Thực trạng stress và các yếu tố liên quan gây stress ở điều dưỡng viên tại Bệnh viện Nhi Trung ương năm 2017

• Tác giả: Trần Văn Thơ
• Người hướng dẫn: Phạm Thu Hiền
• Trường học: Trường Đại học Y tế Công cộng
• Chuyên ngành: Quản lý Bệnh viện
• Đề tài: Thực trạng stress và một số yếu tố liên quan gây stress điều dưỡng viên tại Bệnh viện Nhi Trung ương năm 2017
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Một số khái niệm và lý thuyết về điều dưỡng, stress
• 1.1.1. Khái niệm về điều dưỡng và chức năng nhiệm vụ của ĐDV
• 1.1.1.1. Khái niệm ĐDV
• 1.1.1.2. Chức năng nhiệm vụ của ĐDV
• 1.1.2. Khái niệm stress và nguyên nhân
• 1.1.2.1. Khái niệm Stress
• 1.1.2.2. Khái niệm stress nghề nghiệp
• 1.1.2.3. Nguyên nhân gây stress
• 1.1.3. Một số thang đo trầm cảm, lo âu, stress
• 1.1.3.1. Giới thiệu thang đo DASS21
• 1.1.3.2. Giới thiệu thang đo NSS
• 1.1.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến stress ĐDV
• 1.1.3.3.1. Các tác nhân thuộc phương diện thể chất
• 1.1.3.3.2. Các tác nhân thuộc phương diện xã hội (môi trường)
• 1.1.3.3.3. Tác nhân thuộc về nhận thức - cảm xúc
• 1.1.4. Các nghiên cứu về stress
• 1.1.4.1. Các nghiên cứu về stress trên thế giới
• 1.1.4.2. Các nghiên cứu về stress tại Việt Nam
• 1.1.5. Tổng quan về Bệnh viện Nhi Trung ương
• 1.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.2.1. Điều dưỡng viên
• 1.2.2. Thời gian, địa điểm nghiên cứu
• 1.2.3. Thiết kế nghiên cứu
• 1.2.4. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu
• 1.2.5. Cỡ mẫu nghiên cứu định tính
• 1.2.6. Biến số nghiên cứu
• 1.2.6.1. Biến số nghiên cứu định lượng
• 1.2.6.2. Chủ đề nghiên cứu định tính
• 1.2.7. Một số khái niệm và tiêu chí đánh giá
• 1.2.8. Thu thập số liệu
• 1.2.9. Tập huấn và thử nghiệm phiếu điều tra
• 1.2.10. Thu thập số liệu
• 1.2.11. Quản lý và phân tích số liệu
• 1.2.11.1. Nhập số liệu
• 1.2.11.2. Phân tích số liệu
• 1.2.12. Sai số và các biện pháp khắc phục
• 1.2.12.1. Một số biện pháp khắc phục
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Thực trạng stress yếu tố nguy cơ nghề nghiệp có liên quan đến stress điều dưỡng viên
• 3.1.1. Các yếu tố liên quan tới stress cho ĐDV
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Thực trạng stress và các yếu tố nguy cơ nghề nghiệp có liên quan những đến stress ĐDV
• 4.2. Một số yếu tố liên quan đến tình trạng stress của ĐDV
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Thực trạng stress ở điều dưỡng viên Bệnh viện Nhi Trung ương năm 2017

Nghiên cứu năm 2017 tại Bệnh viện Nhi Trung ương cho thấy 42,5% điều dưỡng viên (ĐDV) bị stress. Đây là một tỷ lệ đáng kể, phản ánh áp lực lớn trong môi trường làm việc của họ. Stress không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý mà còn tác động tiêu cực đến chất lượng công việc và sự hài lòng nghề nghiệp. Các yếu tố như căng thẳng công việc, môi trường làm việc không thuận lợi, và điều kiện làm việc khắc nghiệt được xác định là nguyên nhân chính gây ra tình trạng này.

