Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của kinh tế, nhu cầu sử dụng tiếng Anh chuyên ngành (ESP) ngày càng gia tăng, đặc biệt tại các quốc gia có tiếng Anh là ngoại ngữ như Việt Nam. Tại Trường Đại học Hoa Lư (HLU), sinh viên chuyên ngành Việt Nam học sau khi hoàn thành khóa tiếng Anh tổng quát 150 tiết sẽ bước vào giai đoạn học ESP với các môn như Tiếng Anh cho ngành Khách sạn - Du lịch và Tiếng Anh về Làng nghề thủ công Việt Nam. Tuy nhiên, việc thiếu một chương trình giảng dạy ESP phù hợp, đặc biệt là kỹ năng đọc, đã gây khó khăn cho giảng viên và sinh viên. Nghiên cứu này nhằm thiết kế một chương trình đọc ESP phù hợp cho sinh viên năm thứ hai chuyên ngành Việt Nam học tại HLU, dựa trên phân tích nhu cầu của giáo viên, sinh viên và giảng viên bộ môn. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào kỹ năng đọc trong giai đoạn học ESP, với thời gian thực hiện trong một học kỳ tại HLU. Việc xây dựng chương trình này không chỉ giúp nâng cao khả năng đọc hiểu các tài liệu chuyên ngành mà còn góp phần phát triển vốn từ vựng và kỹ năng dịch thuật cơ bản, từ đó hỗ trợ sinh viên trong học tập và công việc tương lai. Theo khảo sát, 90% giáo viên đồng thuận với thời lượng 45 tiết cho khóa học, đảm bảo cân bằng giữa hiệu quả học tập và thời gian biểu của sinh viên.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết nền tảng về ESP, thiết kế chương trình giảng dạy và kỹ năng đọc trong ESP. ESP được định nghĩa là phương pháp giảng dạy tiếng Anh nhằm đáp ứng nhu cầu cụ thể của người học trong các lĩnh vực chuyên ngành, tập trung vào ngôn ngữ, kỹ năng và ngữ cảnh phù hợp. Các loại chương trình ESP bao gồm English for Academic Purposes (EAP) và English for Occupational Purposes (EOP), được thiết kế theo một phổ từ tiếng Anh tổng quát đến các khóa học ESP rất chuyên biệt.

Về thiết kế chương trình, các loại chương trình phổ biến gồm: chương trình dựa trên nội dung (topic-based), kỹ năng (skills-based), và phương pháp (method-based). Nghiên cứu này lựa chọn kết hợp chương trình dựa trên chủ đề và kỹ năng, trong đó chủ đề là điểm khởi đầu tổ chức nội dung, còn kỹ năng tập trung vào phát triển kỹ năng đọc chuyên ngành. Các kỹ năng đọc được chú trọng gồm: skimming, scanning, nhận diện chủ đề đoạn văn, sử dụng thông tin phi văn bản, nhận biết và giải thích các liên kết trong văn bản, đoán nghĩa từ mới, và các bài tập ngữ pháp liên quan.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp cả định lượng và định tính. Dữ liệu định lượng được thu thập qua bảng hỏi dành cho 10 giáo viên bộ môn tiếng Anh và 100 sinh viên năm thứ hai chuyên ngành Việt Nam học tại HLU. Bảng hỏi tập trung vào kỳ vọng về mục tiêu khóa học, chủ đề cần thiết, ngữ pháp và kỹ năng đọc cần thiết. Dữ liệu định tính được thu thập qua phỏng vấn bán cấu trúc với 3 giảng viên bộ môn chuyên ngành thuộc Khoa Xã hội - Du lịch nhằm khai thác sâu hơn về quan điểm và đề xuất về chương trình.

Cỡ mẫu được lựa chọn nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm đối tượng nghiên cứu. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả (tần suất, phần trăm) để xác định mức độ ưu tiên các yếu tố trong chương trình. Quá trình nghiên cứu diễn ra trong một học kỳ, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích và thiết kế chương trình giảng dạy dựa trên kết quả phân tích nhu cầu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mục tiêu khóa học: 40% giáo viên xếp mục tiêu "đọc và hiểu các khái niệm về làng nghề thủ công Việt Nam" là ưu tiên hàng đầu; 90% giáo viên và 84% sinh viên đồng thuận mục tiêu xây dựng vốn từ chuyên ngành và kỹ năng đọc hiểu tài liệu chuyên ngành. Mục tiêu giao tiếp bằng tiếng Anh với người nước ngoài được sinh viên đánh giá cao (55%) nhưng giáo viên cho rằng khó thực hiện trong thời gian 45 tiết.

