Tổng quan nghiên cứu
Stress nghề nghiệp là một vấn đề phổ biến và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cũng như hiệu quả công việc của nhân viên y tế, đặc biệt là điều dưỡng viên. Theo ước tính, tỷ lệ stress trong nhóm sinh viên điều dưỡng liên thông hệ vừa làm vừa học tại Trường Đại học Y Dược Hải Phòng năm 2018 là 52,3%, trong đó chủ yếu là stress nhẹ (35,0%) và vừa (11,7%). Stress không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và tinh thần mà còn làm giảm năng suất lao động và hiệu quả học tập. Mục tiêu nghiên cứu nhằm mô tả thực trạng stress của sinh viên điều dưỡng liên thông hệ vừa làm vừa học tại Trường Đại học Y Dược Hải Phòng năm 2018 và xác định các yếu tố liên quan đến stress trong nhóm đối tượng này. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 9 năm 2018, tập trung tại Trường Đại học Y Dược Hải Phòng và các cơ sở y tế liên quan. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp số liệu cụ thể về mức độ stress và các yếu tố nguy cơ, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm giảm thiểu stress, nâng cao sức khỏe và hiệu quả công việc cho sinh viên điều dưỡng vừa làm vừa học.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: Khung lý thuyết yếu tố nguy cơ và yếu tố bảo vệ (Risk and Protective factor framework) và Mô hình sinh thái kết hợp (Ecological interactive model) của Urie Bronfenbrenner. Khung lý thuyết yếu tố nguy cơ và bảo vệ giúp phân tích các yếu tố cá nhân, nghề nghiệp, gia đình và xã hội ảnh hưởng đến stress. Mô hình sinh thái kết hợp xem xét sự tương tác giữa các yếu tố cá nhân, gia đình, môi trường làm việc và kinh tế xã hội trong việc hình thành và duy trì stress nghề nghiệp. Các khái niệm chính bao gồm: stress nghề nghiệp, yếu tố nguy cơ (như tuổi, tình trạng hôn nhân, môi trường làm việc), yếu tố bảo vệ (như sự hỗ trợ xã hội, kỹ năng ứng phó), và mức độ stress (nhẹ, vừa, nặng). Ngoài ra, thang đo Nursing Stress Scale (NSS) được sử dụng để đánh giá mức độ stress qua 35 tình huống gây stress phổ biến trong công việc điều dưỡng, chia thành 7 nhóm tác nhân chính.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang với đối tượng là 266 sinh viên điều dưỡng liên thông hệ vừa làm vừa học tại Trường Đại học Y Dược Hải Phòng năm 2018. Toàn bộ sinh viên trong hệ vừa làm vừa học được mời tham gia, không áp dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên do quy mô nghiên cứu giới hạn. Dữ liệu được thu thập bằng phiếu tự điền gồm hai phần: thông tin chung và đánh giá stress bằng thang Nursing Stress Scale (NSS) với độ tin cậy Cronbach’s alpha đạt 0,86. Phân tích số liệu sử dụng phần mềm SPSS 16.0, bao gồm thống kê mô tả (tần suất, tỷ lệ, trung bình, độ lệch chuẩn), kiểm định Kolmogorov-Smirnov, phân tích tỉ suất chênh (OR) với khoảng tin cậy 95%, kiểm định Mann-Whitney và Kruskal-Wallis để so sánh các nhóm. Nghiên cứu tuân thủ các quy định đạo đức, đảm bảo sự tự nguyện và bảo mật thông tin đối tượng tham gia.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tỷ lệ stress và mức độ stress: Có 52,3% sinh viên điều dưỡng liên thông hệ vừa làm vừa học gặp stress, trong đó stress nhẹ chiếm 35,0%, stress vừa 11,7%, stress khá 4,5% và stress nặng 1,1%. Tỷ lệ không stress là 47,7%.
Yếu tố cá nhân liên quan đến stress: Nhóm tuổi ≤30 tuổi có nguy cơ stress cao hơn (OR=1,7; 95%CI: 1,046–2,885). Sinh viên chưa lập gia đình có nguy cơ stress cao gấp 2,5 lần (OR=2,5; 95%CI: 1,102–6,107) so với nhóm đã lập gia đình.
Yếu tố nghề nghiệp: Tham gia trực đêm làm tăng nguy cơ stress (OR=1,8; 95%CI: 1,016–3,24). Công việc không ổn định có nguy cơ stress cao gấp 3,4 lần (OR=3,4; 95%CI: 1,266–9,165). Làm việc trong môi trường thiếu sáng cũng làm tăng nguy cơ stress (OR=3,3; 95%CI: 1,342–8,524).
Áp lực vừa làm vừa học: 73,7% sinh viên cảm nhận áp lực từ việc vừa làm vừa học, với nguy cơ stress cao gấp 2,7 lần (OR=2,7; 95%CI: 1,51–5,07).
