Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển nhanh chóng của ngành y tế và sự gia tăng dân số, lượng chất thải y tế phát sinh ngày càng lớn, đặt ra thách thức lớn trong công tác quản lý chất thải rắn y tế (QLCTRYT). Theo số liệu của Bộ Y tế, tổng lượng chất thải y tế phát sinh trên toàn quốc vào khoảng 350 tấn/ngày, dự kiến tăng lên khoảng 600 tấn/ngày vào năm 2015, trong đó 8-10% là chất thải rắn y tế nguy hại cần xử lý đặc biệt. Việc quản lý không hiệu quả chất thải y tế có thể gây ra nguy cơ lây nhiễm bệnh tật cho nhân viên y tế và cộng đồng, cũng như ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Tại Bệnh viện đa khoa Đan Phượng, một bệnh viện hạng II thuộc Thành phố Hà Nội, công tác quản lý chất thải y tế còn nhiều bất cập như thiếu dụng cụ chứa đựng đúng quy chuẩn, vận chuyển thủ công, chưa có máy tiêu hủy vật sắc nhọn, gây nguy cơ tiềm ẩn cho sức khỏe và môi trường.

Nghiên cứu được thực hiện nhằm mô tả thực trạng quản lý chất thải rắn y tế tại Bệnh viện đa khoa Đan Phượng năm 2014, đánh giá kiến thức và thực hành của nhân viên y tế về các khâu phân loại, thu gom, vận chuyển, lưu giữ và xử lý chất thải. Nghiên cứu cũng xác định các yếu tố liên quan ảnh hưởng đến kiến thức và thực hành quản lý chất thải. Thời gian nghiên cứu từ tháng 2 đến tháng 8 năm 2014, với đối tượng là 116 nhân viên y tế thuộc 13 khoa lâm sàng và cận lâm sàng. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý chất thải y tế, góp phần bảo vệ sức khỏe nhân viên y tế và cộng đồng, đồng thời giảm thiểu ô nhiễm môi trường tại các bệnh viện tuyến huyện.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết về quản lý chất thải y tế, bao gồm các yếu tố tiền đề, điều kiện và kết quả thực trạng quản lý. Hai lý thuyết chính được áp dụng là:

  • Lý thuyết quản lý chất thải y tế: Định nghĩa và phân loại chất thải y tế theo Quy chế quản lý chất thải y tế của Bộ Y tế (Quyết định 43/2007/QĐ-BYT), bao gồm các loại chất thải lây nhiễm, hóa học nguy hại, phóng xạ, bình chứa áp suất và chất thải thông thường. Quản lý chất thải y tế bao gồm các khâu phân loại, thu gom, vận chuyển, lưu giữ, xử lý và tiêu hủy.

  • Mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chất thải y tế: Bao gồm yếu tố cá nhân (tuổi, giới tính, trình độ, kinh nghiệm), yếu tố chính sách (văn bản pháp luật, sự quan tâm của lãnh đạo), yếu tố hạ tầng và kinh phí (cơ sở vật chất, trang thiết bị, ngân sách), và yếu tố điều kiện (tập huấn, truyền thông). Các yếu tố này ảnh hưởng đến kiến thức và thực hành của nhân viên y tế trong quản lý chất thải.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: chất thải rắn y tế, chất thải y tế nguy hại, phân loại chất thải, thu gom, vận chuyển, lưu giữ, xử lý chất thải, kiến thức và thực hành của nhân viên y tế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang có phân tích, tiến hành tại 13 khoa lâm sàng và cận lâm sàng của Bệnh viện đa khoa Đan Phượng từ tháng 2 đến tháng 8 năm 2014. Đối tượng nghiên cứu là toàn bộ 116 nhân viên y tế trực tiếp tham gia quản lý chất thải y tế, bao gồm điều dưỡng, hộ sinh, kỹ thuật viên và hộ lý.

Phương pháp thu thập dữ liệu gồm:

  • Thu thập thông tin thứ cấp: Tài liệu pháp lý, quy định, sổ sách quản lý chất thải của bệnh viện.

  • Thu thập thông tin sơ cấp: Quan sát thực trạng dụng cụ, trang thiết bị và thực hành quản lý chất thải tại các khoa bằng bảng kiểm quan sát; phỏng vấn kiến thức và thực hành của nhân viên y tế qua bộ câu hỏi phát vấn.

Cỡ mẫu quan sát thực hành gồm 64 người phân loại chất thải, 15 người thu gom và vận chuyển, 1 người lưu giữ và xử lý chất thải. Cỡ mẫu phỏng vấn kiến thức và thực hành là 116 người.

Phân tích số liệu sử dụng phần mềm SPSS 16.0 với các kỹ thuật thống kê mô tả, kiểm định khi bình phương và tính tỷ số chênh (OR) để xác định mối liên quan giữa các biến. Tiêu chuẩn đánh giá đạt là từ 70% tổng điểm trở lên theo quy định của Bộ Y tế.