  2. Chủ đề cần thiết: Các chủ đề được đồng thuận bao gồm: Tổng quan về làng nghề thủ công Việt Nam, Làng lụa Vạn Phúc, Làng tranh Đông Hồ, Làng gốm Bát Tràng, Làng thêu Vạn Lâm, Làng đá Ninh Vân, và Làng nghệ thuật cói Kim Sơn, với tỷ lệ đồng thuận từ 70% đến 100% từ cả giáo viên và sinh viên.

  3. Ngữ pháp và cấu trúc: Các cấu trúc ngữ pháp quan trọng gồm: các thì trong tiếng Anh, tính từ đuôi -ed và -ing, danh từ ghép, mệnh đề quan hệ, liên từ, mệnh đề trạng ngữ, thể bị động, so sánh tính từ và tạo từ. Khoảng 90% giáo viên đánh giá các cấu trúc này là rất quan trọng hoặc quan trọng.

  4. Kỹ năng và bài tập đọc: Các kỹ năng như skimming, scanning, nhận diện chủ đề đoạn văn, sử dụng thông tin phi văn bản, nhận biết liên kết trong văn bản, đoán nghĩa từ mới, và các dạng bài tập như điền từ, chọn đáp án đúng, dịch thuật, thuyết trình nhóm được đánh giá cao với tỷ lệ đồng thuận từ 70% đến 100%.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy nhu cầu rõ ràng về một chương trình đọc ESP tập trung vào nội dung chuyên ngành làng nghề thủ công Việt Nam, phù hợp với trình độ tiếng Anh hiện tại của sinh viên. Việc lựa chọn chủ đề dựa trên nhu cầu thực tế giúp tăng tính liên quan và hứng thú học tập. So với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng về tầm quan trọng của kỹ năng đọc trong ESP và vai trò của phân tích nhu cầu trong thiết kế chương trình.

Việc giáo viên và sinh viên đồng thuận cao về các chủ đề và kỹ năng cho thấy sự thống nhất trong nhận thức về mục tiêu khóa học. Tuy nhiên, sự khác biệt về kỳ vọng giao tiếp tiếng Anh phản ánh hạn chế về thời gian và trình độ, đòi hỏi chương trình cần thiết kế các bài tập phát triển kỹ năng nói thông qua đọc hiểu. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đồng thuận của từng nhóm đối tượng với các mục tiêu, chủ đề và kỹ năng, giúp minh họa rõ ràng sự ưu tiên trong thiết kế chương trình.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng chương trình đọc ESP tích hợp chủ đề và kỹ năng: Thiết kế 7 đơn vị học tập với các chủ đề về làng nghề thủ công Việt Nam, mỗi đơn vị khoảng 6 tiết, tập trung phát triển kỹ năng đọc chuyên ngành và từ vựng chuyên môn.

  2. Tăng cường bài tập thực hành đa dạng: Áp dụng các dạng bài tập như skimming, scanning, điền từ, dịch thuật, thuyết trình nhóm nhằm phát triển toàn diện kỹ năng đọc và hỗ trợ kỹ năng nói, với mục tiêu nâng cao tỷ lệ hoàn thành bài tập đạt trên 80% trong học kỳ.

  3. Đào tạo và hỗ trợ giảng viên ESP: Tổ chức các khóa tập huấn về phương pháp giảng dạy ESP và thiết kế bài giảng, giúp giảng viên nâng cao năng lực chuyên môn trong vòng 6 tháng, đảm bảo chất lượng giảng dạy phù hợp với nhu cầu sinh viên.