1.1. Yếu tố nghề nghiệp liên quan đến stress

Các yếu tố nghề nghiệp như chứng kiến bệnh nhân đau đớn, xung đột với đồng nghiệp, và thiếu sự hỗ trợ từ lãnh đạo là những nguyên nhân chính gây stress ở ĐDV. Nghiên cứu chỉ ra rằng, những ĐDV làm việc trong các khoa có nguy cơ cao như khoa cấp cứu hoặc khoa nội trú thường chịu áp lực lớn hơn. Đặc biệt, quá tải công việc và không chắc chắn về kết quả điều trị cũng là những yếu tố góp phần làm tăng mức độ stress.

1.2. Ảnh hưởng của môi trường làm việc

Môi trường làm việc tại Bệnh viện Nhi Trung ương được đánh giá là có nhiều thách thức. Tiếng ồn, không gian chật hẹp, và thiếu trang thiết bị hỗ trợ là những yếu tố gây căng thẳng cho ĐDV. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, những ĐDV làm việc trong môi trường có tiếng ồn cao có nguy cơ bị stress cao gấp 2,11 lần so với những người làm việc trong môi trường yên tĩnh hơn.

II. Yếu tố liên quan đến stress ở điều dưỡng viên

Nghiên cứu đã xác định nhiều yếu tố liên quan đến stress ở ĐDV, bao gồm cả yếu tố cá nhân và nghề nghiệp. Các yếu tố như lối sống, thói quen sinh hoạt, và sự hỗ trợ từ gia đình cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu stress. Đặc biệt, những ĐDV có lối sống lành mạnh như không hút thuốc, không uống rượu, và thường xuyên tập thể dục có tỷ lệ stress thấp hơn đáng kể.

2.1. Yếu tố cá nhân

Các yếu tố cá nhân như tuổi tác, kinh nghiệm làm việc, và trình độ chuyên môn cũng ảnh hưởng đến mức độ stress của ĐDV. Những ĐDV trẻ tuổi và có ít kinh nghiệm thường dễ bị stress hơn so với những người có nhiều năm làm việc. Ngoài ra, tâm lý nghề nghiệp và khả năng quản lý stress cũng là những yếu tố quan trọng giúp ĐDV đối phó với áp lực công việc.

2.2. Yếu tố xã hội

Sự hỗ trợ từ đồng nghiệp và lãnh đạo là yếu tố quan trọng giúp giảm thiểu stress ở ĐDV. Nghiên cứu cho thấy, những ĐDV nhận được sự hỗ trợ từ đồng nghiệp và lãnh đạo có tỷ lệ stress thấp hơn so với những người không nhận được sự hỗ trợ. Điều này cho thấy, việc xây dựng một môi trường làm việc hỗ trợ và đoàn kết là rất cần thiết để giảm thiểu stress trong nghề điều dưỡng.

III. Giải pháp quản lý stress cho điều dưỡng viên

Nghiên cứu đã đề xuất một số giải pháp để quản lý stress cho ĐDV tại Bệnh viện Nhi Trung ương. Các giải pháp này bao gồm cải thiện điều kiện làm việc, tăng cường sự hỗ trợ từ lãnh đạo, và khuyến khích ĐDV thực hành lối sống lành mạnh. Ngoài ra, việc tổ chức các chương trình đào tạo về quản lý stress và sức khỏe tâm lý cũng được xem là cần thiết để giúp ĐDV đối phó với áp lực công việc.

3.1. Cải thiện điều kiện làm việc

Cải thiện điều kiện làm việc là một trong những giải pháp quan trọng để giảm thiểu stress ở ĐDV. Nghiên cứu đề xuất việc giảm tiếng ồn, cải thiện không gian làm việc, và cung cấp đầy đủ trang thiết bị hỗ trợ. Những thay đổi này không chỉ giúp ĐDV làm việc hiệu quả hơn mà còn giảm thiểu áp lực và căng thẳng trong công việc.

