## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) đã tác động mạnh mẽ đến mọi lĩnh vực, trong đó có giáo dục. Theo nghị quyết số 29/2013/NQ-CP của Chính phủ, đổi mới phương pháp đào tạo nhằm phát huy tính chủ động của người học và ứng dụng CNTT trong dạy học là yêu cầu cấp thiết. Tại Việt Nam, việc sử dụng sách điện tử (e-book) trong giáo dục phổ thông, đặc biệt là môn Sinh học lớp 10, còn nhiều hạn chế do thiếu tài liệu hỗ trợ và phương pháp thiết kế phù hợp. 

Mục tiêu nghiên cứu là thiết kế và sử dụng sách điện tử dạy học chương "Cấu trúc của tế bào" nhằm phát triển năng lực tự học của học sinh trung học phổ thông. Nghiên cứu được thực hiện trên 100 học sinh lớp 10 trường Phổ thông Liên cấp Lý Công Uẩn, trong khoảng thời gian từ tháng 9/2019 đến tháng 5/2020 tại Hà Nội. 

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả dạy học Sinh học, phát triển năng lực tự học cho học sinh thông qua môi trường học tập đa phương tiện sinh động, góp phần đổi mới phương pháp dạy học theo hướng hiện đại, phù hợp với xu thế giáo dục toàn cầu.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết về năng lực tự học:** Năng lực tự học được hiểu là khả năng tự mình sử dụng các năng lực trí tuệ, động cơ và phẩm chất cá nhân để chiếm lĩnh kiến thức và kỹ năng. Năng lực này bao gồm xác định mục tiêu, lập kế hoạch, tìm kiếm tài liệu, tự đánh giá và điều chỉnh quá trình học tập.
- **Lý thuyết về ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục:** Việc ứng dụng CNTT, đặc biệt là sách điện tử, giúp tạo môi trường học tập tương tác, sinh động, hỗ trợ học sinh tiếp cận kiến thức một cách linh hoạt và hiệu quả.
- **Khái niệm và đặc điểm sách điện tử (e-book):** E-book là tài liệu học tập kỹ thuật số có tích hợp đa phương tiện như hình ảnh, video, âm thanh, giúp tăng tính hấp dẫn và tương tác trong học tập.
- **Mô hình thiết kế sách điện tử:** Bao gồm các nguyên tắc thiết kế về hình thức (giao diện, font chữ, màu sắc) và nội dung (rõ ràng, dễ hiểu, có tính tương tác cao).

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu:** Thu thập từ khảo sát 105 giáo viên và 560 học sinh tại các trường THPT khu vực Hà Nội và các tỉnh phía Bắc Bộ; dữ liệu thực nghiệm từ 100 học sinh lớp 10 trường PTLC Lý Công Uẩn.
- **Phương pháp phân tích:** Sử dụng phiếu điều tra để khảo sát thực trạng sử dụng e-book và năng lực tự học; thực nghiệm sư phạm so sánh giữa lớp thực nghiệm sử dụng e-book và lớp đối chứng học truyền thống; phân tích số liệu bằng phần mềm SPSS.
- **Timeline nghiên cứu:** Từ tháng 9/2019 đến tháng 5/2020, gồm các giai đoạn khảo sát thực trạng, thiết kế e-book, thực nghiệm sư phạm và đánh giá kết quả.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Thực trạng sử dụng e-book:** 35% giáo viên có thâm niên trên 15 năm gần như không sử dụng e-book, trong khi 42,3% giáo viên có thâm niên 1-5 năm sử dụng e-book trong dạy học. Tần suất sử dụng e-book hàng ngày chỉ chiếm 8,8%, chủ yếu ở nhóm giáo viên trẻ.
- **Tác động của e-book đến học sinh:** 73,17% giáo viên cho rằng e-book tạo động lực và thu hút sự chú ý của học sinh; 99,16% đồng ý học sinh có thể tìm hiểu thêm kiến thức ngoài sách giáo khoa từ e-book.
- **Hiệu quả thực nghiệm:** Kết quả bài kiểm tra 1 tiết cho thấy lớp thực nghiệm sử dụng e-book có tỷ lệ học sinh đạt điểm cao hơn lớp đối chứng khoảng X%, chứng tỏ e-book giúp nâng cao năng lực tự học và kết quả học tập.
- **Khó khăn gặp phải:** 51,8% giáo viên phản ánh học sinh dễ bị phân tâm bởi các minh họa sinh động trong e-book; 36,1% gặp sự cố kỹ thuật trong quá trình dạy học.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của việc sử dụng e-book chưa phổ biến là do cơ sở vật chất và trình độ CNTT của giáo viên chưa đồng đều, cùng với thói quen học tập truyền thống của học sinh. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phù hợp với xu hướng giáo viên trẻ tích cực ứng dụng công nghệ hơn. Việc e-book giúp tăng tính tương tác và hứng thú học tập là điểm mạnh nổi bật, tuy nhiên cần khắc phục tình trạng học sinh mất tập trung bằng cách thiết kế nội dung phù hợp và hướng dẫn sử dụng hiệu quả. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tần suất sử dụng e-book theo nhóm giáo viên và biểu đồ so sánh điểm số giữa lớp thực nghiệm và đối chứng.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tăng cường đào tạo CNTT cho giáo viên:** Tổ chức các khóa bồi dưỡng kỹ năng sử dụng e-book và CNTT trong dạy học, nhằm nâng cao tỷ lệ sử dụng e-book lên ít nhất 60% trong vòng 1 năm.
- **Phát triển và phổ biến tài liệu e-book chất lượng:** Thiết kế e-book sinh động, tương tác cao, phù hợp với chương trình Sinh học 10, tập trung vào các chủ đề khó và thực hành.
- **Xây dựng hướng dẫn sử dụng e-book cho học sinh:** Hướng dẫn kỹ năng tự học, quản lý thời gian và tập trung khi học với e-book, nhằm nâng cao năng lực tự học và giảm thiểu sự phân tâm.
- **Cải thiện cơ sở vật chất và hạ tầng CNTT:** Đầu tư trang thiết bị điện tử tại các trường THPT, đảm bảo học sinh có điều kiện tiếp cận e-book mọi lúc mọi nơi.
- **Khuyến khích nghiên cứu và thực nghiệm mở rộng:** Mở rộng mô hình sử dụng e-book sang các môn học khác và các địa phương khác để đánh giá hiệu quả toàn diện.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Giáo viên bộ môn Sinh học:** Nắm bắt phương pháp thiết kế và sử dụng e-book để nâng cao hiệu quả giảng dạy và phát triển năng lực tự học cho học sinh.
- **Nhà quản lý giáo dục:** Đánh giá thực trạng ứng dụng CNTT trong dạy học, từ đó xây dựng chính sách hỗ trợ và đầu tư phù hợp.
- **Sinh viên sư phạm:** Học tập về phương pháp dạy học hiện đại, kỹ năng thiết kế tài liệu điện tử và phát triển năng lực tự học cho học sinh.
- **Nhà nghiên cứu giáo dục:** Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp thực nghiệm và kết quả đánh giá hiệu quả ứng dụng e-book trong giáo dục phổ thông.

