổng hợp,... với mục tiêu tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho thành viên.

• Khái niệm và vai trò HTX nông nghiệp: HTX nông nghiệp không chỉ cung cấp dịch vụ đầu vào, đầu ra mà còn đóng vai trò cầu nối giữa Nhà nước và nông dân, thúc đẩy sản xuất tập trung, chuyên môn hóa và phát triển chuỗi giá trị sản phẩm.

Các khái niệm chính bao gồm: phát triển, hợp tác, kinh tế hợp tác, HTX, HTX nông nghiệp, chuỗi giá trị sản phẩm, mô hình HTX kiểu mới.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Số liệu sơ cấp được thu thập năm 2018 thông qua điều tra trực tiếp 15 HTX trên địa bàn huyện Ba Bể (11 HTX nông nghiệp, 4 HTX phi nông nghiệp) bằng phiếu điều tra, phỏng vấn sâu và quan sát thực tế. Số liệu thứ cấp gồm các báo cáo thống kê, tài liệu nghiên cứu từ các cơ quan nhà nước và các công trình khoa học liên quan giai đoạn 2015-2018.

• Phương pháp chọn mẫu: Toàn bộ 15 HTX đang hoạt động trên địa bàn được khảo sát nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện cho nghiên cứu.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Excel/PivotTable để tổng hợp, phân tích số liệu định lượng; áp dụng phương pháp thống kê kinh tế mô tả các chỉ tiêu kinh tế của HTX; phân tích hồi quy đa biến trên phần mềm IBM SPSS Statistic 20 để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận HTX và thu nhập thành viên.

• Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu sơ cấp trong năm 2018, phân tích và tổng hợp số liệu thứ cấp từ 2015 đến 2018, hoàn thiện báo cáo và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2020-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tăng trưởng về số lượng và quy mô HTX: Từ năm 2015 đến 2018, số lượng HTX trên địa bàn huyện Ba Bể tăng ổn định, trong đó HTX nông nghiệp chiếm 73,3% tổng số HTX. Quy mô vốn đầu tư sản xuất và số thành viên HTX đều có xu hướng tăng, ví dụ vốn sản xuất trung bình của HTX nông nghiệp tăng khoảng 25% so với thời điểm thành lập.

2. Hiệu quả kinh tế chưa đồng đều: Lợi nhuận trung bình của các HTX nông nghiệp thấp hơn khoảng 15-20% so với HTX phi nông nghiệp. Thu nhập bình quân của thành viên HTX nông nghiệp cũng thấp hơn từ 10-18% so với thành viên HTX phi nông nghiệp, cho thấy sự bất bình đẳng trong phát triển giữa hai nhóm HTX.

3. Chuỗi giá trị sản phẩm bước đầu hình thành: Một số HTX đã phát triển sản phẩm theo chuỗi giá trị khép kín từ sản xuất đến tiêu thụ, đáp ứng nhu cầu thị trường trong và ngoài tỉnh. Ví dụ, HTX chè Mỹ Phương đã xây dựng được thương hiệu và mở rộng thị trường tiêu thụ.

4. Yếu tố ảnh hưởng đến phát triển HTX: Phân tích hồi quy đa biến cho thấy vốn đầu tư sản xuất và số lượng thành viên là hai biến độc lập có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến lợi nhuận HTX và thu nhập thành viên (p < 0,05). Ngoài ra, trình độ quản lý và liên kết chuỗi giá trị cũng là những yếu tố quan trọng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của sự chênh lệch hiệu quả giữa HTX nông nghiệp và phi nông nghiệp chủ yếu do HTX nông nghiệp còn manh mún, quy mô nhỏ, thiếu vốn và kinh nghiệm quản lý. Việc phát triển chuỗi giá trị sản phẩm mới chỉ ở giai đoạn đầu, chưa đồng bộ và chưa tạo được sức mạnh liên kết bền vững. So với các nghiên cứu ở các địa phương khác, kết quả tương đồng về vai trò của vốn và thành viên trong phát triển HTX, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của năng lực quản lý và liên kết thị trường.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng HTX, bảng so sánh lợi nhuận và thu nhập giữa HTX nông nghiệp và phi nông nghiệp, cũng như mô hình hồi quy đa biến minh họa các yếu tố ảnh hưởng.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường huy động và đầu tư vốn cho HTX nông nghiệp: Khuyến khích các HTX mở rộng quy mô vốn sản xuất thông qua các chương trình tín dụng ưu đãi, hỗ trợ vay vốn với lãi suất thấp. Mục tiêu tăng vốn trung bình HTX lên ít nhất 30% trong giai đoạn 2020-2025. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Ngân hàng chính sách xã hội, Liên minh HTX tỉnh.

2. Mở rộng và nâng cao chất lượng thành viên HTX: Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động để thu hút thêm thành viên, đặc biệt là các hộ nông dân có tiềm năng sản xuất. Mục tiêu tăng số thành viên HTX nông nghiệp lên tối thiểu 20% trong 5 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban quản trị HTX, chính quyền xã, Liên minh HTX.

