## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục phổ thông Việt Nam đang chuyển đổi mạnh mẽ từ tiếp cận nội dung sang phát triển năng lực người học, việc nghiên cứu phong cách học tập (PCHT) của học sinh trở nên cấp thiết. Với khoảng 325 học sinh từ ba khối lớp 10, 11 và 12 tại trường THPT Nguyễn Huệ, TP Thủ Đức, nghiên cứu tập trung vào thực trạng phong cách học tập môn Hóa học, nhằm nhận diện các dạng PCHT theo mô hình VARK của Neil Donald Fleming. VARK gồm bốn phong cách học tập chính: học qua nhìn (Visual), nghe (Aural), đọc/viết (Read/Write) và làm/chuyển động (Kinesthetic). Mục tiêu nghiên cứu là xác định các dạng PCHT đa dạng của học sinh trong môn Hóa học, từ đó giúp giáo viên thiết kế phương pháp dạy học phù hợp, nâng cao hiệu quả học tập và phát huy tối đa năng lực cá nhân học sinh. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2023-2024, tại trường THPT Nguyễn Huệ, một trong những trường phổ thông trọng điểm của TP Thủ Đức. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục môn Hóa học, đồng thời hỗ trợ phát triển năng lực tự học, tư duy sáng tạo và kỹ năng thực hành của học sinh.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính về phong cách học tập:

- **Mô hình VARK của Neil Donald Fleming**: Phân loại phong cách học tập thành bốn dạng chính dựa trên giác quan tiếp nhận thông tin: Visual (nhìn), Aural (nghe), Read/Write (đọc/viết), Kinesthetic (làm/chuyển động). Ngoài ra, mô hình còn mở rộng phong cách đa phương thức (Multimodal Preferences), thể hiện sự kết hợp của nhiều phong cách học tập trong cùng một cá nhân.

- **Lý thuyết học tập trải nghiệm của David A. Kolb**: Nhấn mạnh chu trình học tập gồm bốn giai đoạn: kinh nghiệm cụ thể, quan sát phản ánh, hình thành khái niệm trừu tượng và thử nghiệm chủ động. Lý thuyết này giúp giải thích sự đa dạng và ổn định tương đối của phong cách học tập cá nhân.

Các khái niệm chính bao gồm: phong cách học tập, năng lực học tập, phương pháp dạy học phân hóa, hoạt động trải nghiệm trong học tập môn Hóa học, và các yếu tố ảnh hưởng đến phong cách học tập như môi trường, cảm xúc, xã hội, sinh lý và tâm lý.

### Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế giải thích (explanatory design), kết hợp phương pháp định lượng và định tính:

- **Nguồn dữ liệu**: Thu thập dữ liệu định lượng qua bảng hỏi trắc nghiệm VARK với 325 học sinh trường THPT Nguyễn Huệ (96 học sinh lớp 10, 133 lớp 11, 96 lớp 12). Dữ liệu định tính được thu thập qua phỏng vấn cá nhân và quan sát lớp học nhằm làm rõ và giải thích sâu hơn các kết quả định lượng.

- **Phương pháp phân tích**: Sử dụng phần mềm SPSS 20 và Excel 2023 để xử lý dữ liệu, phân tích thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy Cronbach’s alpha, và phân tích so sánh các nhóm học sinh theo khối lớp.

- **Timeline nghiên cứu**: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2023-2024, bắt đầu từ tháng 9/2023 với khảo sát bảng hỏi, tiếp tục phỏng vấn và quan sát từ tháng 1 đến tháng 5/2024, và hoàn thiện báo cáo vào tháng 6/2024.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Đa dạng phong cách học tập**: Học sinh trường THPT Nguyễn Huệ thể hiện 13 phong cách học tập khác nhau, bao gồm 4 phong cách đơn (Visual, Aural, Read/Write, Kinesthetic) và 9 phong cách đa phương thức. Trong đó, phong cách học tập qua làm/chuyển động/sờ - chạm (Kinesthetic) chiếm tỷ lệ cao nhất, khoảng 40-45% học sinh ưu tiên.

- **Sự kết hợp phong cách học tập**: Khoảng 55-60% học sinh có sở thích học tập đa phương thức, thể hiện khả năng thích nghi với nhiều tình huống học tập khác nhau. Ví dụ, học sinh có điểm cao ở phong cách Kinesthetic vẫn đạt điểm đáng kể ở các phong cách còn lại.

- **Nhận thức về phong cách học tập**: Hơn 70% học sinh nhận thức đúng về khái niệm phong cách học tập và tầm quan trọng của việc áp dụng phong cách học phù hợp trong môn Hóa học.

- **Ảnh hưởng của các yếu tố môi trường và cá nhân**: Các yếu tố như ánh sáng, âm thanh, động lực học tập, và hình thức tổ chức lớp học có ảnh hưởng rõ rệt đến phong cách học tập của học sinh, với mức độ ảnh hưởng trung bình từ 3.5 đến 4.2 trên thang điểm 5.

### Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy phong cách học tập của học sinh rất đa dạng và không đồng nhất, phù hợp với quan điểm của Fleming về sự tồn tại của phong cách đa phương thức. Phong cách Kinesthetic chiếm ưu thế phản ánh đặc điểm môn Hóa học là môn học thực nghiệm, đòi hỏi nhiều hoạt động thực hành, thí nghiệm và trải nghiệm thực tế. Điều này cũng phù hợp với đặc điểm môn học và yêu cầu phát triển năng lực trong chương trình giáo dục phổ thông mới.

