Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng và đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ tại thành phố Đà Nẵng, hệ thống chợ truyền thống giữ vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng hàng hóa và dịch vụ. Theo thống kê đến tháng 12/2020, Đà Nẵng có 70 chợ đang hoạt động với quy mô và giá trị hàng hóa lên đến hàng chục tỷ đồng. Tuy nhiên, tình hình cháy nổ tại các chợ ngày càng phức tạp, gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản, ảnh hưởng đến an ninh trật tự và phát triển kinh tế xã hội. Giai đoạn 2016-2020, thành phố ghi nhận 850 vụ cháy trên địa bàn, trong đó có các vụ cháy chợ gây thiệt hại tài sản lên đến 43 tỷ đồng, 5 người chết và 13 người bị thương.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực thi chính sách phòng cháy chữa cháy (PCCC) đối với chợ trên địa bàn thành phố Đà Nẵng trong giai đoạn 2016-2020, nhằm đánh giá thực trạng, xác định các hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi chính sách. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 70 chợ thuộc 8 quận, huyện của thành phố, với mục tiêu giảm thiểu nguy cơ cháy, bảo vệ tính mạng và tài sản của người dân, góp phần đảm bảo an ninh trật tự và phát triển bền vững. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao nhận thức, tăng cường quản lý và phối hợp các lực lượng liên quan trong công tác PCCC tại các chợ truyền thống.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về chính sách công và thực thi chính sách, trong đó:

  • Lý thuyết thực thi chính sách: Nhấn mạnh vai trò của giai đoạn thực thi trong chu trình chính sách, kết nối hoạch định và đánh giá, đảm bảo chính sách được triển khai hiệu quả trong thực tế.
  • Mô hình phối hợp liên ngành: Đề cao sự phối hợp giữa các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội và cộng đồng trong thực thi chính sách PCCC.
  • Khái niệm chính sách công: Chính sách công là tập hợp các biện pháp được thể chế hóa nhằm giải quyết các vấn đề xã hội, trong đó chính sách PCCC là một phần quan trọng bảo vệ an toàn xã hội.
  • Khái niệm PCCC đối với chợ: Bao gồm các biện pháp phòng ngừa, kiểm soát và chữa cháy nhằm bảo vệ tính mạng, tài sản và môi trường tại các chợ truyền thống.

Các khái niệm chính bao gồm: chợ truyền thống, chính sách công, thực thi chính sách, phòng cháy chữa cháy, phối hợp liên ngành, và quản lý nhà nước về PCCC.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ Phòng Cảnh sát PCCC và cứu nạn cứu hộ thành phố Đà Nẵng, Sở Công thương, các văn bản pháp luật liên quan, báo cáo thống kê và phỏng vấn trực tiếp với người dân, tiểu thương và cán bộ quản lý chợ.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn mẫu phỏng vấn theo phương pháp phi xác suất, tập trung vào các chợ đại diện thuộc các quận, huyện khác nhau để đảm bảo tính đa dạng và đại diện.
  • Phân tích số liệu: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để đánh giá tình hình cháy, thiệt hại, công tác tuyên truyền và kiểm tra PCCC; phân tích nội dung các văn bản pháp luật và chính sách; phân tích SWOT để xác định điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong thực thi chính sách.
  • Timeline nghiên cứu: Đánh giá thực trạng giai đoạn 2016-2020, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021-2025.

Phương pháp phỏng vấn giúp thu thập ý kiến đa chiều từ các bên liên quan, góp phần làm rõ nguyên nhân hạn chế và đề xuất giải pháp phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình cháy chợ và thiệt hại: Giai đoạn 2016-2020, Đà Nẵng xảy ra 1 vụ cháy chợ lớn tại chợ Hòa Khánh năm 2017, thiệt hại tài sản 50 triệu đồng. Tổng số vụ cháy trên địa bàn là 850 vụ, trong đó có 5 người chết, 13 người bị thương và thiệt hại tài sản lên đến 43 tỷ đồng. Tỷ lệ chợ hạng 3 chiếm 53%, chợ hạng 2 chiếm 29%, chợ hạng 1 chiếm 11%, còn lại là chợ tạm (7%).

  2. Công tác tuyên truyền và kiểm tra PCCC: Các chợ đã tổ chức tuyên truyền, phổ biến pháp luật PCCC qua loa phát thanh nội bộ, tuy nhiên chỉ khoảng 60% tiểu thương được tập huấn nghiệp vụ PCCC định kỳ. Lực lượng PCCC cơ sở được thành lập nhưng còn thiếu chuyên môn và thường xuyên thay đổi nhân sự. Lực lượng Cảnh sát PCCC thành phố tổ chức kiểm tra định kỳ 2 lần/năm, tuy nhiên vẫn còn nhiều vi phạm như lấn chiếm lối thoát nạn, sử dụng vật liệu dễ cháy, hệ thống điện chằng chịt.