3. Nâng cao năng lực quản lý và chuyên môn cho cán bộ HTX: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý, kỹ thuật sản xuất và tiếp thị sản phẩm cho cán bộ và thành viên HTX. Mục tiêu 100% cán bộ quản lý HTX được đào tạo bài bản trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Nông nghiệp và PTNT, Liên minh HTX, các tổ chức đào tạo.

4. Thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị và mở rộng thị trường tiêu thụ: Hỗ trợ HTX xây dựng thương hiệu, phát triển sản phẩm theo tiêu chuẩn VietGAP, OCOP; tăng cường hợp tác với doanh nghiệp, tổ chức xúc tiến thương mại. Mục tiêu xây dựng ít nhất 3 chuỗi giá trị sản phẩm bền vững trong giai đoạn 2020-2025. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Liên minh HTX, các doanh nghiệp liên kết.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Chính quyền địa phương và các cơ quan quản lý nhà nước: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển HTX nông nghiệp, định hướng phát triển kinh tế nông thôn phù hợp với đặc thù địa phương.

2. Ban quản trị và cán bộ quản lý HTX: Áp dụng các giải pháp nâng cao năng lực quản lý, mở rộng quy mô và phát triển chuỗi giá trị sản phẩm nhằm tăng hiệu quả hoạt động và thu nhập cho thành viên.

3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành phát triển nông thôn, kinh tế hợp tác: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo về phát triển HTX và kinh tế nông thôn.

4. Doanh nghiệp và tổ chức hỗ trợ phát triển nông nghiệp: Tìm hiểu mô hình liên kết với HTX, cơ hội hợp tác trong chuỗi giá trị sản phẩm, từ đó thúc đẩy phát triển thị trường và nâng cao giá trị sản phẩm nông nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

1. HTX nông nghiệp có vai trò gì trong phát triển kinh tế nông thôn?
   HTX nông nghiệp giúp liên kết các hộ sản xuất nhỏ lẻ thành tổ chức lớn hơn, cung cấp dịch vụ đầu vào, đầu ra, hỗ trợ kỹ thuật và tiêu thụ sản phẩm, từ đó nâng cao hiệu quả sản xuất và thu nhập cho nông dân.

2. Tại sao lợi nhuận HTX nông nghiệp thấp hơn HTX phi nông nghiệp?
   Nguyên nhân chính là HTX nông nghiệp thường có quy mô nhỏ, vốn hạn chế, thiếu kinh nghiệm quản lý và chưa phát triển mạnh chuỗi giá trị sản phẩm, dẫn đến hiệu quả kinh tế thấp hơn.

3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến sự phát triển của HTX nông nghiệp?
   Vốn đầu tư, số lượng thành viên, năng lực quản lý, liên kết chuỗi giá trị và thị trường tiêu thụ là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến lợi nhuận và thu nhập của HTX.

4. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX nông nghiệp?
   Tăng cường vốn đầu tư, mở rộng thành viên, đào tạo cán bộ quản lý, phát triển chuỗi giá trị sản phẩm và mở rộng thị trường tiêu thụ là các giải pháp thiết thực.

5. Làm thế nào để HTX nông nghiệp phát triển bền vững trong bối cảnh hội nhập quốc tế?
   HTX cần nâng cao năng lực quản lý, áp dụng công nghệ mới, xây dựng thương hiệu, liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp và thị trường, đồng thời được hỗ trợ chính sách từ Nhà nước để thích ứng với cạnh tranh quốc tế.

Kết luận

• Đã có sự chuyển biến tích cực về số lượng và chất lượng HTX nông nghiệp trên địa bàn huyện Ba Bể giai đoạn 2015-2018, với tăng trưởng về vốn, thành viên và chuỗi giá trị sản phẩm.
• Lợi nhuận và thu nhập của HTX nông nghiệp vẫn thấp hơn so với HTX phi nông nghiệp, phản ánh sự bất bình đẳng và hạn chế trong phát triển.
• Vốn đầu tư và số lượng thành viên là hai yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của HTX.
• Các khó khăn chính bao gồm quy mô nhỏ, thiếu vốn, năng lực quản lý hạn chế và liên kết thị trường chưa hiệu quả.
• Đề xuất các giải pháp đồng bộ về vốn, nhân lực, tổ chức quản lý và phát triển chuỗi giá trị nhằm thúc đẩy phát triển bền vững HTX nông nghiệp giai đoạn 2020-2025.

Next steps: Triển khai các chương trình hỗ trợ vốn và đào tạo cán bộ, xây dựng mô hình chuỗi giá trị sản phẩm mẫu, tăng cường liên kết thị trường.

Call-to-action: Chính quyền địa phương, Liên minh HTX và các tổ chức liên quan cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đề xuất, góp phần phát triển kinh tế nông thôn bền vững tại huyện Ba Bể.