So sánh với các nghiên cứu trong và ngoài nước, kết quả tương đồng với xu hướng học sinh ưu tiên học qua làm và kết hợp nhiều phong cách học tập để thích nghi với môi trường học tập đa dạng. Việc nhận thức đúng về phong cách học tập giúp học sinh chủ động hơn trong việc lựa chọn phương pháp học phù hợp, từ đó nâng cao hiệu quả học tập.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm học sinh theo từng phong cách học tập, bảng phân tích Cronbach’s alpha cho độ tin cậy của thang đo, và biểu đồ tròn minh họa tỷ lệ học sinh đa phương thức.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Đa dạng hóa phương pháp dạy học**: Giáo viên cần thiết kế các hoạt động học tập đa dạng, kết hợp lý thuyết và thực hành, chú trọng các hoạt động trải nghiệm, thí nghiệm để phù hợp với phong cách Kinesthetic, nâng tỷ lệ học sinh tham gia tích cực lên ít nhất 70% trong vòng 1 năm.

- **Tăng cường đào tạo giáo viên về PCHT**: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về nhận diện và ứng dụng phong cách học tập trong dạy học môn Hóa học, nhằm nâng cao năng lực thiết kế bài giảng phù hợp với từng nhóm học sinh, hoàn thành trong 6 tháng tới.

- **Phát triển công cụ hỗ trợ học sinh tự nhận diện PCHT**: Xây dựng và phổ biến bộ công cụ tự đánh giá phong cách học tập dựa trên mô hình VARK, giúp học sinh tự điều chỉnh phương pháp học tập cá nhân, áp dụng rộng rãi trong trường trong năm học tiếp theo.

- **Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, giáo viên và phụ huynh**: Xây dựng chương trình truyền thông, hướng dẫn phụ huynh hiểu và hỗ trợ phong cách học tập của con em mình, nhằm tạo môi trường học tập thuận lợi tại nhà, thực hiện trong vòng 1 năm.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Giáo viên môn Hóa học**: Nắm bắt đặc điểm phong cách học tập của học sinh để thiết kế phương pháp dạy học phù hợp, nâng cao hiệu quả giảng dạy và phát triển năng lực học sinh.

- **Nhà quản lý giáo dục**: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách đào tạo giáo viên, đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập theo hướng phát triển năng lực.

- **Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Giáo dục học**: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp và kết quả để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến phong cách học tập và đổi mới giáo dục.

- **Phụ huynh học sinh**: Hiểu rõ phong cách học tập của con em để hỗ trợ, đồng hành cùng nhà trường và giáo viên trong việc phát triển phương pháp học tập hiệu quả.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Phong cách học tập là gì?**  
Phong cách học tập là sở thích và cách thức cá nhân tiếp nhận, xử lý và lưu giữ thông tin trong quá trình học tập, bao gồm các dạng như học qua nhìn, nghe, đọc/viết và làm.

2. **Tại sao cần xác định phong cách học tập của học sinh?**  
Xác định phong cách học tập giúp giáo viên thiết kế phương pháp dạy học phù hợp, phát huy điểm mạnh của học sinh, từ đó nâng cao hiệu quả học tập và phát triển năng lực cá nhân.

3. **Mô hình VARK có ưu điểm gì?**  
Mô hình VARK đơn giản, dễ hiểu, tập trung vào giác quan tiếp nhận thông tin, giúp học sinh và giáo viên dễ dàng nhận diện và áp dụng phong cách học tập phù hợp.

4. **Phong cách học tập đa phương thức là gì?**  
Là sự kết hợp của hai hoặc nhiều phong cách học tập trong cùng một cá nhân, giúp học sinh linh hoạt thích nghi với nhiều tình huống học tập khác nhau.

5. **Làm thế nào để giáo viên áp dụng kết quả nghiên cứu vào giảng dạy?**  
Giáo viên cần đa dạng hóa phương pháp dạy học, kết hợp các hoạt động thực hành, thí nghiệm, thảo luận nhóm và sử dụng đa dạng học liệu để đáp ứng các phong cách học tập khác nhau của học sinh.

## Kết luận

- Phong cách học tập môn Hóa học của học sinh trường THPT Nguyễn Huệ rất đa dạng, với 13 dạng phong cách, trong đó phong cách Kinesthetic chiếm ưu thế.  
- Học sinh có thể sở hữu một hoặc nhiều phong cách học tập, thể hiện sự linh hoạt và thích nghi trong học tập.  
- Nhận thức đúng về phong cách học tập giúp học sinh và giáo viên nâng cao hiệu quả dạy và học.  
- Các yếu tố môi trường, cảm xúc và xã hội ảnh hưởng đáng kể đến phong cách học tập của học sinh.  
- Đề xuất đa dạng hóa phương pháp dạy học, đào tạo giáo viên và phát triển công cụ hỗ trợ học sinh tự nhận diện phong cách học tập là cần thiết cho cải tiến giáo dục môn Hóa học.  

Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các môn học khác để hoàn thiện hệ thống giáo dục phát triển năng lực học sinh. Mời quý độc giả và các nhà giáo dục cùng tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường.