Tổng quan nghiên cứu

Du lịch cộng đồng đã trở thành một xu hướng phát triển bền vững quan trọng trên thế giới, đặc biệt tại các vùng có đa dạng văn hóa và dân tộc thiểu số. Tỉnh Savannakhet, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào, với diện tích 21.774 km² và dân số gần 970.000 người, là nơi sinh sống của 46 dân tộc với 160 tộc người, mang đậm nét văn hóa đặc trưng và tiềm năng du lịch phong phú. Mặc dù không sở hữu nhiều danh thắng nổi tiếng như Luang Prabang hay Viêng Chăn, Savannakhet có các điểm tham quan hấp dẫn như Tháp Ing Hang, chùa cổ Wat Sainyaphum và Bảo tàng Dinosaur, đồng thời phát triển mạnh các sản phẩm du lịch cộng đồng, du lịch văn hóa và sinh hoạt truyền thống của các dân tộc thiểu số.

Tuy nhiên, mức độ tham gia của cộng đồng dân tộc thiểu số vào phát triển du lịch tại đây còn thấp, chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như trình độ học vấn, nhận thức về phát triển bền vững, cơ sở vật chất và chính sách hỗ trợ. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng tham gia của cộng đồng các dân tộc thiểu số trong phát triển du lịch tại Savannakhet, phân tích các yếu tố thúc đẩy và cản trở, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao sự tham gia, góp phần phát triển du lịch bền vững và nâng cao đời sống người dân địa phương. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 5 đến tháng 6 năm 2020, tập trung tại ba điểm du lịch chính: Tháp Ing Hang, chùa Wat Sainyaphum và Bảo tàng Dinosaur.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về du lịch cộng đồng và sự tham gia của cộng đồng dân tộc thiểu số trong phát triển du lịch. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết du lịch cộng đồng: Định nghĩa du lịch cộng đồng là loại hình du lịch do chính cộng đồng địa phương quản lý và thực hiện, nhằm mang lại lợi ích kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường. Các nguyên tắc phát triển du lịch cộng đồng bao gồm sự tham gia của cộng đồng, tôn trọng giá trị văn hóa bản địa, phân chia lợi ích công bằng và phát triển bền vững.

  2. Lý thuyết về sự tham gia của cộng đồng: Sử dụng thang đo mức độ tham gia của Pretty (1995) để đánh giá mức độ tham gia của cộng đồng dân tộc thiểu số vào các hoạt động du lịch, từ mức độ thụ động đến chủ động và tự quản. Ngoài ra, mô hình SWOT được sử dụng để phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong phát triển du lịch cộng đồng tại Savannakhet.

Các khái niệm chính bao gồm: du lịch cộng đồng, sự tham gia của cộng đồng, phát triển bền vững, dân tộc thiểu số, và quản lý du lịch.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định lượng và định tính nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ Sở Thông tin, Văn hóa và Du lịch tỉnh Savannakhet, Trung tâm Thông tin xúc tiến Du lịch, Cục Thống kê tỉnh, các tài liệu sách, báo cáo nghiên cứu trong và ngoài nước. Dữ liệu sơ cấp gồm khảo sát thực địa, điều tra xã hội học và phỏng vấn sâu.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp:

    • Khảo sát thực địa tại ba điểm du lịch chính: Tháp Ing Hang, chùa Wat Sainyaphum và Bảo tàng Dinosaur.
    • Điều tra xã hội học bằng bảng hỏi với 394 người dân tộc thiểu số tham gia hoạt động du lịch, được chọn mẫu ngẫu nhiên đơn giản dựa trên công thức tính cỡ mẫu với sai số 5% và độ tin cậy 95%.
    • Phỏng vấn sâu với 4 cán bộ quản lý du lịch địa phương nhằm thu thập quan điểm, chính sách và đánh giá thực trạng.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 25.0 để xử lý dữ liệu định lượng, phân tích thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và kiểm định các yếu tố ảnh hưởng. Phân tích định tính được thực hiện thông qua tổng hợp, đối chiếu và diễn giải nội dung phỏng vấn.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu từ ngày 1/5 đến 30/6/2020, xử lý và phân tích dữ liệu trong tháng 7, hoàn thiện báo cáo trong tháng 8 năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình dân số và trình độ học vấn: Trong số 394 người dân tộc thiểu số khảo sát, 53% là dân tộc Phu Thai, 20% Mangkong và 14% Katang. Trình độ học vấn chung còn thấp, với tỷ lệ người không biết đọc viết khá cao, ảnh hưởng đến khả năng tham gia các hoạt động du lịch. Khoảng 60% người tham gia có thu nhập trung bình dưới 3 triệu Kip/tháng, thấp hơn một nửa so với mức GDP bình quân của tỉnh.

  2. Loại hình và mức độ tham gia: Người dân tham gia đa dạng các hoạt động du lịch gồm quản lý, kinh doanh dịch vụ, quảng bá và bảo vệ môi trường. Mức độ tham gia chủ động chiếm khoảng 51%, trong khi mức độ khuyến khích và thông tin lần lượt là 21,7% và 16,1%. Thời gian tham gia phổ biến từ 4 đến 10 năm, cho thấy sự gắn bó lâu dài với ngành du lịch.

  3. Yếu tố thúc đẩy sự tham gia: 100% người dân đồng ý rằng tài nguyên du lịch tại Savannakhet rất phong phú và có giá trị lịch sử, văn hóa đặc sắc. 83,5% đánh giá chính sách phát triển du lịch phù hợp với điều kiện địa phương, 95,2% cho rằng du lịch mang lại sinh kế bền vững cho bản thân và gia đình.

  4. Rào cản và hạn chế: Nhận thức về phát triển du lịch bền vững còn hạn chế, nhiều người không hiểu rõ khái niệm "bền vững". 83% cho rằng chính quyền chưa có cơ chế giải quyết xung đột lợi ích hiệu quả. Cơ sở vật chất, hạ tầng phục vụ du lịch chưa đáp ứng yêu cầu, 66,24% cho rằng trang thiết bị sinh hoạt của hộ gia đình chưa phù hợp. Thu nhập từ du lịch còn thấp do thiếu kỹ năng, đào tạo và kinh nghiệm.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự tham gia của cộng đồng dân tộc thiểu số tại Savannakhet vào phát triển du lịch còn nhiều hạn chế, chủ yếu do trình độ học vấn thấp, nhận thức chưa đầy đủ về phát triển bền vững và thiếu hỗ trợ về cơ sở vật chất, chính sách. So sánh với các nghiên cứu tại Thái Lan và Lào, nơi du lịch cộng đồng phát triển mạnh nhờ sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước, cộng đồng và doanh nghiệp, Savannakhet còn thiếu sự liên kết này.

Biểu đồ phân bố mức độ tham gia theo loại hình hoạt động và bảng so sánh thu nhập trước và sau khi tham gia du lịch sẽ minh họa rõ nét hơn về tác động tích cực của du lịch cộng đồng. Phân tích SWOT cũng cho thấy điểm mạnh là tài nguyên du lịch phong phú và sự đa dạng văn hóa, điểm yếu là hạ tầng kém phát triển và nhận thức hạn chế, cơ hội là chính sách phát triển du lịch quốc gia và thách thức là cạnh tranh không lành mạnh và xung đột lợi ích.

Việc nâng cao nhận thức, cải thiện cơ sở vật chất và xây dựng chính sách minh bạch, công bằng sẽ tạo động lực mạnh mẽ cho cộng đồng dân tộc thiểu số tham gia tích cực hơn, góp phần phát triển du lịch bền vững tại Savannakhet.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức: Đa dạng hóa hình thức truyền thông qua các hoạt động sinh hoạt cộng đồng, hội thảo, và truyền hình trực quan nhằm nâng cao nhận thức của người dân về phát triển du lịch bền vững và lợi ích từ sự tham gia. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do chính quyền địa phương phối hợp với các tổ chức phi chính phủ thực hiện.

  2. Phát triển kỹ năng và đào tạo chuyên môn: Tổ chức các khóa đào tạo về kỹ năng kinh doanh, giao tiếp ngoại ngữ, quản lý du lịch cho cộng đồng dân tộc thiểu số nhằm nâng cao năng lực tham gia và thu nhập. Thời gian triển khai 6-12 tháng, do Sở Du lịch và các trường đào tạo nghề phối hợp thực hiện.

  3. Cải thiện cơ sở hạ tầng và trang thiết bị: Đầu tư nâng cấp hệ thống giao thông, cơ sở lưu trú, trang thiết bị sinh hoạt phù hợp với nhu cầu của cộng đồng và khách du lịch. Ưu tiên các điểm du lịch trọng điểm trong 2 năm tới, do chính quyền tỉnh và các nhà đầu tư phối hợp thực hiện.

  4. Xây dựng chính sách phân phối lợi ích công bằng và minh bạch: Thiết lập cơ chế quản lý tài chính rõ ràng, đảm bảo lợi ích được chia sẻ công bằng giữa cộng đồng, doanh nghiệp và nhà nước. Thực hiện ngay trong năm đầu tiên, do Ban Quản lý du lịch tỉnh chủ trì phối hợp với các bên liên quan.

