Tổng quan nghiên cứu

Tăng huyết áp (THA) là một trong những vấn đề y tế công cộng toàn cầu với hơn 1,13 tỷ người mắc, trong đó phần lớn là ở các nước có thu nhập thấp và trung bình. Tại Việt Nam, tỷ lệ người trưởng thành mắc THA đã tăng từ 16,3% năm 2002 lên 47,3% năm 2015, gây ra gánh nặng lớn về biến chứng tim mạch và tử vong. Quản lý điều trị ngoại trú cho người bệnh THA là hoạt động thiết yếu nhằm nâng cao hiệu quả điều trị và giảm thiểu biến chứng. Nghiên cứu “Thực trạng quản lý điều trị ngoại trú người bệnh tăng huyết áp tại Trung tâm Y tế huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2019-2020” nhằm mô tả thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng quản lý điều trị ngoại trú tại địa phương.

Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2019-2020 tại Trung tâm Y tế huyện Cẩm Khê, nơi đang quản lý khoảng 3.700 người bệnh THA ngoại trú. Mục tiêu cụ thể gồm mô tả hoạt động quản lý điều trị ngoại trú, đánh giá các yếu tố thuận lợi và khó khăn ảnh hưởng đến công tác quản lý, từ đó đề xuất các giải pháp cải thiện. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ người quản lý y tế nâng cao hiệu quả quản lý điều trị THA, góp phần giảm tỷ lệ biến chứng và tử vong do THA tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết quản lý điều trị ngoại trú người bệnh THA, bao gồm ba hoạt động chính: quản lý công tác khám sàng lọc, quản lý điều trị ngoại trú (tái khám định kỳ, tuân thủ sử dụng thuốc, quản lý thông tin người bệnh, chuyển tuyến) và hoạt động tư vấn, hướng dẫn điều trị cùng truyền thông. Các yếu tố ảnh hưởng được phân tích theo mô hình hệ thống chăm sóc sức khỏe (CSSK) với sáu hợp phần: nhân lực, tài chính, thuốc và trang thiết bị, hệ thống thông tin, quản lý và điều hành, cùng các yếu tố cá nhân và gia đình người bệnh.

Ba khái niệm chính được sử dụng gồm:

  • Tuân thủ điều trị (TTĐT): Mức độ người bệnh thực hiện đúng các khuyến cáo về dùng thuốc, thay đổi lối sống và tái khám.
  • Quản lý điều trị ngoại trú: Tổ chức các hoạt động khám, điều trị, theo dõi và tư vấn cho người bệnh THA tại tuyến y tế cơ sở.
  • Yếu tố ảnh hưởng: Bao gồm các yếu tố cá nhân (tuổi, học vấn, thu nhập), hỗ trợ chính quyền, nhân lực y tế, cơ sở vật chất, thuốc men, hệ thống thông tin và công tác quản lý điều hành.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang mô tả kết hợp định lượng và định tính.

  • Nguồn dữ liệu:

    • Số liệu thứ cấp từ 400 hồ sơ bệnh án người bệnh THA đang điều trị ngoại trú tại Trung tâm Y tế huyện Cẩm Khê giai đoạn 2019-2020.
    • Báo cáo về nhân lực, trang thiết bị, kinh phí và các hoạt động quản lý điều trị ngoại trú.
    • Phỏng vấn sâu 4 cán bộ quản lý và thảo luận nhóm 28 người gồm nhân viên y tế và người bệnh THA.

  • Phương pháp phân tích:

    • Số liệu định lượng được xử lý thống kê mô tả, trình bày bằng bảng biểu với tỷ lệ và phần trăm.
    • Số liệu định tính được phân tích theo chủ đề nhằm làm rõ các yếu tố thuận lợi và khó khăn trong quản lý điều trị ngoại trú.

  • Timeline nghiên cứu:

    • Thu thập số liệu từ tháng 6 đến tháng 7/2021.
    • Phỏng vấn và thảo luận nhóm từ tháng 7 đến tháng 11/2021.
    • Tổng hợp và phân tích dữ liệu hoàn thành cuối năm 2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Khám sàng lọc và phát hiện bệnh:
    Tỷ lệ khám phát hiện qua sàng lọc giảm từ 83,3% năm 2019 xuống còn 79,1% năm 2020, dù số người bệnh THA được phát hiện tăng từ 1.750 lên 2.198 người. Điều này cho thấy hiệu quả khám sàng lọc có xu hướng giảm nhẹ nhưng số lượng người bệnh được phát hiện vẫn tăng do mở rộng phạm vi sàng lọc.