Nghiên cứu tuân thủ các quy định đạo đức, đảm bảo sự đồng thuận tự nguyện và bảo mật thông tin đối tượng nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng dụng cụ chứa đựng và vận chuyển chất thải: Qua 39 lượt quan sát, 100% các khoa có túi và thùng đựng chất thải riêng biệt, 64,1% có túi đựng đủ màu sắc theo quy định, nhưng chỉ 7,7% túi đạt tiêu chuẩn chất liệu và 0% có đường kẻ phân định rõ mức chứa tối đa. Phương tiện vận chuyển đúng quy định chỉ đạt 66,7%. Tổng thể, dụng cụ chứa đựng và vận chuyển đạt 55,6% tiêu chí.

  2. Thực trạng phân loại chất thải rắn y tế: Tất cả nhân viên y tế (100%) phân loại chất thải ngay tại nơi phát sinh. Tỷ lệ phân loại đúng chất thải sắc nhọn và phóng xạ đạt 100%, chất thải sinh hoạt đạt 93,3%, chất thải lây nhiễm đạt 72,2%, chất thải tái chế đạt 63,9%. Tổng thể, 66,7% các khoa phòng đạt tiêu chí phân loại đúng.

  3. Thực trạng thu gom, vận chuyển, lưu giữ và xử lý: Tỷ lệ các khoa phòng thực hiện thu gom đạt 60%, vận chuyển đạt 71,1%, lưu giữ và xử lý đạt 70%. Dụng cụ và trang thiết bị phục vụ công tác quản lý còn thiếu và chưa đồng bộ.

  4. Kiến thức và thực hành của nhân viên y tế: 71,6% nhân viên y tế có kiến thức đúng về quy trình quản lý chất thải rắn y tế. Tỷ lệ thực hành đạt các khâu trong quy trình quản lý là 62,1%. Nhân viên được tập huấn có khả năng đạt kiến thức gấp 5,8 lần so với người không được tập huấn (p<0,05). Kiến thức đạt theo yêu cầu của Bộ Y tế giúp tăng khả năng thực hành đúng gấp 2,63 lần (p<0,05). Có mối liên quan thuận chiều giữa kiến thức phân loại và thực hành phân loại chất thải.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý chất thải rắn y tế tại Bệnh viện đa khoa Đan Phượng đã có những tiến bộ nhất định, đặc biệt trong phân loại chất thải tại nguồn với tỷ lệ đạt trên 66%. Tuy nhiên, dụng cụ chứa đựng và vận chuyển chưa đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn, gây khó khăn trong việc đảm bảo an toàn và hiệu quả quản lý. Tỷ lệ thu gom và vận chuyển chưa đạt mức tối ưu, phản ánh hạn chế về trang thiết bị và quy trình thực hiện.

Kiến thức và thực hành của nhân viên y tế có mối liên hệ chặt chẽ, trong đó tập huấn đóng vai trò then chốt nâng cao năng lực quản lý chất thải. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, nhấn mạnh tầm quan trọng của đào tạo liên tục và trang bị đầy đủ phương tiện.

Việc thiếu các dụng cụ chứa đựng đúng chuẩn như túi nilon có đường kẻ phân định và thùng đựng vật sắc nhọn an toàn làm tăng nguy cơ tai nạn và lây nhiễm. Ngoài ra, phương tiện vận chuyển chưa đầy đủ và chưa có lối đi riêng biệt cho chất thải y tế cũng là điểm yếu cần khắc phục.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đạt các khâu quản lý chất thải tại từng khoa, bảng so sánh kiến thức và thực hành giữa nhóm được tập huấn và không tập huấn, giúp minh họa rõ ràng hiệu quả của các biện pháp can thiệp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức tập huấn định kỳ cho nhân viên y tế nhằm nâng cao kiến thức và thực hành quản lý chất thải rắn y tế, đặc biệt tập trung vào phân loại, thu gom và vận chuyển. Thời gian thực hiện: hàng quý. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo bệnh viện phối hợp với khoa Kiểm soát nhiễm khuẩn.

  2. Trang bị đầy đủ dụng cụ chứa đựng và phương tiện vận chuyển theo đúng quy định của Bộ Y tế, bao gồm túi nilon có đường kẻ phân định, thùng đựng vật sắc nhọn đạt chuẩn và xe chuyên dụng vận chuyển chất thải. Thời gian hoàn thành: trong 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế hoạch và Ban quản lý bệnh viện.

  3. Xây dựng hệ thống kiểm tra, giám sát thường xuyên công tác quản lý chất thải tại các khoa phòng, đặc biệt chú trọng khâu phân loại và thu gom. Thời gian: hàng tháng. Chủ thể thực hiện: Khoa Kiểm soát nhiễm khuẩn phối hợp với Ban Giám đốc.