3.2. Tăng cường hỗ trợ từ lãnh đạo

Sự hỗ trợ từ lãnh đạo là yếu tố quan trọng giúp ĐDV đối phó với stress. Nghiên cứu khuyến nghị rằng, lãnh đạo bệnh viện nên thường xuyên lắng nghe và hỗ trợ ĐDV trong công việc. Ngoài ra, việc tổ chức các buổi gặp gỡ, trao đổi thông tin giữa lãnh đạo và nhân viên cũng giúp tạo ra một môi trường làm việc thân thiện và hỗ trợ hơn.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hiện nay, sức khỏe tâm thần ngày càng được quan tâm do tỷ lệ mắc các bệnh liên quan đến stress và rối loạn tâm lý gia tăng. Điều dưỡng viên (ĐDV) là nhóm nhân viên y tế chịu áp lực nghề nghiệp cao, với tỷ lệ mắc stress dao động từ 16,8% đến 45,2% theo các nghiên cứu tại Việt Nam. Tại Bệnh viện Nhi Trung ương, tỷ lệ ĐDV bị stress năm 2014 là 45,2%, trong đó 70,7% ở mức độ trung bình và cao. Năm 2017, nghiên cứu trên 287 ĐDV tại bệnh viện này cho thấy 42,5% mắc stress với các mức độ từ nhẹ đến rất nặng, trong đó mức độ vừa chiếm 15,7%.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng stress và các yếu tố nguy cơ liên quan đến stress của ĐDV tại Bệnh viện Nhi Trung ương năm 2017, đồng thời đánh giá hiệu quả các biện pháp can thiệp đã được áp dụng. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng 7 năm 2017, tại Bệnh viện Nhi Trung ương, Hà Nội. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện môi trường làm việc, nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân và sức khỏe tâm thần của đội ngũ điều dưỡng, góp phần giảm thiểu tỷ lệ stress và tăng hiệu quả công tác điều dưỡng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai mô hình lý thuyết chính:

1. Mô hình Nhu cầu - Kiểm soát - Hỗ trợ (Demand-Control-Support Model): Mô hình này cho rằng stress nghề nghiệp xuất phát từ ba đặc điểm công việc chính gồm nhu cầu cao, kiểm soát kém và hỗ trợ xã hội yếu kém. Áp lực công việc lớn kết hợp với khả năng kiểm soát và hỗ trợ thấp sẽ gây hại cho sức khỏe người lao động.

2. Mô hình Cá nhân - Môi trường (Person-Environment Model): Mô hình này nhấn mạnh sự không phù hợp giữa cá nhân và môi trường làm việc, bao gồm sự không tương thích giữa nhu cầu cá nhân và yêu cầu công việc, cũng như sự không phù hợp về kỹ năng và năng lực cá nhân với công việc.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: stress nghề nghiệp, các yếu tố nguy cơ nghề nghiệp (như khối lượng công việc, xung đột với đồng nghiệp, thiếu hỗ trợ từ lãnh đạo), các yếu tố môi trường xã hội (giao tiếp, văn hóa, quan hệ đồng nghiệp), và các yếu tố nhận thức - cảm xúc (nhận thức về áp lực, khả năng đối phó).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang kết hợp định lượng và định tính. Cỡ mẫu định lượng là 287 điều dưỡng viên được chọn ngẫu nhiên theo tỷ lệ đại diện từ 34 khoa/phòng tại Bệnh viện Nhi Trung ương. Tiêu chuẩn lựa chọn là điều dưỡng viên có thời gian công tác tối thiểu 6 tháng và đồng ý tham gia nghiên cứu. Cỡ mẫu định tính gồm 30 cán bộ quản lý và điều dưỡng trưởng được chọn theo phương pháp chọn mẫu có chủ đích.

Dữ liệu định lượng được thu thập qua bộ câu hỏi dựa trên thang đo DASS21 (phần stress gồm 7 câu hỏi) và thang đo Nursing Stress Scale (NSS) gồm 34 yếu tố nguy cơ nghề nghiệp. Dữ liệu định tính thu thập qua phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý và điều dưỡng trưởng nhằm làm rõ các yếu tố ảnh hưởng và biện pháp can thiệp.