  2. Quản lý điều trị ngoại trú:
    Số người bệnh THA được quản lý điều trị ngoại trú tăng qua hai năm, nhưng tỷ lệ người bệnh được điều trị tại Trung tâm Y tế thấp hơn nhiều so với số người được khám và đo huyết áp (53,9% năm 2019 và 62,5% năm 2020). Tỷ lệ người bệnh được theo dõi huyết áp đạt 76,4% năm 2019 và 80,6% năm 2020. Tỷ lệ người bệnh được hỗ trợ phục hồi chức năng sau biến chứng tăng từ 26,1% năm 2019 lên 36,2% năm 2020.

  3. Tuân thủ tái khám và sử dụng thuốc:
    Tỷ lệ người bệnh đến khám định kỳ hàng tháng năm 2020 chỉ đạt 35,2%. Tỷ lệ tuân thủ tái khám tăng từ 62,8% năm 2019 lên 76,5% năm 2020. Tuy nhiên, tỷ lệ không tuân thủ sử dụng thuốc vẫn còn cao, giảm từ 42,3% năm 2019 xuống 36,8% năm 2020.

  4. Hoạt động tư vấn và truyền thông:
    Hơn 90% người bệnh và người nhà được tư vấn về thay đổi hành vi lối sống, dinh dưỡng và tuân thủ điều trị. Tuy nhiên, vẫn còn 27,2% người bệnh năm 2019 và 15,9% năm 2020 không được tư vấn về chăm sóc và phục hồi chức năng.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy Trung tâm Y tế huyện Cẩm Khê đã có những bước tiến trong quản lý điều trị ngoại trú người bệnh THA, thể hiện qua tăng số lượng người bệnh được quản lý và cải thiện tỷ lệ tuân thủ tái khám. Tuy nhiên, tỷ lệ người bệnh được điều trị và tuân thủ sử dụng thuốc vẫn còn thấp so với yêu cầu, gây ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát huyết áp và phòng ngừa biến chứng.

Nguyên nhân chính bao gồm hạn chế về nhân lực y tế, thiếu thuốc và trang thiết bị, cơ sở vật chất chưa đồng bộ, cùng với trình độ dân trí và thu nhập thấp của người bệnh. Việc sử dụng hệ thống thông tin còn đơn giản, chủ yếu dựa trên báo cáo giấy và phần mềm Excel, làm giảm hiệu quả quản lý dữ liệu và giám sát điều trị.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tỷ lệ tuân thủ điều trị tại Cẩm Khê tương đối thấp nhưng có xu hướng cải thiện, phù hợp với bối cảnh các tỉnh miền núi và vùng sâu vùng xa. Các hoạt động tư vấn và truyền thông đã được chú trọng nhưng cần nâng cao chất lượng và mở rộng phạm vi tiếp cận.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ khám sàng lọc, tuân thủ tái khám và sử dụng thuốc qua các năm, cùng bảng tổng hợp các yếu tố thuận lợi và khó khăn ảnh hưởng đến quản lý điều trị ngoại trú.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường hoàn thiện cơ chế tài chính:
    Xây dựng và triển khai các chính sách tài chính phù hợp để đảm bảo nguồn kinh phí ổn định cho hoạt động quản lý điều trị ngoại trú, đặc biệt là chi trả thuốc và dịch vụ tư vấn. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể: Sở Y tế, Trung tâm Y tế huyện.

  2. Bổ sung và nâng cao năng lực nhân lực:
    Tăng cường đào tạo chuyên môn, kỹ năng quản lý điều trị ngoại trú cho nhân viên y tế, đồng thời tuyển dụng thêm nhân lực để giảm tải công việc kiêm nhiệm. Thời gian thực hiện: 1 năm. Chủ thể: Trung tâm Y tế, các cơ sở đào tạo y tế.

  3. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị:
    Đầu tư trang thiết bị đo huyết áp, máy xét nghiệm cơ bản và phòng tư vấn chuyên biệt nhằm nâng cao chất lượng khám chữa bệnh và tư vấn. Thời gian thực hiện: 1-3 năm. Chủ thể: Trung tâm Y tế, Sở Y tế.