Tác nhân gây stress phổ biến: Quá tải công việc do không đủ điều dưỡng xảy ra thường xuyên ở 21,4% đối tượng, trong đó 79,7% chịu stress từ nhẹ đến khá nặng. Mối quan hệ trong công việc, đặc biệt thiếu cơ hội nói chuyện cởi mở với lãnh đạo, cũng là nguyên nhân gây stress đáng kể.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước, cho thấy stress nghề nghiệp là vấn đề phổ biến ở điều dưỡng viên, đặc biệt là nhóm vừa làm vừa học. Yếu tố tuổi trẻ và tình trạng chưa lập gia đình có thể làm tăng áp lực do thiếu kinh nghiệm và sự hỗ trợ xã hội. Tham gia trực đêm và làm việc trong môi trường thiếu sáng là những yếu tố nghề nghiệp đặc thù gây stress do ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và giấc ngủ. Áp lực từ việc vừa làm vừa học tạo ra gánh nặng kép, làm giảm khả năng tập trung và hiệu quả học tập. Các dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ stress theo mức độ và bảng phân tích OR các yếu tố liên quan, giúp minh họa rõ ràng mối quan hệ giữa các biến số. So với các nghiên cứu trước, tỷ lệ stress nhẹ và vừa chiếm ưu thế, cho thấy cần có các biện pháp can thiệp kịp thời để ngăn ngừa stress nặng và các hậu quả sức khỏe nghiêm trọng.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường hỗ trợ tâm lý cho sinh viên điều dưỡng: Thiết lập các chương trình tư vấn, hỗ trợ tâm lý nhằm giảm áp lực tâm lý, đặc biệt cho nhóm tuổi trẻ và sinh viên chưa lập gia đình. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng, chủ thể: Khoa Điều dưỡng và Trung tâm tư vấn sinh viên.
Cải thiện điều kiện làm việc: Đảm bảo môi trường làm việc đủ ánh sáng, giảm thiểu tiếng ồn và cải thiện điều kiện làm việc ca đêm để giảm stress thể chất. Thời gian thực hiện: 12 tháng, chủ thể: Ban quản lý bệnh viện và cơ sở y tế.
Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng quản lý thời gian và giải tỏa stress: Giúp sinh viên điều dưỡng nâng cao kỹ năng cân bằng giữa công việc và học tập, giảm áp lực vừa làm vừa học. Thời gian thực hiện: 3 tháng, chủ thể: Trường Đại học Y Dược Hải Phòng.
Xây dựng chính sách hỗ trợ học tập và công việc: Tạo điều kiện cho sinh viên điều dưỡng vừa làm vừa học được giảm tải công việc khi học tập, hỗ trợ tài chính và thời gian học tập linh hoạt. Thời gian thực hiện: 6 tháng, chủ thể: Ban Giám hiệu trường và các cơ sở y tế liên kết.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Sinh viên điều dưỡng hệ vừa làm vừa học: Nhận thức rõ về mức độ stress và các yếu tố nguy cơ để chủ động phòng tránh và tìm kiếm hỗ trợ phù hợp.
Nhà quản lý và lãnh đạo các cơ sở y tế: Áp dụng các giải pháp cải thiện môi trường làm việc, chính sách hỗ trợ nhân viên nhằm giảm stress và nâng cao hiệu quả công việc.
Giảng viên và cán bộ đào tạo ngành điều dưỡng: Thiết kế chương trình đào tạo phù hợp, tích hợp kỹ năng quản lý stress và cân bằng công việc – học tập cho sinh viên.
Nhà nghiên cứu và chuyên gia tâm lý học lao động: Tham khảo dữ liệu thực tiễn về stress nghề nghiệp trong nhóm điều dưỡng vừa làm vừa học để phát triển các nghiên cứu và can thiệp hiệu quả.
Câu hỏi thường gặp
Stress nghề nghiệp là gì và tại sao điều dưỡng viên dễ bị stress?
Stress nghề nghiệp là phản ứng sinh học và tâm lý của cơ thể trước các áp lực công việc. Điều dưỡng viên dễ bị stress do đặc thù công việc căng thẳng, tiếp xúc với bệnh nhân nặng, làm việc ca đêm và áp lực vừa làm vừa học.Tỷ lệ stress trong sinh viên điều dưỡng liên thông hệ vừa làm vừa học là bao nhiêu?
Theo nghiên cứu, khoảng 52,3% sinh viên điều dưỡng liên thông hệ vừa làm vừa học tại Trường Đại học Y Dược Hải Phòng gặp stress, chủ yếu ở mức nhẹ và vừa.Những yếu tố nào ảnh hưởng đến stress của sinh viên điều dưỡng?
Các yếu tố gồm tuổi ≤30, chưa lập gia đình, tham gia trực đêm, công việc không ổn định, làm việc trong môi trường thiếu sáng và áp lực vừa làm vừa học.Làm thế nào để giảm stress cho sinh viên điều dưỡng vừa làm vừa học?
Có thể giảm stress bằng cách cải thiện điều kiện làm việc, hỗ trợ tâm lý, tổ chức đào tạo kỹ năng quản lý thời gian và xây dựng chính sách hỗ trợ học tập linh hoạt.Nghiên cứu này có thể áp dụng cho đối tượng nào khác ngoài sinh viên điều dưỡng?
Nghiên cứu có thể tham khảo cho các nhân viên y tế khác đang vừa làm vừa học hoặc làm việc trong môi trường áp lực cao, giúp phát triển các chương trình hỗ trợ phù hợp.
Kết luận
- Tỷ lệ stress của sinh viên điều dưỡng liên thông hệ vừa làm vừa học tại Trường Đại học Y Dược Hải Phòng năm 2018 là 52,3%, chủ yếu ở mức nhẹ và vừa.
- Các yếu tố liên quan đến stress bao gồm tuổi trẻ, tình trạng hôn nhân, trực đêm, công việc không ổn định, môi trường làm việc thiếu sáng và áp lực vừa làm vừa học.
- Stress ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và hiệu quả học tập, làm việc của sinh viên điều dưỡng.
- Cần triển khai các giải pháp hỗ trợ tâm lý, cải thiện điều kiện làm việc và chính sách hỗ trợ học tập để giảm stress.
- Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các nghiên cứu tiếp theo về stress nghề nghiệp trong nhóm điều dưỡng vừa làm vừa học, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế.
Hành động tiếp theo: Các cơ sở đào tạo và y tế cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để nâng cao sức khỏe nghề nghiệp cho điều dưỡng viên.