## Câu hỏi thường gặp

1. **E-book có thực sự giúp nâng cao năng lực tự học của học sinh không?**  
   Có, nghiên cứu cho thấy học sinh sử dụng e-book có kết quả học tập cải thiện rõ rệt và tăng động lực tự học nhờ môi trường học tập đa phương tiện sinh động.

2. **Giáo viên có dễ dàng sử dụng e-book trong giảng dạy không?**  
   Giáo viên trẻ có xu hướng sử dụng e-book nhiều hơn, tuy nhiên cần được đào tạo kỹ năng CNTT để khai thác tối đa hiệu quả của e-book.

3. **Những khó khăn phổ biến khi sử dụng e-book là gì?**  
   Học sinh dễ bị phân tâm bởi các hiệu ứng đa phương tiện, giáo viên gặp sự cố kỹ thuật và thiếu tài liệu phù hợp là những khó khăn chính.

4. **E-book có phù hợp với tất cả các môn học không?**  
   E-book phù hợp với nhiều môn học, đặc biệt là các môn có nội dung lý thuyết và thực hành như Sinh học, giúp minh họa sinh động và tăng tính tương tác.

5. **Làm thế nào để học sinh phát huy tối đa năng lực tự học khi sử dụng e-book?**  
   Học sinh cần được hướng dẫn kỹ năng tự học, quản lý thời gian và tập trung, đồng thời giáo viên cần thiết kế bài học phù hợp để hỗ trợ quá trình tự học.

## Kết luận

- Thiết kế và sử dụng sách điện tử trong dạy học Sinh học 10 giúp phát triển năng lực tự học của học sinh một cách hiệu quả.  
- E-book tạo môi trường học tập tương tác, sinh động, thu hút sự chú ý và tăng động lực học tập của học sinh.  
- Thực nghiệm sư phạm cho thấy học sinh lớp sử dụng e-book có kết quả học tập tốt hơn so với lớp học truyền thống.  
- Cần tăng cường đào tạo giáo viên, cải thiện cơ sở vật chất và phát triển tài liệu e-book chất lượng để nâng cao hiệu quả ứng dụng.  
- Đề xuất mở rộng nghiên cứu và ứng dụng e-book trong các môn học và địa phương khác nhằm thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học toàn diện.

Hành động tiếp theo là triển khai các khóa đào tạo CNTT cho giáo viên và phát triển bộ tài liệu e-book chuẩn, đồng thời tổ chức các chương trình thực nghiệm mở rộng để đánh giá hiệu quả lâu dài. Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên được khuyến khích áp dụng và nghiên cứu thêm để nâng cao chất lượng giáo dục hiện đại.