  5. Thúc đẩy hợp tác giữa các bên liên quan: Tăng cường liên kết giữa nhà nước, cộng đồng dân tộc thiểu số và doanh nghiệp du lịch để phát triển sản phẩm đa dạng, nâng cao chất lượng dịch vụ và quảng bá hiệu quả. Thời gian thực hiện liên tục, do Sở Du lịch và các doanh nghiệp phối hợp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý du lịch địa phương: Giúp hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến sự tham gia của cộng đồng dân tộc thiểu số, từ đó xây dựng chính sách phù hợp và hiệu quả.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành du lịch, quản lý kinh tế: Cung cấp cơ sở lý thuyết và dữ liệu thực tiễn về du lịch cộng đồng, đặc biệt trong bối cảnh các dân tộc thiểu số tại Lào, phục vụ cho các nghiên cứu chuyên sâu và luận văn.

  3. Doanh nghiệp du lịch và nhà đầu tư: Hiểu được vai trò và nhu cầu của cộng đồng dân tộc thiểu số trong phát triển du lịch, từ đó thiết kế sản phẩm du lịch phù hợp, nâng cao hiệu quả kinh doanh và phát triển bền vững.

  4. Tổ chức phi chính phủ và các cơ quan phát triển quốc tế: Là tài liệu tham khảo để triển khai các dự án hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng, nâng cao năng lực và cải thiện đời sống cho các dân tộc thiểu số tại Savannakhet và các vùng tương tự.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao sự tham gia của cộng đồng dân tộc thiểu số lại quan trọng trong phát triển du lịch?
    Sự tham gia của cộng đồng giúp bảo tồn văn hóa bản địa, tạo sinh kế bền vững và đảm bảo lợi ích kinh tế được chia sẻ công bằng. Ví dụ, tại Savannakhet, du lịch cộng đồng đã tạo thêm việc làm và cải thiện đời sống người dân địa phương.

  2. Những rào cản chính khiến cộng đồng dân tộc thiểu số khó tham gia phát triển du lịch là gì?
    Bao gồm trình độ học vấn thấp, nhận thức hạn chế về phát triển bền vững, thiếu kỹ năng kinh doanh, cơ sở vật chất chưa đáp ứng và chính sách chưa minh bạch. Điều này làm giảm khả năng tiếp cận và hưởng lợi từ du lịch.

  3. Làm thế nào để nâng cao nhận thức của cộng đồng về phát triển du lịch bền vững?
    Thông qua các chương trình đào tạo, tuyên truyền đa dạng hình thức như hội thảo, truyền hình, sinh hoạt cộng đồng, giúp người dân hiểu rõ lợi ích và trách nhiệm trong phát triển du lịch.

  4. Vai trò của chính quyền địa phương trong phát triển du lịch cộng đồng là gì?
    Chính quyền đóng vai trò điều phối, xây dựng chính sách, tạo điều kiện về hạ tầng, hỗ trợ đào tạo và đảm bảo phân phối lợi ích công bằng, từ đó thúc đẩy sự tham gia tích cực của cộng đồng.

  5. Các doanh nghiệp du lịch có thể làm gì để hỗ trợ cộng đồng dân tộc thiểu số?
    Doanh nghiệp cần hợp tác chặt chẽ với cộng đồng, tư vấn phát triển sản phẩm phù hợp, đảm bảo đầu vào và đầu ra cho sản phẩm địa phương, đồng thời tham gia đào tạo nâng cao năng lực cho người dân.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ vai trò và mức độ tham gia của cộng đồng các dân tộc thiểu số trong phát triển du lịch tại tỉnh Savannakhet, Lào.
  • Phân tích các yếu tố thúc đẩy và rào cản giúp nhận diện những điểm cần cải thiện để nâng cao hiệu quả tham gia.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm tăng cường nhận thức, đào tạo kỹ năng, cải thiện hạ tầng và xây dựng chính sách minh bạch, công bằng.
  • Kết quả nghiên cứu góp phần hoàn thiện cơ sở lý luận và thực tiễn cho phát triển du lịch cộng đồng tại Savannakhet, đồng thời hỗ trợ hoạch định chính sách của địa phương.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các vùng dân tộc thiểu số khác nhằm phát triển du lịch bền vững toàn diện.

Hành động ngay hôm nay để phát huy tối đa tiềm năng du lịch cộng đồng, góp phần nâng cao đời sống và bảo tồn văn hóa đặc sắc của các dân tộc thiểu số tại Savannakhet!