  4. Đánh giá và điều chỉnh chương trình liên tục: Thực hiện đánh giá định kỳ qua các bài kiểm tra giữa kỳ và cuối kỳ, thu thập phản hồi từ sinh viên và giảng viên để điều chỉnh nội dung và phương pháp giảng dạy, nhằm đạt mục tiêu cải thiện điểm trung bình môn học lên ít nhất 15% sau một năm áp dụng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên tiếng Anh chuyên ngành (ESP): Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn để thiết kế chương trình giảng dạy phù hợp với nhu cầu sinh viên chuyên ngành Việt Nam học, giúp nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  2. Nhà quản lý giáo dục đại học: Tham khảo để xây dựng chính sách đào tạo tiếng Anh chuyên ngành, phân bổ thời gian và nguồn lực hợp lý cho các khóa học ESP tại các trường đại học.

  3. Sinh viên chuyên ngành Việt Nam học: Hiểu rõ mục tiêu và nội dung chương trình ESP, từ đó chủ động trong việc phát triển kỹ năng đọc và từ vựng chuyên ngành phục vụ học tập và nghề nghiệp.

  4. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ và giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm về phân tích nhu cầu và thiết kế chương trình ESP, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về phát triển chương trình và phương pháp giảng dạy.

Câu hỏi thường gặp

  1. ESP là gì và tại sao cần thiết cho sinh viên Việt Nam học?
    ESP (English for Specific Purposes) là tiếng Anh chuyên ngành, tập trung vào nhu cầu học tập và nghề nghiệp cụ thể. Với sinh viên Việt Nam học, ESP giúp họ tiếp cận tài liệu chuyên ngành và phát triển kỹ năng cần thiết cho công việc trong lĩnh vực văn hóa và du lịch.

  2. Phân tích nhu cầu trong thiết kế chương trình ESP có vai trò gì?
    Phân tích nhu cầu giúp xác định chính xác mục tiêu, nội dung và kỹ năng cần thiết cho người học, từ đó thiết kế chương trình phù hợp, tăng hiệu quả học tập và đáp ứng yêu cầu thực tế.

  3. Tại sao chương trình tập trung vào kỹ năng đọc?
    Kỹ năng đọc là nền tảng để sinh viên tiếp cận kiến thức chuyên ngành, tài liệu học thuật và thông tin nghề nghiệp. Đặc biệt trong ESP, đọc hiểu giúp sinh viên phát triển vốn từ và khả năng dịch thuật cơ bản.

  4. Làm thế nào để giảng viên không chuyên ESP có thể giảng dạy hiệu quả?
    Giảng viên cần được đào tạo chuyên sâu về phương pháp giảng dạy ESP, phối hợp với giảng viên chuyên ngành để hiểu nội dung chuyên môn, đồng thời sử dụng tài liệu và bài tập phù hợp với trình độ sinh viên.

  5. Chương trình ESP này có thể áp dụng cho các ngành khác không?
    Mô hình thiết kế chương trình dựa trên phân tích nhu cầu và kết hợp chủ đề - kỹ năng có thể được điều chỉnh và áp dụng cho các ngành khác, tuy nhiên nội dung và kỹ năng cần được tùy biến theo đặc thù từng ngành.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã thiết kế thành công chương trình đọc ESP 45 tiết cho sinh viên năm hai chuyên ngành Việt Nam học tại HLU, dựa trên phân tích nhu cầu thực tế.
  • Chương trình kết hợp chủ đề về làng nghề thủ công Việt Nam với phát triển kỹ năng đọc và từ vựng chuyên ngành, đáp ứng mục tiêu học tập và nghề nghiệp của sinh viên.
  • Kết quả phân tích nhu cầu từ giáo viên, sinh viên và giảng viên bộ môn chuyên ngành là cơ sở vững chắc cho việc xây dựng nội dung và phương pháp giảng dạy.
  • Giới hạn nghiên cứu gồm quy mô mẫu nhỏ và kinh nghiệm giảng dạy ESP còn hạn chế của giáo viên, đề xuất nghiên cứu mở rộng về phương pháp và kỹ năng khác trong ESP.
  • Khuyến nghị triển khai chương trình trong năm học tới, đồng thời tiến hành đánh giá và điều chỉnh liên tục để nâng cao hiệu quả đào tạo.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý và giảng viên tại HLU nên phối hợp triển khai chương trình, tổ chức đào tạo giảng viên và thu thập phản hồi để hoàn thiện chương trình trong các năm học tiếp theo.