Quá trình thu thập dữ liệu diễn ra từ tháng 4 đến tháng 7 năm 2017. Dữ liệu được nhập và quản lý bằng phần mềm EpiData 3, phân tích thống kê bằng SPSS 22. Phân tích bao gồm mô tả tỷ lệ mắc stress, phân tích so sánh, hồi quy logistic để xác định các yếu tố liên quan đến stress.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ mắc stress của điều dưỡng viên: Có 42,5% ĐDV tại Bệnh viện Nhi Trung ương mắc stress với các mức độ khác nhau, trong đó 15,7% ở mức vừa, 12,5% nặng và 1,4% rất nặng. Tỷ lệ không mắc stress là 57,5%.

2. Yếu tố nghề nghiệp liên quan đến stress: 44,6% ĐDV có nguy cơ cao với các yếu tố nghề nghiệp gây stress. Các yếu tố nguy cơ phổ biến nhất gồm chứng kiến bệnh nhân trải qua đau đớn (40,8%), thực hiện chăm sóc bệnh nhân đau đớn (32,8%), cảm thấy bất lực khi bệnh nhân không cải thiện (26,5%). Yếu tố ít gặp nhất là bác sĩ không có mặt khi bệnh nhân chết (7,7%).

3. Ảnh hưởng của môi trường làm việc: Độ ồn trong bệnh viện làm tăng nguy cơ mắc stress lên 2,11 lần (p<0,05). Điều dưỡng làm việc tại các khoa nội trú và khoa chuyên môn được đào tạo có nguy cơ mắc stress thấp hơn so với các khoa khác (p<0,05).

4. Ảnh hưởng của lối sống: Điều dưỡng có lối sống lành mạnh như không hút thuốc, không uống rượu và tập thể dục thường xuyên có tỷ lệ mắc stress thấp hơn đáng kể so với những người khác.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ mắc stress của điều dưỡng viên tại Bệnh viện Nhi Trung ương vẫn ở mức cao, tương tự các nghiên cứu trước đây trong nước và quốc tế. Việc chứng kiến bệnh nhân đau đớn và cái chết là những áp lực tinh thần lớn, gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tâm thần của điều dưỡng. Môi trường làm việc ồn ào, áp lực công việc quá tải cũng là những yếu tố nguy cơ quan trọng.

So sánh với nghiên cứu tại Canada và Saudi Arabia, tỷ lệ stress của điều dưỡng viên Việt Nam tương đương hoặc cao hơn, phản ánh đặc thù công việc và điều kiện làm việc tại các bệnh viện lớn trong nước. Việc điều dưỡng có lối sống lành mạnh giúp giảm thiểu tác động tiêu cực của stress, phù hợp với các nghiên cứu về vai trò của yếu tố cá nhân trong kiểm soát stress.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ stress và bảng phân tích các yếu tố nguy cơ nghề nghiệp theo thang đo NSS, giúp minh họa rõ ràng mối liên hệ giữa các yếu tố và tình trạng stress.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Cải thiện môi trường làm việc: Giảm tiếng ồn trong bệnh viện bằng cách thiết kế lại không gian làm việc, sử dụng vật liệu cách âm, và quản lý hoạt động để giảm thiểu tiếng ồn. Mục tiêu giảm tỷ lệ stress do môi trường gây ra trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc bệnh viện phối hợp với phòng kỹ thuật.

2. Tăng cường đào tạo và hỗ trợ chuyên môn: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao kỹ năng chuyên môn và kỹ năng quản lý stress cho điều dưỡng viên, đặc biệt tại các khoa có nguy cơ cao. Mục tiêu nâng cao năng lực đối phó stress trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Đào tạo và Điều dưỡng trưởng các khoa.

3. Khuyến khích lối sống lành mạnh: Xây dựng chương trình vận động thể chất, tư vấn dinh dưỡng và phòng chống hút thuốc, uống rượu cho điều dưỡng viên. Mục tiêu tăng tỷ lệ điều dưỡng có lối sống lành mạnh lên 80% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Công tác xã hội và Công đoàn bệnh viện.