  3. Trang thiết bị và cơ sở vật chất PCCC: Khoảng 70% chợ được trang bị phương tiện PCCC cơ bản nhưng nhiều thiết bị không được bảo dưỡng, vận hành thường xuyên, dẫn đến hiệu quả chữa cháy tại chỗ thấp. Một số chợ sử dụng vật liệu xây dựng dễ cháy, hệ thống điện không đảm bảo an toàn.

  4. Phối hợp và quản lý nhà nước: Các cơ quan chức năng đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, kế hoạch và chương trình hành động về PCCC, tuy nhiên việc phối hợp giữa các đơn vị và Ban quản lý chợ còn hạn chế, chưa đồng bộ. Việc huy động nguồn lực tài chính và nhân lực cho công tác PCCC chưa đáp ứng yêu cầu phát triển.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trong thực thi chính sách PCCC đối với chợ tại Đà Nẵng bao gồm nhận thức chưa đầy đủ của người đứng đầu và tiểu thương về tầm quan trọng của PCCC, hạn chế về nguồn lực tài chính và trang thiết bị, cũng như sự phối hợp chưa hiệu quả giữa các lực lượng liên quan. So sánh với các địa phương như Hà Nội và Quảng Ngãi, Đà Nẵng đã có nhiều tiến bộ trong công tác tuyên truyền và kiểm tra, nhưng vẫn cần nâng cao năng lực đội ngũ PCCC cơ sở và đầu tư trang thiết bị hiện đại hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ chợ theo hạng, bảng thống kê số vụ cháy và thiệt hại theo năm, biểu đồ mức độ trang bị phương tiện PCCC tại các chợ, và bảng đánh giá hiệu quả công tác tuyên truyền, kiểm tra.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của việc thực thi chính sách PCCC trong bảo vệ an toàn tính mạng và tài sản, đồng thời góp phần ổn định trật tự xã hội và phát triển kinh tế địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, đào tạo PCCC

    • Động từ hành động: Tổ chức, phổ biến, huấn luyện
    • Mục tiêu: 100% tiểu thương và nhân viên chợ được tập huấn nghiệp vụ PCCC định kỳ hàng năm
    • Timeline: Triển khai ngay từ năm 2022, duy trì liên tục
    • Chủ thể thực hiện: Ban quản lý chợ phối hợp với Phòng Cảnh sát PCCC thành phố

  2. Nâng cấp, bảo dưỡng trang thiết bị PCCC tại các chợ

    • Động từ hành động: Đầu tư, bảo dưỡng, kiểm tra
    • Mục tiêu: 100% chợ được trang bị đầy đủ và vận hành hiệu quả các thiết bị PCCC theo tiêu chuẩn quốc gia
    • Timeline: Hoàn thành trong giai đoạn 2022-2024
    • Chủ thể thực hiện: Sở Công thương, Ban quản lý chợ, UBND các quận, huyện

  3. Tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm về PCCC

    • Động từ hành động: Kiểm tra, xử lý, giám sát
    • Mục tiêu: Giảm 50% số vi phạm về an toàn PCCC tại các chợ trong 3 năm tới
    • Timeline: Thực hiện thường xuyên, định kỳ 2 lần/năm
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Cảnh sát PCCC, Ban quản lý chợ, chính quyền địa phương

  4. Xây dựng và thực tập phương án chữa cháy, cứu nạn cứu hộ

    • Động từ hành động: Xây dựng, diễn tập, đánh giá
    • Mục tiêu: 100% chợ có phương án chữa cháy được phê duyệt và tổ chức diễn tập ít nhất 1 lần/năm
    • Timeline: Bắt đầu từ năm 2022, duy trì hàng năm
    • Chủ thể thực hiện: Ban quản lý chợ phối hợp với lực lượng PCCC cơ sở và chuyên nghiệp

  5. Tăng cường phối hợp liên ngành và huy động nguồn lực

    • Động từ hành động: Phối hợp, huy động, đầu tư
    • Mục tiêu: Xây dựng mạng lưới phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan, tổ chức liên quan và đảm bảo nguồn kinh phí đủ cho công tác PCCC
    • Timeline: Xây dựng kế hoạch trong năm 2022, triển khai giai đoạn 2022-2025
    • Chủ thể thực hiện: UBND thành phố, Sở Công thương, Công an thành phố, các sở ngành liên quan

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý và Ban quản lý chợ

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng, nâng cao hiệu quả công tác PCCC tại chợ, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực thi chính sách phù hợp.
    • Use case: Lập kế hoạch đào tạo, kiểm tra định kỳ, tổ chức diễn tập chữa cháy.