  4. Đẩy mạnh hoạt động tư vấn, truyền thông và khám sàng lọc:
    Mở rộng các chương trình truyền thông nâng cao nhận thức người bệnh về THA, tuân thủ điều trị và phòng ngừa biến chứng; tổ chức khám sàng lọc định kỳ tại cộng đồng. Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể: Trung tâm Y tế, các tổ chức cộng đồng.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý:
    Xây dựng hệ thống phần mềm quản lý điều trị ngoại trú đồng bộ, dễ sử dụng, hỗ trợ giám sát tuân thủ và theo dõi người bệnh hiệu quả hơn. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể: Trung tâm Y tế, Sở Y tế, đơn vị công nghệ thông tin.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Người quản lý y tế tại các trung tâm y tế huyện và trạm y tế xã:
    Giúp hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý điều trị ngoại trú người bệnh THA, từ đó xây dựng kế hoạch cải thiện phù hợp.

  2. Nhân viên y tế tuyến cơ sở (bác sĩ, điều dưỡng):
    Nâng cao nhận thức về vai trò trong quản lý điều trị ngoại trú, áp dụng các biện pháp tư vấn, theo dõi và hỗ trợ người bệnh tuân thủ điều trị.

  3. Nhà hoạch định chính sách y tế:
    Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách tài chính, nhân lực và trang thiết bị nhằm nâng cao hiệu quả quản lý bệnh THA tại tuyến cơ sở.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành tổ chức quản lý y tế:
    Tham khảo phương pháp nghiên cứu kết hợp định lượng và định tính, cũng như các phân tích về yếu tố ảnh hưởng trong quản lý điều trị ngoại trú bệnh mãn tính.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý điều trị ngoại trú người bệnh THA là gì?
    Là tổ chức các hoạt động khám, điều trị, theo dõi và tư vấn cho người bệnh THA tại tuyến y tế cơ sở nhằm kiểm soát huyết áp và phòng ngừa biến chứng.

  2. Tại sao tuân thủ điều trị lại quan trọng trong quản lý THA?
    Tuân thủ điều trị giúp người bệnh duy trì huyết áp ổn định, giảm nguy cơ biến chứng tim mạch và tử vong. Ví dụ, tuân thủ tốt có thể giảm 40% nguy cơ tai biến mạch máu não.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý điều trị ngoại trú?
    Bao gồm nhân lực y tế, cơ sở vật chất, thuốc men, hệ thống thông tin, chính sách tài chính, trình độ dân trí và sự hỗ trợ của gia đình, cộng đồng.

  4. Làm thế nào để nâng cao tỷ lệ tuân thủ điều trị của người bệnh?
    Cần tăng cường tư vấn, truyền thông, hỗ trợ gia đình, cải thiện chất lượng dịch vụ y tế và đảm bảo cung ứng thuốc đầy đủ, kịp thời.

  5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn này?
    Thiết kế nghiên cứu cắt ngang kết hợp định lượng (rà soát 400 hồ sơ bệnh án) và định tính (phỏng vấn sâu, thảo luận nhóm) nhằm đánh giá toàn diện thực trạng và yếu tố ảnh hưởng.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã mô tả chi tiết thực trạng quản lý điều trị ngoại trú người bệnh THA tại Trung tâm Y tế huyện Cẩm Khê giai đoạn 2019-2020, cho thấy nhiều tiến bộ nhưng vẫn còn hạn chế về tỷ lệ điều trị và tuân thủ.
  • Các yếu tố ảnh hưởng bao gồm nhân lực, cơ sở vật chất, thuốc men, hệ thống thông tin, chính sách tài chính và đặc điểm người bệnh.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường cơ chế tài chính, nâng cao năng lực nhân lực, cải thiện trang thiết bị, đẩy mạnh tư vấn truyền thông và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Kết quả nghiên cứu là cơ sở khoa học quan trọng để Trung tâm Y tế huyện Cẩm Khê và các đơn vị liên quan triển khai các biện pháp nâng cao chất lượng quản lý điều trị ngoại trú người bệnh THA.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các khuyến nghị, giám sát đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu tại các địa phương khác nhằm góp phần giảm gánh nặng bệnh tật do THA.

Hành động ngay: Các đơn vị y tế và quản lý cần phối hợp thực hiện các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý điều trị ngoại trú người bệnh THA, góp phần cải thiện sức khỏe cộng đồng và giảm thiểu biến chứng nguy hiểm.