4. Tăng cường hỗ trợ tâm lý và quản lý stress: Thiết lập các nhóm hỗ trợ tâm lý, tư vấn cá nhân và tổ chức các hoạt động giảm stress như thiền, yoga. Mục tiêu giảm tỷ lệ stress nặng và rất nặng xuống dưới 5% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Tổ chức cán bộ phối hợp với chuyên gia tâm lý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Ban lãnh đạo bệnh viện: Để hiểu rõ thực trạng stress của điều dưỡng viên, từ đó xây dựng chính sách quản lý nhân sự và cải thiện môi trường làm việc phù hợp.

2. Điều dưỡng viên và nhân viên y tế: Nhận thức về các yếu tố nguy cơ stress và các biện pháp phòng ngừa, nâng cao sức khỏe tâm thần và hiệu quả công việc.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng, quản lý bệnh viện: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, kết quả và khung lý thuyết để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về sức khỏe nghề nghiệp.

4. Chuyên gia tâm lý và tư vấn sức khỏe nghề nghiệp: Áp dụng kết quả nghiên cứu để thiết kế các chương trình hỗ trợ tâm lý và can thiệp giảm stress cho nhân viên y tế.

Câu hỏi thường gặp

1. Stress nghề nghiệp là gì và tại sao điều dưỡng viên dễ bị stress?
   Stress nghề nghiệp là phản ứng tâm lý và sinh lý khi người lao động phải đối mặt với áp lực công việc vượt quá khả năng kiểm soát. Điều dưỡng viên dễ bị stress do tiếp xúc thường xuyên với bệnh nhân đau đớn, cái chết, khối lượng công việc lớn và môi trường làm việc căng thẳng.

2. Các yếu tố nguy cơ chính gây stress cho điều dưỡng viên là gì?
   Các yếu tố chính gồm chứng kiến bệnh nhân đau đớn và tử vong, khối lượng công việc quá tải, xung đột với đồng nghiệp và bác sĩ, thiếu sự hỗ trợ từ lãnh đạo, môi trường làm việc ồn ào và áp lực thời gian.

3. Làm thế nào để đánh giá mức độ stress của điều dưỡng viên?
   Mức độ stress được đánh giá bằng các thang đo chuẩn như DASS21 (phần stress) và Nursing Stress Scale (NSS), qua đó xác định mức độ và các yếu tố nguy cơ liên quan.

4. Các biện pháp nào hiệu quả để giảm stress cho điều dưỡng viên?
   Các biện pháp hiệu quả bao gồm cải thiện môi trường làm việc, đào tạo kỹ năng quản lý stress, khuyến khích lối sống lành mạnh, và cung cấp hỗ trợ tâm lý chuyên nghiệp.

5. Tại sao lối sống lành mạnh lại giúp giảm stress?
   Lối sống lành mạnh như không hút thuốc, không uống rượu và tập thể dục giúp cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần, tăng khả năng chịu đựng áp lực và phục hồi sau stress, từ đó giảm nguy cơ mắc stress nghề nghiệp.

Kết luận

• Tỷ lệ điều dưỡng viên mắc stress tại Bệnh viện Nhi Trung ương năm 2017 là 42,5%, trong đó mức độ vừa chiếm tỷ lệ cao nhất.
• Các yếu tố nguy cơ nghề nghiệp như chứng kiến bệnh nhân đau đớn, khối lượng công việc lớn và môi trường làm việc ồn ào có ảnh hưởng đáng kể đến tình trạng stress.
• Điều dưỡng viên có lối sống lành mạnh có tỷ lệ mắc stress thấp hơn, cho thấy vai trò quan trọng của yếu tố cá nhân trong kiểm soát stress.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để bệnh viện xây dựng các chính sách cải thiện môi trường làm việc và hỗ trợ điều dưỡng viên.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các biện pháp can thiệp đã đề xuất và đánh giá hiệu quả trong vòng 12 tháng tới.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao sức khỏe tâm thần cho điều dưỡng viên và cải thiện chất lượng chăm sóc bệnh nhân!