  2. Lực lượng Cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ

    • Lợi ích: Hiểu rõ các khó khăn, hạn chế trong thực thi chính sách tại địa bàn chợ, từ đó đề xuất biện pháp nâng cao năng lực và phối hợp hiệu quả.
    • Use case: Tổ chức kiểm tra, huấn luyện, phối hợp với Ban quản lý chợ và các đơn vị liên quan.

  3. Các cơ quan quản lý nhà nước về an toàn phòng cháy chữa cháy

    • Lợi ích: Cơ sở khoa học để xây dựng, điều chỉnh chính sách, quy định phù hợp với thực tiễn, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước.
    • Use case: Xây dựng văn bản pháp luật, kế hoạch phát triển hạ tầng PCCC.

  4. Các nhà nghiên cứu, sinh viên chuyên ngành chính sách công, quản lý nhà nước, an toàn lao động

    • Lợi ích: Tài liệu tham khảo về thực thi chính sách công trong lĩnh vực PCCC, phương pháp nghiên cứu và phân tích thực trạng.
    • Use case: Nghiên cứu chuyên sâu, phát triển đề tài luận văn, luận án.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác phòng cháy chữa cháy tại các chợ lại quan trọng?
    PCCC tại chợ giúp bảo vệ tính mạng, tài sản của người dân và tiểu thương, giảm thiểu thiệt hại do cháy gây ra, đảm bảo an ninh trật tự và phát triển kinh tế xã hội ổn định. Ví dụ, vụ cháy chợ Hòa Khánh năm 2017 đã gây thiệt hại tài sản nhưng không có thương vong nhờ công tác PCCC được chú trọng.

  2. Những nguyên nhân chính dẫn đến cháy chợ là gì?
    Nguyên nhân chủ yếu gồm sự cố về điện, sơ suất trong sử dụng nguồn lửa, vi phạm quy định an toàn PCCC, đốt vì mục đích cá nhân và các nguyên nhân khác. Các yếu tố này thường xảy ra do ý thức chưa cao và thiếu kiểm tra, giám sát.

  3. Các chợ ở Đà Nẵng được phân loại như thế nào?
    Chợ được phân thành 4 loại: chợ hạng 1 (11%), hạng 2 (29%), hạng 3 (53%) và chợ tạm (7%). Mỗi loại có quy mô, cơ sở vật chất và yêu cầu PCCC khác nhau, ảnh hưởng đến cách thức quản lý và thực thi chính sách.

  4. Lực lượng PCCC cơ sở tại các chợ hoạt động ra sao?
    Lực lượng này được thành lập tại các chợ nhưng còn thiếu chuyên môn, thường xuyên thay đổi nhân sự và chưa được tập huấn đầy đủ. Điều này ảnh hưởng đến khả năng xử lý kịp thời khi có sự cố cháy xảy ra.

  5. Giải pháp nào hiệu quả nhất để nâng cao công tác PCCC tại chợ?
    Giải pháp hiệu quả bao gồm tăng cường tuyên truyền, đào tạo nghiệp vụ cho tiểu thương và nhân viên, nâng cấp trang thiết bị PCCC, tổ chức diễn tập chữa cháy định kỳ, tăng cường kiểm tra và xử lý vi phạm, đồng thời phối hợp liên ngành chặt chẽ. Ví dụ, việc tổ chức diễn tập hàng năm giúp nâng cao kỹ năng ứng phó và giảm thiểu thiệt hại khi cháy xảy ra.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ thực trạng thực thi chính sách phòng cháy chữa cháy đối với 70 chợ trên địa bàn thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2016-2020, với nhiều kết quả tích cực nhưng còn tồn tại hạn chế về nhận thức, trang thiết bị và phối hợp liên ngành.
  • Phân tích các yếu tố khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến hiệu quả thực thi chính sách, từ đó đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả công tác PCCC tại chợ trong giai đoạn 2021-2025.
  • Nghiên cứu góp phần bổ sung cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý nhà nước về PCCC, đồng thời là tài liệu tham khảo cho các cơ quan, tổ chức và nhà nghiên cứu.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào tăng cường tuyên truyền, đào tạo, nâng cấp trang thiết bị, kiểm tra xử lý vi phạm và phối hợp liên ngành hiệu quả.
  • Khuyến nghị các cơ quan chức năng và Ban quản lý chợ triển khai ngay các giải pháp nhằm giảm thiểu nguy cơ cháy, bảo vệ an toàn tính mạng và tài sản của người dân, góp phần phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, lực lượng PCCC và Ban quản lý chợ cần phối hợp chặt chẽ, triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả thực thi chính sách phòng cháy chữa cháy, bảo vệ an toàn cho cộng đồng và phát triển bền vững thành phố Đà Nẵng.