  4. Phát triển quy trình vận chuyển chất thải an toàn, bao gồm thiết kế lối đi riêng biệt cho vận chuyển chất thải y tế, giảm thiểu tiếp xúc với khu vực bệnh nhân và nhân viên y tế khác. Thời gian: trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý cơ sở vật chất và Ban Giám đốc bệnh viện.

  5. Tăng cường truyền thông nội bộ và nâng cao nhận thức về tác hại của chất thải y tế và tầm quan trọng của quản lý chất thải an toàn cho toàn bộ nhân viên bệnh viện. Thời gian: liên tục. Chủ thể thực hiện: Phòng Tổ chức hành chính và Khoa Kiểm soát nhiễm khuẩn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các bệnh viện tuyến huyện và trung tâm y tế: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực trạng và giải pháp cụ thể giúp cải thiện công tác quản lý chất thải y tế, từ đó nâng cao chất lượng dịch vụ và bảo vệ môi trường bệnh viện.

  2. Nhân viên y tế và cán bộ kiểm soát nhiễm khuẩn: Tài liệu giúp nâng cao nhận thức, kiến thức và kỹ năng thực hành quản lý chất thải rắn y tế, giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm và tai nạn nghề nghiệp.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về y tế và môi trường: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, quy định và hướng dẫn thực hiện quản lý chất thải y tế phù hợp với điều kiện thực tế tại các bệnh viện tuyến huyện.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng, môi trường: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp trong lĩnh vực quản lý chất thải y tế, góp phần phát triển nghiên cứu khoa học trong ngành.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý chất thải y tế lại quan trọng trong bệnh viện?
    Quản lý chất thải y tế giúp ngăn ngừa lây nhiễm bệnh tật cho nhân viên y tế và cộng đồng, đồng thời giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Ví dụ, vật sắc nhọn không được xử lý đúng cách có thể gây thương tích và lây truyền HIV, viêm gan B.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý chất thải y tế tại bệnh viện tuyến huyện là gì?
    Khó khăn gồm thiếu dụng cụ chứa đựng đúng chuẩn, phương tiện vận chuyển hạn chế, thiếu nhân lực và kinh phí, cũng như nhận thức chưa đầy đủ của nhân viên y tế. Tại Bệnh viện Đan Phượng, xe vận chuyển chưa đủ và chưa có lối đi riêng biệt.

  3. Kiến thức và thực hành của nhân viên y tế ảnh hưởng thế nào đến quản lý chất thải?
    Kiến thức tốt giúp nhân viên thực hiện đúng quy trình phân loại, thu gom và xử lý chất thải, giảm nguy cơ tai nạn và ô nhiễm. Nghiên cứu cho thấy nhân viên được tập huấn có khả năng thực hành đúng gấp 2,63 lần so với người không được tập huấn.

  4. Các biện pháp nào giúp cải thiện quản lý chất thải y tế hiệu quả?
    Tổ chức tập huấn thường xuyên, trang bị đầy đủ dụng cụ và phương tiện, xây dựng hệ thống giám sát, cải thiện cơ sở hạ tầng và nâng cao truyền thông nội bộ là các giải pháp thiết thực.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả công tác quản lý chất thải y tế tại bệnh viện?
    Có thể sử dụng bảng kiểm quan sát thực trạng dụng cụ, trang thiết bị và thực hành, kết hợp phỏng vấn kiến thức nhân viên. Tiêu chuẩn đạt là từ 70% tổng điểm trở lên theo quy định của Bộ Y tế.

Kết luận

  • Thực trạng quản lý chất thải rắn y tế tại Bệnh viện đa khoa Đan Phượng còn nhiều hạn chế, đặc biệt về dụng cụ chứa đựng và phương tiện vận chuyển, với tỷ lệ đạt tiêu chí chỉ 55,6%.
  • Tỷ lệ phân loại chất thải đúng tại nguồn đạt 66,7%, thu gom 60%, vận chuyển 71,1%, lưu giữ và xử lý 70%, cho thấy cần cải thiện đồng bộ các khâu.
  • Kiến thức đúng về quản lý chất thải của nhân viên y tế đạt 71,6%, thực hành đạt 62,1%, trong đó tập huấn có ảnh hưởng tích cực rõ rệt đến năng lực quản lý.
  • Có mối liên hệ thuận chiều giữa kiến thức và thực hành quản lý chất thải, nhấn mạnh vai trò của đào tạo và truyền thông.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể về tập huấn, trang bị dụng cụ, giám sát và cải thiện cơ sở hạ tầng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chất thải y tế tại bệnh viện.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6-12 tháng, đồng thời tiến hành đánh giá lại thực trạng để điều chỉnh phù hợp.

Call to action: Các bệnh viện tuyến huyện và cơ quan quản lý cần ưu tiên đầu tư và nâng cao năng lực quản lý chất thải y tế để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường bền vững.